Qant pen shaıdyń baǵasyn álemdik naryq buzýy múmkin
2010 jylғy sәýirdiң 1‑ine deıingi merzimge engizilgen bұndaı shekteý boıynsha elimizge keletin қant ımportynyң rұқsat etilgen kөlemi 54,4 myң tonnany құraıdy. Importtyң osy kөlemdi mөlsheri de Үkimet қaýlysymen қazaқstandyқ 24 kompanııanyң arasynda bөlinip belgilengen. Қaýly boıynsha kvotanyң aýқymdy bөligin «Rahat» AҚ, «Baıan-Sұlý» AҚ jәne «RG Brands Kazakhstan» JShS jәne basқa da kompanııalar ıelengen eken. Sonymen birge, қaýly kүshine engennen keıingi kүni ҚR Kedendik baқylaý komıteti zaңdy tұlғalardyң қantty belgilengen kөlemde ғana әkelýin baқylaıdy jәne toқsan saıyn Aýyl sharýashylyғy men Indýstrııa jәne saýda mınıstrlikterine el aýmaғyna әkelingen қant kөlemi týraly aқparat berýdi қamtamasyz etetin bolady. Sondaı‑aқ, kvota ıelengen zaңdy tұlғalar shetten әkelingen қantty maқsatsyz paıdalanғan jaғdaıda, ҚR Үkimeti bөlingen kvotany қaıta қaraýy da әbden mүmkin.
Baғany yryқtandyrý әri otandyқ өnimdi қoldaýғa baғyttalғan Үkimettiң bұndaı қadamyn әrkim әr saққa jүgirtip jorıdy. Bireýleri ımportқa shekteý қoıý eldegi қant baғasyn aspandatady dese, endi bireýler bұndaı sheshimdi ekonomıka үshin oңtaıly sanaıdy. Importқa shekteýdiң қolaıly sanalý sebebi Үkimet қaýlysynyң arқasynda otandyқ kәsiporyndar erkin қımyldap қalmaқ. Onyң үstine ҚR Premer‑Mınıstri bұғan deıin de өkiletti organdarғa қant baғasyn қataң baқylaýғa alýdy tapsyrғan bolatyn. Resmı organdar da elimizdegi қant қorynyң jetkilikti ekendigin aldyғa tartýda. Degenmen de, қant baғasy saıasatyndaғy ұstanym әli de tolyқ aıқyn emes sekildi. Өıtkeni, baғa saıasaty men otandyқ өnimdi kөtermeleý sharasy bir jerden shyғyp, tereңnen қozғaýdy қajet etedi. Mәselen, otandyқ tәtti өndirýshiler қant shyғarý үshin arzan bolғandyқtan sapasy tөmen shıkizatty shetelden tasyp otyr. Sonyң saldarynan jergilikti sharýalardyң өndirgen қyzylshasy arzan baғalanyp, tipti ondaı daıyn қyzylsha naқty kәdege jaratylmaı, baғasy bir bolғan soң da kөbinese mal bordaқylaýғa aýyp ketetin syңaıly. Endeshe aldymen sharýalardyң jaıyn қarastyrýy shart. Olaı bolmasa, bәsekelestik zaңy әr қashan өz degenine jetedi, ıaғnı shetelden keletin arzan shıkizat қazaқstandyқ қant zaýyttaryn jaýlaıdy da, қyzylshanyң soңyna tүsken қara қazaқtyң maңdaı teri dalaғa ketedi. Sol үshin de, bәsekelestikti damytý үshin қant ımportyna shekteý engizilgen jaғdaıda otandyқ sharýashylyқty қoldaýғa da қadamdar jasalýy tıis.
Toқtala ketetin taғy bir jaıt, elimizdegi baғa saıasatyna syrtқy faktorlardyң әseri myқty bolatyny jasyryn emes. Sondyқtan da, aldaғy ýaқytta қant baғasyna әlemdik naryқta oryn alatyn jaғdaıdyң maңyzy zor bolatyndyғyn eskerý қajet. Bұlaı aıtýdyң sebebi, osy aptada әlemdik naryқta қant pen shaı baғasynyң өsýi tirkeldi jәne odan әri baғanyң sharyқtaý yқtımaldyғy jaıynda birshama boljamdyқ aқparattar jaryқ kөrdi. Sarapshylardyң aıtýynsha, Үndistandaғy, Kenııadaғy, Shrı‑Lankadaғy bıylғy jylғy қýaңshylyқ қant қamysynyң azaıýyna, sondaı‑aқ shaı өnimi baғasynyң sharyқtaýyna negizgi sebep bolyp otyr. Sonymen birge, osy aptada ITAR-TASS agenttigi әlemdik naryқtaғy shaı baғasynyң tarıhı shekke kөterilgenin habarlap, tipti onyң aldaғy ýaқyttaғy jetispeýshiligi zor қaýipti týdyratyndyғyn aldyғa tartady. Onyң үstine shaıғa degen ұsynys pen sұranystyң arasy aıtarlyқtaı alshaқtap ketken. Osyғan baılanysty қazirgi kүni қant pen shaı өnimderiniң ımportyna asa tәýeldi elder arasynda bir әbigershilik kүıi ornap otyrғany shyndyқ.
Endeshe, aldaғy ýaқytta da әlemdik naryқtaғy jaғdaı Қazaқstannyң baғa saıasatyna өz өrnegin salýy әbden mүmkin. Jalpy, Үkimet mұndaı tosyn mәselege tez jaýap қatýdyң, der kezinde әreket etýdiң tәjirıbesin jınaқtady dep aıtýғa bolady. Әıtse de, azyқ‑tүlik қaýipsizdigi degende osy salanyң tұtastaı қaýipsizdigin oılaıtyn kez jetti. Olaı bolmasa, ımport jaýlap alғan bir ғana zatқa baғanyң kөterilýi қalғan naryққa әser etpeı қoımaıdy.