Qaıyp han

Qaıyp han, Ǵaıyp Muqambet (17 ǵasyrdyń ortasy - 1719) - qazaq hany, Qazaq handyǵynyń Táýke hannan keıingi bıleýshisi, keıbir zertteýshilerdiń pikirinshe Orta júz hany.

Jәdik әýletinen shyққan. Onyң handyқ құrғan kezdegi ishki jәne syrtқy saıası қyzmeti týraly derekter tym az. Қaıyp han tұsyndaғy қazaқ handyғynyң syrtқy saıası jaғdaıy өte shıelenisti boldy. Oғan shyғystan joңғarlar, batystan bashқұrt pen қalmaқ bıleýshileri үnemi қaýip tөndirip otyrdy. Osylarғa қarsy shyғatyn, eleýli jәrdem beretin odaқtas izdeý Қaıyptyң syrtқy saıasatynyң basty әri sheshýshi maқsatyna aınaldy. Bұl rette ol batystaғy kөrshisi - Reseıden kөp kөmek kүtti. 1716 jyly Tobylғa jiberilgen қazaқ elshileri B.Ekeshev pen B.Bөrıev Қaıyptyң Reseı үkimetimen tyғyz қarym-қatynas jasaýғa jәne Joңғar handyғymen kүreste қazaқ-orys әskerı odaғyn құrýғa daıar ekenin Sibir gýbernatory M.Gagarınge habarlady. Қaıyp Sibir өlkesinde қazaқtar үshin erkin saýda jasaýғa rұқsat sұrady. Sibir әkimshiligi өz tarapynan Қaıyptyң bұl tilekterin oryndaýғa yқylasty ekenin bildirdi. Joңғar handyғymen kүrestiң kezek kүttirmes mәseleleri Қaıypty Қazan gýbernatory P.Saltykovpen de baılanys jasaýғa mәjbүr etti. Қaıyp tұsynda Қazaқ handyғy men Reseı arasyndaғy saıası қarym-қatynastardyң jandanýy Joңғarııaғa қarsy kүreste eki jaқty kүsh biriktirý maқsatyna baılanysty boldy.Derekkөzi: Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 5 tom