Qańtar hronologııasy: Oqıǵa qalaı órbidi
QR Bas prokýratýrasy jasaǵan oqıǵalar hronologııasy boıynsha, 2022 jylǵy 1 qańtarda saǵat 17:20–da Mańǵystaý oblysy Jańaózen qalasynda ákimdik ǵımaratynyń janyna jergilikti turǵyndar jınala bastady. Jınalýdyń sebebi — suıytylǵan gaz baǵasynyń kúrt qymbattaýyna narazylyq. Óndirýshilerdiń elektrondy saýdaǵa kóshýi saldarynan gaz baǵasy eki esege ósken edi. Aqtaý, Jańaózen jáne Mańǵystaý aýdandarynda suıytylǵan gazdyń ortasha bólshek baǵasy lıtrine 100-120 teńge boldy.
Osy kúni saǵat 18:00–de turǵyndar suıytylǵan gaz baǵasyn tómendetý talabymen el basshylyǵyna beıneúndeý jazdy jáne úılerine tarady.
2 qańtar kúni narazylyqqa shyqqandardyń sany júzdegen adamnan asty, qatysýshylar ishki avtojoldardy bógedi.
3 qańtardan bastap narazylyq aktsııalary basqa qalalar men óńirlerge de tarala bastady. Sol kúni Mańǵystaý oblysynyń turǵyndaryn qoldaý maqsatynda eldiń basqa 7 óńirinde (Atyraý, Aqtóbe oblystary, Astana, Almaty qalalary, Batys Qazaqstan, Almaty jáne Shyǵys Qazaqstan oblystary) beıbit mıtıngiler ótti.
4 qańtarda mıtıngiler jalǵasyp, narazylyq oryn alǵan óńirler sany 11-ge deıin artty. Al qatysýshylardyń sany kúrt ósip, 37 myń adamǵa jetti. Almaty jáne Shymkent qalalarynda qarýly shabýyldar, tártipsizdikter, órt qoıý, sonyń ishinde qyzmettik kólikterdi órtep jiberý áreketteri boldy.
Almatyda «Almaty Arena» sport kesheniniń janyna jınalǵan shamamen 5 myń adam qala ákimdigi ǵımaratyna bet aldy, sol jerde polıtsııa qyzmetkerlerimen qaqtyǵysqa tústi. Jalpy sany 6 polıtsııa avtokóligi órtendi, al Ulttyq gvardııanyń 5 áskerı qyzmetshisi men 15 polıtsııa qyzmetkeri jaraqat aldy. Shymkentte polıtsııanyń 21 kóligine zaqym keltirildi.
Osy kúnnen bastap quqyq qorǵaý organdary óz qyzmetkerleri men ákimshilik ǵımarattarǵa shabýyldardy toıtarý úshin ólimge ákep soqpaıtyn quraldardy qoldana bastady.
5 qańtar kúni eldiń 11 óńirinde tártipsizdikter men ǵımarattardy basyp alý áreketteri jalǵasty. Qatysýshylar sany 50 myńǵa jetti. Túnde terrorıster Almaty qalasy ákimdigi ǵımaratyn jáne «Almaty» halyqaralyq áýejaıyn basyp aldy. Almatyda tártipsizdikter men qarýly shabýyldardyń jalpy sany 20 myńnan asty. Qyzylorda qalasynda shabýyl jasaýshylar 9 avtokólikti órtep, bir áskerı qyzmetshini kólikpen qaǵyp óltirdi. Belgisiz bir top áskerı qyzmetshilerden avtomat pen eki tapanshany tartyp alǵan.
Taldyqorǵanda shabýyl jasaýshylar oblystyq ákimdik, polıtsııa jáne ulttyq qaýipsizdik komıteti departamentiniń ǵımarattaryn basyp aldy.
Sonymen birge, Aqtóbe, Atyraý, Qyzylorda, Mańǵystaý, Jambyl oblystaryndaǵy ákimdik ǵımarattary kúshpen alyndy.
Azamattarǵa tóngen qaýip-qaterge baılanysty Qasym-Jomart Toqaev Almaty oblysynda Tótenshe jaǵdaı rejımin engizý týraly Jarlyqqa qol qoıdy. Sondaı-aq, Mańǵystaý, Aqtóbe jáne Atyraý oblystary sekildi basqa óńirlerde de TJ rejımi engizilip, komendanttyq saǵat belgilendi.
Sol kúni Prezıdent Jarlyǵymen Úkimet taratyldy. Premer-Mınıstr mindetterin ýaqytsha atqarý Álıhan Ashanuly Smaıylovqa júkteldi.
Sonymen birge, Jańózendegi gaz óńdeý zaýytynyń dırektory jáne syǵymdalǵan gazdy elektrondy saýda boıynsha alańnyń basshysy ustaldy.
6 qańtar kúni Memleket basshysy Úkimetke birqatar shuǵyl tapsyrmalar berdi. Onyń ishinde:
· Oqıǵanyń sebepteri men kinálilerdi anyqtap, olardy qylmystyq jáne ákimshilik jaýapkershilikke tartý úshin Bas prokýratýra, Іshki ister mınıstrligi, Ulttyq qaýipsizdik komıteti jáne basqa da quzyrly qurylymdar ókilderinen arnaıy tergeý tobyn qurý.
· Qarýly kúshterge, UQK, ІІM, ulttyq gvardııaǵa jáne basqa da kúshtik qurylymdarǵa — jaýyngerlik daıyndyq pen jabdyqtaýdy arttyrý, áskerı qyzmetshilerdiń moraldyq rýhyn qoldaý sharalaryn júrgizý;
· Óńirlerdiń ákimdikterine — polıtsııa jáne qarýly kúshter qyzmetkerleriniń qaza bolǵan otbasylaryna laıyqty materıaldyq qoldaý kórsetýdi qamtamasyz etý;
· Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi jáne Іshki ister mınıstrlikterine — 1414 call-ortalyǵy bazasynda qylmystyq toptardan zardap shekkender men joǵalǵan adamdar týraly aqparat berý úshin tikeleı jeli uıymdastyrý; Tártipsizdik saldarynan kelgen shyǵyndy baǵalaý úshin komıssııalar qurý, jaǵdaı turaqtalǵan soń, Almaty qalasy men basqa óńirlerde ákimshilik ǵımarattardy, áleýmettik nysandardy jáne turǵyn úılerdi qalpyna keltirý jumystaryn bastaý;
· Ákimderge — kommýnaldyq qyzmetterdiń, qoǵamdyq kóliktiń jáne áleýmettik ınfraqurylym nysandarynyń jumysyn turaqtandyrýdy qamtamasyz etý;
· Almaty qalasy men basqa óńirlerde qylmystyq áreketterden zardap shekken shaǵyn jáne orta bıznes sýbektilerine memlekettik qoldaý kórsetý sharalaryn qabyldaý;
· Ulttyq bank pen Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigine — jaǵdaı turaqtalǵan soń ekinshi deńgeıli bankter men basqa da qarjy uıymdarynyń turaqty jáne úzdiksiz jumysyn qamtamasyz etý;
· Dıplomatııalyq ókildikterdi, sondaı-aq sheteldik ınvestıtsııalar men sheteldik kompanııalardyń bıznes sýbektilerin qorǵaý boıynsha sharalar qabyldaý;
· QR Syrtqy ister mınıstrligine — shetel memleketterimen, halyqaralyq uıymdarmen jáne basqa seriktestermen ekijaqty jáne kópjaqty yntymaqtastyqtyń barlyq máseleleri boıynsha turaqty baılanystardy qamtamasyz etý.
Sol kúni Qaýipsizdik keńesiniń sheshimimen elde terrorızmge qarsy operatsııa júrgizý týraly jarııalandy. Operatsııanyń negizgi maqsaty — ulttyq qaýipsizdikke tóngen qaterdi joıý jáne azamattardyń ómiri men múlkin qorǵaý boldy.
Tek osy kúnnen bastap quqyq qorǵaý organdary men qarýly kúshter terrorısterdi joıý úshin atys qarýyn qoldanýdy bastady.
Almatyda terrorısterdiń «Kóktóbe» telemunarasyn jáne UQK Shekara qyzmeti akademııasyn basyp alý áreketiniń aldy alyndy. UQShU Qaýipsizdik keńesiniń sheshimimen Qazaqstanǵa shekteýli merzimge UQShU ujymdyq kúshteri quramyndaǵy kontıngentter jiberildi. Bitimgershilik kúshteriniń mindeti tek strategııalyq nysandardy qorǵaý boldy, olar terrorızmge qarsy operatsııalarǵa qatyspady.
Sol kúni terrorıster basyp alǵan ákimdikter, polıtsııa bólimsheleri, UQK departamentteri jáne basqa da ǵımarattar eldiń barlyq derlik óńirinde terrorızmge qarsy operatsııanyń ulttyq kúshteriniń baqylaýyna ótti.
7 qańtar kúni azamattardyń qatysýymen beıbit narazylyq aktsııalary birneshe óńirde — Mańǵystaý, Atyraý, Aqtóbe, Qaraǵandy jáne Shyǵys Qazaqstan oblystarynda jalǵasty.
Osy kúni Almatyda blokbeketterge oq atý, terrorısterdiń aýrýhanalardy basyp alý áreketteri, dúkenderdi tonaý oqıǵalary tirkeldi. Taraz jáne Taldyqorǵan qalalarynda tergeý ızolıatorlaryna shabýyldar jasaldy.
8 qańtarda eldegi jaǵdaı birtindep turaqtala bastady. Almatyda kósheler men strategııalyq nysandardy tazalaý jumystary bastaldy. Respýblıkanyń barlyq óńirinde ruqsat etilmegen jıyndar toqtatyldy.
10 qańtarda Qazaqstanda birneshe óńirde oryn alǵan qaıǵyly oqıǵalar saldarynan kóptegen adam shyǵyny bolǵandyqtan, Jalpyulttyq aza tutý kúni jarııalandy.
12 qańtarda Memleket basshysy Almatyǵa kelip, qalanyń jedel shtab otyrysyna qatysty. Sondaı-aq, ol qaza tapqan polıtsııa qyzmetkerleri men áskerı qyzmetshilerdiń týystarymen jáne jaqyndarymen kezdesip, kóńil aıtty jáne nagradalaryn tabystady.
2022 jyldyń 19 qańtarynda Astana jáne Almaty qalalarynda, Almaty, Atyraý, Jambyl, Qyzylorda jáne Mańǵystaý oblystarynda Tótenshe jaǵdaı rejımi alyndy. Al 10 óńirde tótenshe jaǵdaı rejımi merziminen buryn, 13-16 qańtar aralyǵynda alyndy.
Aıta keteıik, Prezıdent Qańtardaǵy narazylyqtar kezinde elordadaǵy óz rezıdentsııasynda boldy jáne elden ketý usynylsa da, eshqaıda ketpedi. Bul týraly ol keıinirek reseılik jýrnalıst Andreı Kondrashovqa bergen suhbatynda aıtty.
Parlament qabyrǵasynda Qańtar oqıǵalary kezinde birqatar óńirde jasalǵan qylmystardy tergeý barysy týraly kúshtik qurylymdardyń birinshi basshylary esep bergen arnaıy tyńdaýlar ótti. Talqylaý onlaın rejımde júrgizildi, ony 100-den astam otandyq jáne sheteldik jýrnalıster kórip, aqparat taratty. 2023 jyldyń qańtarynda qaıtadan parlamenttik tyńdaýlar uıymdastyryldy.
Qańtar oqıǵasynda 238 adam qaza tapty (Almatyda — 151 adam, polıtsııa men áskerılerden — 19 adam) jáne 3037 adam jaraqat aldy. Búlikterdiń ekonomıkalyq shyǵyny shamamen 3 mıllıard AQSh dollaryn qurady.
QR Іshki ister mınıstrligi 5969 adamnyń ustalǵanyn habarlady, onyń ishinde 133 adam aýyr qylmystar jasady degen kúdikpen, al 516 adam — ákimshilik qamaýǵa alyndy.
Tártipsizdikter kezinde qylmyskerler 7 qarý-jaraq dúkenin tonaǵan. Terrorıster qolyna 200 avtomat, 561 tapansha, 1300 tegis uńǵyly myltyq, 84 oıyq qarý, 28 granatomet, 2 pýlemet, 168 granata jáne 63 myń dana oq-dári túsken. Bul arsenal tutas dıvızııany birneshe kún qamtamasyz ete alatyn edi. Qazirgi ýaqytta urlanǵan qarýdyń 1214 danasy qaıtaryldy. Jalpy ІІM Qańtar oqıǵasy kezinde paıdalanylǵan 4 myńnan astam qarý-jaraqtyń tabylǵanyn habarlady. Áli de shamamen 2 myń qarý izdeýde.
ІІM málimetinshe, jalpy 1466 ǵımaratqa zaqym keltirilgen. Onyń ishinde 71 memlekettik mekeme, 12 qarý-jaraq dúkeni jáne 27 polıtsııa bólimshesi bar. Sonymen qatar, 700-den astam avtokólikke, onyń ishinde 500-den astam polıtsııa, órt sóndirý jáne jedel járdem kólikterine zaqym kelgen.
2022 jyldyń sońyna deıin 1205 sottalǵan azamattyń 1095-ine raqymshylyq jasaldy. Jappaı tártipsizdik jaǵdaıynda arandatýshylardyń yqpalyna túsip, qylmys jasaǵan adamdar jazaǵa tartylmady. Alaıda, terrorıstik áreketterge, tártipsizdikterdi uıymdastyrýǵa, memleketke opasyzdyq jasaýǵa jáne azaptaý isterine qatysty sottalǵandarǵa amnıstııa qoldanylmady.