Qarjy pıramıdasynyń quryǵyna túspeý úshin ne isteý kerek
J.Aqjanovtyń aıtýynsha, qarjy pıramıdalarynyń belgilerin bilip qoıý azdyq etedi.
Onyń sózine qaraǵanda, tutastaı alǵanda, qarjy pıramıdasynyń ne ekenin túsiný kerek. Qarjy pıramıdasyna salynatyn qarjy kólemi orasan zor. Bul jóninen onymen basqa qylmys shendese almaıdy.
«Qarjy pıramıdasyna qarsy turý úshin jańa ádis-tásilderge den qoıý qajet. Mysaly, ýnıversıtetterde stýdentter arasynda pikirtalastar júrgizip, kóp nársege kóz jetkizýge bolady. Buǵan jastardy, qoǵamdy kóbirek tartsaq, soǵurlym tıimdi bolmaq. Taǵy bir aıta ketetin jaıt, beınerolıkter áli de az. Qyzyqty rolıkterdi kóptegen uıym, mekemelerde, adamdar jınalatyn oryndarda kórsetýge bolady. Sondaı-aq turǵyndar arasynda saýalnama júrgizip, olardyń qarjylyq saýattylyǵy qanshalyqty ekendigin bilý mańyzdy. Men osymen on birinshi óńirde bolyp, kezdesý ótkizip júrmin. Ár aımaq qarjylyq saýattylyqty arttyrý baǵytynda oqytý rolıkterin túsirip, qoldansa, nátıjesi bolady. Sonymen qatar ákimdik tarapynan azdaǵan qarjy bólinip, paraqshalaryna kóp adam jazylǵan belgili blogerlerdi de bul jumysqa tartqan tıimdi. Qarjy pıramıdasyna tek qarjy salsa, ol qatysýshy bolyp esepteledi. Al qarjy pıramıdasyna basqa adamdardy úgittese, onda qylmystyq jaýapkershilikke tartylady. Mine, osynyń da arajigin aıyrý kerek», dedi J.Aqjanov.
BQO qoǵamdyq damý basqarmasy basshysynyń orynbasary Serik Bısembaev kún tártibindegi másele boıynsha buqaralyq aqparat quraldarynda maqalalar jarııalanyp, beınerolıkter túsiriletinin, oblys prokýratýrasy janynda jumys tobynyń qyzmet atqaratynyn jetkizdi.
Osy oraıda qarjy pıramıdasyna qarsy turý úshin kitapsha, jadynamalar shyǵarý, birlesken jumys júrgizý baǵytynda densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne basqa basqarmalardyń is-qımylyn úılestirip otyrý kerektigi aıtyldy.
«Biz mekeme-uıymdarda kezdesýler, túrli is-sharalardy birge ótkizip, jumysty shırata túsýge múddelimiz. Óıtkeni qarjy pıramıdasyna aqsha salýshylar óte kóp. Oblys boıynsha bıyldyń ózinde salymshylardyń sany 600-den asty. Túsinik jumystarynyń júrgizilip jatqanyna qaramastan, qarjy pıramıdasynyń quryǵyna túsip jatqandar tyıylar emes. Tipti isti bolyp jatqandary da bar, mysaly, úsh áıel bes jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Aldanǵandardyń kópshiligi – 30-40 jastaǵy áıelder. Bala kútimimen otyrǵan áıelder paıda tabamyn dep opyq jep jatady. Sonymen qatar iri kólemde nesıe alyp, taqyrǵa otyryp qalǵan er adamdar da bar», dedi BQO boıynsha ekonomıkalyq tergep-tekserý departamenti uıymdastyrý-baqylaý basqarmasynyń jetekshisi Anastasııa Bolgrabskaıa.
Basqosýda Qazaqstan halqy BQO assambleıasynyń ókili, jastar belsendisi Zalına Alıeva mektepter men joǵary oqý oryndarynda qarjylyq saýattylyqtyń negizderin oqytý jóninde usynys bildirdi. Óıtkeni qarjy pıramıdasy óz aldyna, stýdent jastar arasynda shaǵyn nesıeler alyp, ony óteı almaı, tuıyqqa tireletinder óte kóp. Tipti jalaqy alýdyń retin bilmeıtinder az emes.
Buǵan BQO boıynsha ekonomıkalyq tergep-tekserý departamenti basshysynyń orynbasary Nurbol Rahmetov jaýap berdi.
«Bul usynys óte oryndy. Qazirgi tańda osy baǵytta bizdiń agenttik Oqý-aǵartý, Bilim jáne ǵylym mınıstrlikterimen birge jumystar jasap jatyr. Atap aıtqanda, 10-11-synyp oqýshylarynyń qarjylyq saýattylyǵyn kóterý úshin mektepterde aptasyna bir ret sabaq berý oılastyrylýda. Sol sekildi osyndaı pándi barlyq kolledjder men joǵary oqý oryndarynda engizý kózdelýde. Biz jalpy qarjy pıramıdasyna qatysty isterdi tekserip, tergep, sotqa jiberemiz. Kinálilerge qatysty úkim shyǵady. Biraq salymshylar aqshalaryn qaıtara almaıdy. Jyl basynan beri 4 qarjy pıramıdasynan 600 salymshy 700 mln-daı teńge zardap shekken. Salymshylardyń 80 paıyzy – áıelder. Túptep kelgende, ár salymshynyń qarjylyq saýattylyǵyn kóterý kerek dep esepteımin. Ol úshin jergilikti ákimdiktermen birlese otyryp, departamentten arnaıy qyzmetker bólip, keste boıynsha qala ǵana emes, aýdandarda júıeli túrde kezdesýler ótkizýge bolady», dedi óz sózinde N.Rahmetov.