«Qara altyn» quny qashan turaqtaıdy?» - baspasózge sholý
«Egemen Qazaqstan» basylymy «Qazaq kúresi: ózgerte bergennen ne utamyz?» atty maqalada «Qazaqstan barysy» týrnırinde kóz shalǵan keıbir jáıtter men tól sporttyń túrine keıindeý engen ózgerister jaıynan oı qozǵaıdy.
«Bıylǵy «Qazaqstan barysynyń» aldynda qazaq kúresindegi balýandarymyzdyń kıimine ózgeris engenin estigenbiz. «Jeń men balaq uzardy» degen. Osy «jeń» degennen shyǵady, kúrteniń jeńin shyntaqtan sholtıtyp qıǵannan qazaq kúresindegi tartystyń qyzyǵy arta túskenin baıqaı qoımadyq. Kerisinshe, balýandarymyz jeńnen ustaı almaǵan soń tusaýly attaı kibirtiktep júr. Amaldyń joqtyǵynan jaǵadan qos qoldap ustap, kóbine aıla-tásildi qara kúshtiń kómegimen ǵana iske asyrady. «Átteń tonnyń keltesi» demekshi, múmkindik shekteýli bolǵannan soń, aıla-tásil jasaýdyń aıasy da tarylady emes pe?», - degen pikir keltiredi gazet.
«Osyndaıda «Shirkin-aı, dzıýdodaǵydaı jeńdi uzartsa ǵoı», degen oıdyń qylań beretini ras. Shynynda da, kúresimizdiń kórkemdigin arttyrý úshin kúrteniń jeńin nege uzartpasqa nemese ony uzartpaı otyrǵandaǵy maqsat ne? Kúrteniń jeńi uzaryp, shalbardyń balaǵy sol betinde qalsa, «Dzıýdoǵa uqsap ketti», dep kim aıta alady?», - dep oı salady endi bir jerinde.
Maqalada, sonymen qatar kúres kilemin syılaý, tóreshilerdiń ózin-ózi ustaý ádebi syndy ózekti máseleler kóterilgen.
***
Mamyr aıynan kún sanap kóterilip kele jatqan «qara altynnyń» quny aıaq astynan quldyrap, 1 barreli 45 dollardan tómendep ketti. Munaı eksporttaýshy elderdiń biri retinde bul bizdi de alańdatatyny túsinikti. Munaı baǵasynyń taǵy tómendeýine ne yqpal etti? Bul bizdiń ekonomıkaǵa qalaı áser etedi? «Qara altyn» baǵasy jýyq arada turaqtaýy múmkin be? Osy saýaldardyń jaýabyn belgili munaı-gaz sarapshysy, «KazService» munaı-gaz kompanııalary odaǵynyń alqa tóraǵasy Rashıd Jaqsylyqovtyń «Egemen Qazaqstan» basylymyna bergen suhbatynan bile alasyzdar.
«Jýyq arada baǵa turaqtala qoımaıtyn sııaqty. Áli 2-3 jylǵa deıin qubylmaly bolady, shıkizattyń 1 barreli 60 dollardan assa da jaman bolmas edi. Biraq odan tómendep ketpesine de eshqandaı kepildik joq. Baǵaǵa keri áser etetin alǵysharttar bar. Máselen, joǵaryda aıtyp ketkenimdeı, soǵystan sharshaǵan keıbir elder munaı sektoryn qaıta qolǵa alyp, burynǵy naryqty qalpyna keltirýge kirisýi múmkin. Bıylǵy jyldyń basynda Iran kúndelikti suranystan artyq munaı bere bastaǵanda, baǵanyń qalaı quldyraǵanyn kórdik, Iran Lıvııa men Sırııanyń burynǵy normasyn osylaı oryndaǵan-dy. Qazir Irak ta ekonomıkasyn jandandyryp, úlken oıynǵa qaıta aralasýdy josparlap otyr. Meniń paıymdaýymsha, osy atalǵan faktorlar munaı baǵasynyń jýyq arada turaqtalýyna múmkindik bermeıdi», - deıdi R.Jaqsylyqov «Qara altyn» quny qashan turaqtaıdy?» atty taqyryppen berilgen materıalda.
***
«Aıqyn» basylymy búgingi sanynda jarııalaǵan «Tyıym salynǵan terrorıstik uıymdar» atty maqalada álemdegi eń qaýipti lańkestik birlestikterdiń ara-jigi týraly sóz etedi.
«Qanshalyqty shyndyqqa jaqyn ekeni qaıdam, keıbir derekkózderi álemde bes júzge tarta lańkestik uıymdar bar degendi keltiredi. Múmkin. Óıtkeni irili-usaqty uıymdardy esepke alyp jatqan eshkim joq. Degenmen, qazir jer-jahandy úreıge ustap otyrǵan múıizi qaraǵaıdaı «ál-Kaıda», «Islam memleketi», «Jabhat an-Nýsra» sekildi uıymdardyń aty kóp atalady», - dep bastalady maqala.
«Taıaý Shyǵysty qanǵa bóktirgen bul sodyrlardyń atynan álem shoshyp qalǵan. Sebebi jalpaq dúnıeniń ár qıyrynda jasalyp jatqan barlyq terakti, jarylys, adam óltirý oqıǵalarynyń artynda osy uıymdar tur. Lańkestik áreketter mysyqtabandap jyljyp bizdiń de elge jetken. Máselen, 2011-2012 jyldardaǵy oqıǵalardy alaıyq. Ne bolmasa, kúni keshe ǵana Aqtóbe men Almatyda bolǵan atystyń ar jaǵynan úńileıik. Bulardyń bárin ıslam atyn jamylǵan túrli aǵymnyń aldaýyna shyrmalǵan jandar jasaǵany belgili. Jalpy, lańkestik degen sóz grektiń «terror» degen ataýynan shyqqan. Bul «úreıli», «qorqynyshty», «qaterli» degen maǵynany beredi. Shyndyǵy sol, aıaqastynan bolǵan jarylys, sansyz qurbandar adamdy estandy halge jetkizeri haq. Osy oraıda bizdiń tilge tıek etkimiz kelgen nárse, elimizde terrorlyq dep tanylyp, tyıym salynǵan uıymdar jóninde bolmaq», - deıdi basylym.
***
Osydan eki aı buryn temekige qarsy kúres uıymdary 2017 jyldyń kúzinde temeki qoraptarynda úreı týǵyzatyn jańa 12 sýrettiń paıda bolatynyn aıtqan edi.
Alaıda bul eskızderdiń temeki qumarlarǵa áser etetindigine kúmánmen qaraǵandar da tabyldy. Qazirgi júrgizilip jatqan temekige qarsy kúres sharalary tıimsiz ekendigi de aıtylyp júr. Buǵan qatysty «Temeki tútininen azat Qazaqstan úshin» ulttyq Koalıtsııasy ne deıdi? Soǵan oraı «Aıqyn» basylymy uıym basshysy Jámılá Sadyqovany áńgimege tartqan.
«Salamatty ómir saltyn qalyptastyrý problemalary ulttyq ortalyǵynyń málimeti boıynsha 2011 jyldan bastap, bes jyl ishinde temeki shegetinder 6 paıyzǵa azaıdy. Saýalnama 15 jastan asqan turǵyndar arasynda júrgizildi. Jasóspirimderge keletin bolsaq, zertteý 13 - 15 jas aralyǵyndaǵylar arasynda uıymdastyryldy. Bul óte jaqsy nátıje bolyp esepteledi. Birinshiden, elimizdegi durys saıasattyń arqasy dep oılaımyn. ıAǵnı, bizde 2009 jyldan beri qoǵamdyq oryndarda temeki shegýge tyıym salynǵan, sol qazir jurtshylyq arasynda qalypqa aınaldy. Ekinshiden, bir qorap temeki baǵasynyń ósýi áser etti. Ol 2014 jyly 200 paıyzǵa qymbattaǵan bolatyn. Úshinshiden, 2013 jyly kúshine engen temekiniń zııany týraly grafıkalyq eskertýlerdiń engizilýiniń paıdasy mol. Sondaı-aq 2014 jyldan bastap, Qazaqstanda úreı týǵyzatyn sýretter engizile bastaǵaly temeki óndirisi 25 paıyzǵa tómendedi. Óıtkeni naryqta temeki ónimderine degen suranys tómendedi, temekini az tutynatyn boldy. Buǵan grafıkalyq eskertýlerdiń, ıaǵnı qorqynyshty sýretterdiń de paıdasy tıdi dep oılaımyn. Sonymen qatar temeki shegý sán emestigi jóninde qalyptasqan jalpyálemdik trend bar. Sondyqtan temeki shegetinder arasynda jastardyń qatary azaıýda jáne shylymqumar jandardyń ózi temeki shegýden bas tarta bastady», - deıdi J. Sadyqova.
Tolyq suhbatty «Jámılá SADYQOVA: QORQYNYShTY SÝRETTERDІŃ ÁSERІ BAR» atty materıaldan oqı alasyzdar.
***
Qazaqstandyq bankter ıeliginde tek bir ǵana baspanasy bar ıpotekalyq qaryz alýshylardy úılerinen shyǵarýǵa talpynbaıtyndyǵy týraly memorandýmǵa qol qoıdy. Bul týraly «Ekspress K» gazeti «Vyselenıe chestnym, no bednym ne grozıt» atty maqalada jazyp otyr.
«Biraq, qaryz alýshy óziniń qıyn jaǵdaıyn túsindirip, bankpen birge qaryzdy óteýdiń jańa sharttaryn talqylaýlary tıis. 28 shildeden keıin úsh aı ishinde qaryz alýshy bankke kelip, óziniń qıyn jaǵdaıyn túsindirip berýge mindetti. Alaıda ol óziniń nesıesin óteýdi toqtatpaýy kerek. Bir aılyq eń tómengi óteme soma 25 myńnan kem bolmaýy qajet, al halyqtyń az qamtylǵan bóligi úshin 10 myń teńgeni quraıdy», - dep jazady gazet.
Bıyl Ulttyq bank zańǵa qaryz alýshylardyń múddelerin qorǵaıtyn birqatar jańashyldyqtar engizdi. Mysaly, qańtar aıynan bastap, bank sońǵy alty aıda kirisi shetel valıýtasynda bolmaǵan qaryz alýshyǵa ıpotekany shetel valıýtasynda berýge tyıym salynady.