Qaraǵandyda aýtıst balalardy kanısterapııa arqyly ońaltý qarastyrylǵan
Bir jylda «Úmit» Oblystyq ońaltý ortalyǵyna 200-ge jýyq erekshe bilim berý qajettiligi bar balalar keledi. Munda olar tegin dárigerlik jáne ońaltý kómegin alady. Qaraǵandy oblysynda aýtıstik spektri buzylǵan 200-den astam bala bar. Olardyń jartysy mektep jasyndaǵy balalar. Óńirde erekshe balalardy oqytý úshin 24 arnaıy bilim berý uıymdary jumys isteıdi. Bıyl Qaraǵandy men Temirtaý qalalarynda taǵy 2 ońaltý ortalyǵyn ashý josparlanýda.
«Ata-analardy kóbinese qandaı terapııa, dári-dármekti qoldanýǵa bolatyny, qandaı bilim berý terapııasyn qoldanýǵa bolatyny, turmystyq, áleýmettik jaǵdaılardy qalaı jaqsartý kerektigi qyzyqtyrady. Bul otbasylarǵa olardyń ómir súrý deńgeıin jaqsartý úshin kómek kórsetemiz. Osyndaı erekshe balalardy qoǵamǵa ıkemdeýge kómektesemiz», - deıdi oblystyq «Úmit» ońaltý ortalyǵynyń dırektory Aıgúl Áýbákirova.
Zań talaptaryna sáıkes Qaraǵandy oblysynda erekshe bilim berý qajettiligi bar barlyq balalarǵa, onyń ishinde aýtıstik spektri buzylǵan balalarǵa bilim alý úshin arnaıy jaǵdaılar jasalǵan.
Búgingi tańda óńirde arnaıy 24 bilim berý uıymdarynyń jelisi jumys isteıdi. Onyń ishinde:
- 10 arnaıy (túzetý) mektep-ınternat (Qaraǵandy q. - 5, Balqash-1, Saran-1, Shahtınsk-1, Temirtaý-2);
- 8 psıhologııalyq-pedagogıkalyq túzetý kabıneti (Qaraǵandy, Shahtınsk, Temirtaý, Jezqazǵan qalalary, Qarqaraly, Osakarov, Jańaarqa aýdandary));
- 1 damýynda problemalary bar balalarǵa arnalǵan «Úmit» ońaltý ortalyǵy (Qaraǵandy q .);
- 4 psıhologııalyq-medıtsınalyq-pedagogıkalyq keńes (Qaraǵandy, Jezqazǵan, Temirtaý, Balqash qalalary).
2018 jyly Qaraǵandy oblysynda aýtıstik spektri buzylǵan 231 bala anyqtaldy. Onyń ishinde mektepke deıingi jastaǵy - 115, mektep jasyndaǵy - 122.
Qazirgi tańda ózekti máselelerdiń biri jalpy bilim beretin mektepterdiń/balabaqshalardyń shtattyq kestesine pedagog-assıstent (tıýtor) laýazymyn engizý bolyp tabylady. Alaıda aýtıstik spektri buzylǵan balalardy arnaıy bilimmen qamtamasyz etý salasy jyl saıyn jaqsaryp, damyp keledi.
Úıde negizinen minez-qulyq (psıhopatııaǵa uqsas) buzýshylyqtary bar balalar oqytylady. Sondaı-aq ata-analardyń qalaýy boıynsha olar jeke sabaqtar men synyptan tys is-sharalarǵa qatysady.
Mindetti talaptardyń biri psıhologııalyq-pedagogıkalyq súıemeldeýdi qamtamasyz etý (logoped, defektolog-muǵalimder, ınklıýzıvti bilim berý úılestirýshisi, psıholog, áleýmettik pedagog).
Qaraǵandy oblysynyń arnaıy bilim berý uıymdarynda 649 pedagog, 29 dáriger, 45 medbıke jumys isteıdi. Onyń ishinde defektologııalyq bilimi bar pedagogtar 82,2% nemese 534 adamdy quraıdy.
Erekshe bilim berý qajettilikteri bar balalarmen jumys isteý úshin mamandar tegin jáne aqyly negizde, Almaty, Astana, Qaraǵandy qalalarynda, sondaı-aq respýblıkadan tys jerlerde biliktilikti arttyrý kýrstarynan ótedi. Qazirgi ýaqytta jalpy bilim beretin mektepterdiń 2000 pedagogtiń 705-i ınklıýzıvti tájirıbe máseleleri boıynsha, al 25 pedagog aýtızm máseleleri boıynsha oqydy.
Aımaqtyń arnaıy mekemelerinde aýtızmi bar balalarmen jumys jasaýda Psıhokorrektsııalyq jumystyń túrli ádisteri men ádistemeleri qoldanylady. Olardyń qatarynda oıyn terapııasy, psıhodrama elementteri, sensorlyq ıntegratsııa ádisteri, qımyl-qozǵalys túzetý jattyǵýlary, kınezıologııalyq jáne dene-baǵyttalǵan jattyǵýlar, klımattyq emdeý jáne shynyqtyrý, emdik dene shynyqtyrý, massaj jáne psıhoterapııa, ABA - terapııa ádisi, Holdıng-terapııa ádisi, art-terapııa, ertegi-terapııa, qum terapııasy, dári-dármektik jáne fızıoterapııalyq emdeý jáne t.b. bar. Dáristerge tek balalar ǵana emes, olardyń ata-analary da tartylady.
Sabaqtar men dárister sensorlyq bólmede, Montessorı bólmesinde, áleýmettik-turmystyq baǵdarlaý kabınetinde, psıhologııalyq jeńildeý kabınetinde ótkiziledi.
Jyl saıyn oblysta aýtızm máselesi týraly aqparatty taratýdyń Dúnıejúzilik kúnine arnalǵan is-sharalar, onyń ishinde dóńgelek ústelder, semınarlar, flesh-mobtar, ata-analar men balalardyń qatysýymen sporttyq is-sharalar ótkiziledi.
Aýtızm jáne mentaldyq aýytqýlary bar balalardy erte anyqtaý úshin osy oqý jylynyń sońyna deıin Qaraǵandyda 1 psıhologııalyq-medıtsınalyq-pedagogıkalyq keńes, Qaraǵandy jáne Temirtaý qalalarynda 2 ońaltý ortalyǵy, sondaı-aq Abaı jáne Buqar Jyraý aýdandarynda túzetý kabınetteri ashylady, al Jezqazǵan, Qaraǵandy, Temirtaý qalalarynda «Bolashaq» korporatıvtik qorynyń kómegimen ınklıýzıvti qoldaý kabınetteri qurylady dep josparlanýda.