Qarataev Muhamedjan Qojasbaıuly

Qarataev Muhamedjan Qojasbaıuly (1910-1995) – ádebıet synshysy, jazýshy, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri.

Қyzylorda oblysynyң Syrdarııa aýdanynda týғan. Қazaқ pedagogıkalyқ ınstıtýtyn, Lenıngradtyң Tarıh, fılosofııa jәne әdebıet ınstıtýtynyң aspırantýrasyn bitirgen. Қazaқstan Jazýshylar odaғy basқarmasynyң jaýapty hatshysy, tөraғasy қyzmetterin atқarғan. Қazaқ pedagogıkalyқ ınstıtýtynyң kafedra meңgerýshisi, Jambyl pedagogıkalyқ ýchılışesiniң oқytýshysy, Қazaқ memlekettik kөrkem әdebıet baspasynyң redaktory, bas redaktorynyң orynbasary, dırektory, Қazaқstan Ғylym akademııasy M.Әýezov atyndaғy Әdebıet jәne til ınstıtýtynyң aғa ғylymı қyzmetkeri, bөlim meңgerýshisi, Қazaқ sovet entsıklopedııasynyң bas redaktory bolғan. 1988 jyldan өmiriniң soңyna deıin Қazaқstan Respýblıkasy ҰҒA M.Әýezov atyndaғy Әdebıet jәne өner ınstıtýty dırektorynyң bas keңesshisi bolyp istegen. Ol 1938-1951 jyldary aralyғynda jalғan aıyppen saıası қýғynғa ұshyraғan. M.Қarataev 1934 jyldan jaңa damyp kele jatқan қazaқ keңes әdebıetine қyzý aralasty. Onyң alғashқy kүrdeli eңbegi ? S.Seıfýllınniң «Қyzyl at» poemasy týraly maқalasy. Әdebı jұrtshylyқ arasynda үlken aıtys týғyzғan bұl poemanyң kөrkemdik-ıdeıalyқ құny týraly dұrys taldaý jasady. Ғ.Mүsirepovtiң «Shұғyla» povesi týraly da onyң sol kezdegi maқalasy jұrtshylyқ nazaryn aýdardy. M.Қarataev tұtas alғanda қazaқ әdebıetiniң tүrli mәselelerin қamtyғan jeti jүzden astam maқalanyң, қyryқtan asa kitaptyң avtory. Ғalym eңbekteriniң negizgi arқaýy ? қazaқ әdebıetiniң tarıhı joly men өsý satylary, týғan eldiң topyraғynan jaralyp, ana sүtimen engen ұlttyқ dәstүr, onyң jaңa sapada қalyptasýy, tүr men mazmұnnyң bite қaınasyp, sheberliktiң shyңdalýy. Sonymen қatar kөrkem әdebıettiң estetıkalyқ mұraty jөninde de tolymdy pikirler aıtty. Kөrkem shyғarmashylyқpen de shұғyldandy. Onyң «Daladaғy dabyl» atty kөrkem pýblıtsıstıkalyқ romany қazaқ, orys tilderinde jaryқ kөrdi. Ol kөrkem aýdarma salasyna da eleýli eңbek siңirdi. M.Gorkııdiң «Meniң ýnıversıtetterim», M.Sholohovtyң «Tynyқ Don» romanynyң 3 kitabyn қazaқ tiline tәrjimalady. Sondaı-aқ kөrkem aýdarma teorııasyn damytýғa қyzý at salysyp, қazaқ әdebıetin orys tiline, orys tilinen қazaқ tiline aýdarýdyң negizgi mәseleleri jaıynda sүbeli eңbekter jazdy. M.Қarataev ? kөptegen oқýlyқtardyң avtory, hrestomatııalardyң құrastyrýshysy. 6 tomdyқ Қazaқ әdebıeti tarıhynyң үsh tomynyң, orys tilinde shyққan Қazaқ әdebıeti tarıhynyң keңestik dәýirine arnalғan tomynyң bas redaktory jәne negizgi avtorlarynyң biri boldy. Synshynyң birsypyra eңbekteri orys tilinde de jaryқ kөrgen. «Asýlar alda» atty syn kitaby үshin Қazaқstannyң Abaı atyndaғy Memlekettik syılyғynyң laýreaty ataғyn aldy. Ғylymғa siңirgen kөp jyldyқ eңbegi үshin Қazaқstan Ғylym akademııasy Sh.Ýәlıhanov atyndaғy syılyғynyң ıegeri boldy. «Eңbek Қyzyl Tý», «Құrmet belgisi» ordenderimen, medaldarmen marapattalғan.Derekkөzi: Қazaқstan ұlttyқ entsıklopedııasy, 5 tom