«Qanmen jazylǵan kitap»: Batyr - batyr emes, bastaǵan - batyr
***
Batalondarda qarý-jaraqtan vıntovka men avtomattan basqa eshteńe bolǵan joq. Artıllerııa keıinde qalyp qoıdy. Barlyq bólimsheler komandırlerin jınap alyp, jergilikti jerdi kózben kórip, zertteýge shyqtyq, sóıtsek burynyraqta kartada belgilengen jer jaǵdaıy múldem ózgeshe eken. Staraıa Rýssadan Holmǵa deıin kerilip úlken jol jatyr, odan ári Borodıno derevnıasy tur. Úlken joldan Sokolovo men Troshkovoǵa jáne onyń mańyndaǵy shaǵyn eki derevnıaǵa burylatyn jol bar. Egerde biz dushpannan Troshkovo derevnıasyn tartyp alatyn bolsaq, onda Sokolovo derevnıasyn azyq-túliksiz qaldyrmaqpyz. Bul jerde negizgi úlken jol men eki shepti boılaı ótetin qara jol bar bolatyn. Buıryq boıynsha Troshkovony alsaq, qoıylǵan mindet oryndala ma? Shyn máninde mindet oryndalmaıdy. Azdaǵan shyǵynmen ony alǵan kúnniń ózinde budan ne shyǵa qoımaq? Dushpan osy derevnıalardan bizge qarsy oq jaýdyrady. Polk onda qandaı jaǵdaıda qalmaq? Ol dushpan oǵynyń buǵaýyna, onyń toryna baryp túsedi. Búgin bolmasa, erteń qurban bolady. Biraq sonda ne úshin ólmek? Biz Sokolovo derevnıasy úshin arpalysyp jatqan jaýyngerlerdiń jaǵdaıyn jeńildete alamyz ba? Tipti de olaı emes. Nemister basyp alǵan jerde eki jol bar, qazir olar ekeýin de ıelenýde. Demek, biz kóteretin barlyq shyǵyndar bizge eshqandaı da paıda keltirmeıdi. Bul jerde túbirden soǵýǵa arnalǵan nemis áskeriniń tutas bir toby «Óli bas» degen dıvızııasynyń bólimderi shoǵyrlanyp toptalǵan...Men joǵaryda, komandır tvorchestvolyq adam bolýy kerek dep aıtqan edim. Óıtkeni sheshim qabyldar aldynda aldymen ony baıyptap, oılap alý qajet. Sheshim qabyldaýdyń júzdegen joly bar, onyń bári de zerdeleýdi, oılanyp-tolǵanýdy qajet etedi. Jer jaǵdaıyn baǵdarlap, zerttep, sheshim qabyldaıtyn komandırdiń jaıyn osydan-aq túsine berińizder. Qazaqsha aıtsaq, ol táýekelge bel baılap kirisedi.
Komandır belgili bir sheshim qabyldap, «osylaı etý kerek» dese, eger bul sheshim ábden baıyptalynyp jasalynsa, onyń ıyǵynan basyp turǵan aýyr júk túskendeı bolady. Eger ol mundaı pikirdi oılanyp, salmaqtap baryp aıtpaǵan bolsa, onda onyń zardaby aýyr, tipti qaıǵyly da bolýy múmkin. Ne isteý kerek? Troshkovony áıteýir jaýdan tartyp aldym aty úshin bir polkty jer jastandyryp, iz-túzsiz ólý - bul bos, jónsiz nárse bolar edi, jyǵylsań - nardan jyǵyl degen. Sóıtip alda san taraý jol, ártúrli sheshim turdy.
Qoıylǵan mindettiń máni mynada edi. Sokolovodaǵy jaýdy azyq-túlikpen, jabdyq jetkizetin joldan aıyrý úshin barlyq joldy tegis qıyp tastaý kerek, sonda Sokolovoǵa azyq-túlik jetkizý toqtatylady. Biraq joldy qandaı kúshpen almaqpyz? Artıllerııalyq daıarlyq jasaýǵa artıllerııa kerek, qolda vıntovka men avtomattan basqa eshteńe joq. Ne isteý kerek? Taǵy da nemen, qandaı ádispen alý kerek degen suraq mazalaıdy. Árıne, artıllerııalyq atyspen. Ol bizde joq. «Basmashylyq» ádispen alý kerek, ıaǵnı dushpandy ańdaýsyzda bas salyp, ony tý syrtynan soǵý qajet degen oı oralady. Ne de bolsa táýekelge bel býý kerek. Mynandaı sheshim qabyldandy: barlyq alty joldy jáne barlyq alty eldi mekendi tartyp alý qajet. Bireýin tartyp alýdyń keregi joq, bárin birden tartyp alý kerek.
Orys áskerı tilinde «klıých», «sterjen» degen termın bar nemese qazaqsha aıtsaq «tireý», «baqan» - qazaqtyń kıiz úıi - «baqanǵa» - tireýge súıenip turady, eger ony alyp tastasa, onda kıiz úı jelden qulap qalady. Kez kelgen úı tireýsiz bolmaıdy, eger ony alyp tastaıtyn bolsaq, tireksiz úı japyrylyp qulaıdy. Sondaı-aq dushpannyń da mańyzdy, tirek pýnkti bolady, komandır ony taýyp, qulata bilýge tıis. Eger dushpannyń tirek pýnktin qulatsa, onda qalǵandarynyń bári aıtarlyqtaı jeńil qıramaq. Degenmen, sol tireý qaı jerde boldy eken? Baıyptap izdegen jón. Alty jol da Borodıno selosyna baryp tireledi, demek tireý, baqan, qorǵanystyń tireýi, kilti - Borodıno bolǵany ǵoı! Borodınony tartyp alǵan jaǵdaıda dushpannyń beriktigi, áskerı tártibiniń negizi buzylady, basqa derevnıalardy tartyp alýmen jaý qorǵanysynyń beriktigi buzyla qoımaıdy. Bul jerde taǵy da komandırdiń ishki arpalys sezimi, komandırdiń qorqynyshy da oryn alady. Komandır qorqynysh sezimin aqyl men aqyldyń shaıqasy bastalǵan kezde-aq boıdaq ótkere bastaıdy. Eger munyń bári ózińe ǵana baılanysty bolsa, onda bále ózińmen birge ketkeni, biraq ta men sııaqtylar kóp qoı. Al bul jerde birneshe júzdegen adamnyń taǵdyry meniń bir aýyz sózim men sheshimime táýeldi, sondyqtan da belgili bir sheshimge kelý óte aýyr ári óte qıyn. Komandırdiń sheshim jasardaǵy kúrdeli psıhologııalyq sátti egjeı-tegjeıli túsiný kerektigi sondyqtan. Sonymen jergilikti jerdi zertteý kezinde «táýekelge bel býýǵa» sheshim jasaldy. Batalondardyń komandırlerine mynandaı buıryq berildi: múmkindiginshe aıqaı-shý shyǵarmaýǵa tyrysyp, túnde barlyq alty derevnıaǵa batyl shabýyl jasaý kerek.
Polktyń bir jarym batalony alty topqa bólinip, árbir toptyń basyna jaýapty komandır taǵaıyndaldy. Bizder orman ishinde turmyz. Dushpan alys emes, daýys kóterip qattyraq sóıleýge bolmaıdy. Eń aldymen jaýǵa ózimizdi bildirip, sezik týǵyzyp almaýymyz qajet. Eger bir pýlemetten oq atylsa, urys bastaldy deı berińiz, al shaıqas bastaldy degenshe, biz maqsatqa jete almaımyz, óıtkeni bizdiń kúshimiz shamaly-aq. Sondyqtan da dushpandy saqtyqpen oraǵytyp ótip, tyl men qanattan, ıaǵnı tý syrtynan jáne búıir tusynan soqqy berýge sheshim jasalyndy. Endi bul jerde shyqqan dybys, aıqaı opasyzdyq jasaǵanmen birdeı edi. Osyndaı maqsatpen toptalyp oraǵytyp ótý kózdelindi. Bir topty basqaryp Málik Ǵabdýllın ketti. Onyń rotasynyń komandıri Savelev jaýdy tý syrtynan, al qalǵandary shaǵyn toptarǵa bólinip búıir tustardan shabýyl jasaıdy. Barlyq batalon komandırlerine ortaq bir mindet qoıyldy... Shtab ne úshin kerek? Basqarý úshin. Sondyqtan shtab urysqa kiretin jaýyngerlik bólimderden bir-eki shaqyrymdaı jerde ornalasady. Bizge bul jerde shtab kerek pe edi? Onyń keregi joq, onyń ústine buıryqty oryndaýshylardyń mindetti túsinip ıgerýi basqarýdyń negizi bolyp tabylatyn mynandaı jaǵdaıda tipti de qajeti joq edi. Sondyqtan men barlyq shtab ofıtserlerin taratyp bólimshelerge jiberdim, janymda jalǵyz ordınaretsim - kómekshim Nıkolaı Mıtrofanovıch qana qaldy. Túngi saǵat 2-de uıqydan turdyq, túngi saǵat 4-te shartty belgi berýge keliskenbiz. Belgi boıynsha barlyǵy urysqa attandy, men orman ishinde jalǵyz qaldym, al nemister tym jaqynda. Orman ishimen biraz jer júrip edim, baǵytymnan adasyp, janymdaǵy kómekshimdi joǵaltyp aldym. Orman ishinde «Nıkolaı Mıtrofanovıch» dep aıqaılaýǵa taǵy da bolmaıdy. Polkty mindetti oryndaýǵa jumsadym: sáti tússe, jaýdy jaıpap, derevnıany tartyp alar, joly bolmasa, bári sonda jer jastanady. Sonda men jalǵyz ózim tiri qalýym kerek pe? Men de polktyń izimen júrdim. Qarsy jaqqa shyqqanym da sol edi, úzik-úzik atylǵan oqtyń daýysyn esittim. Bul men úshin alǵashqy habarshy edi. Nemis pýlemetshisi úsh-tórt ret atyp úlgerdi, lezde úni óship qaldy. Bizdiń ásker shúıdeden soqty bilem. Jaraısyń, jaýyngerlerim, jaýdy sileıte soqqan ekensińder. Ekinshi jaqtan oqtyń daýysy estildi de, birden óship qaldy. Osy eki habarshy boıymdy bıleı bastaǵan úreıdi jeńýime kómektesip, polkymdy taýyp alýyma múmkindik berdi. Polk derevnıaǵa kirdi. Men shetkerirek turǵan úıge jaqyndadym, múmkin munda nemister bar shyǵar dep oılap turmyn. Alǵashynda atqan oqtyń daýysy shyqty. Kádimgi dybys, oq aýaǵa atylǵanda qulaqqa anyq, qatty estiledi, al myna jerde atylǵan oqtyń daýysy tunshyǵa shyǵady. Ne boldy eken dep báıektenip oılap kelemin. Óıtkeni kez-kelgen kánigi soldat óz vıntovkasynan atylǵan oqty nemistiń atqan oǵynan ajyrata biledi. Atylǵan oqtyń daýysyn men de ajyrata alamyn, bizdiń vıntovka-avtomattarymyzdan oq atylyp jatqanyn esitip turmyn. Osy bir shamaly mınýttardyń ishinde bul maǵan jetken úshinshi habarshy boldy. Demek, bul bizdiń jaýyngerlerimizdiń urys qımyldaryn júrgizip jatyr degen sóz. Kenet bir soldat beri qaraı, ekinshisi ary qaraı, úshinshisi kósheni qıyp júgirip ótti. Men de onyń sońynan umtyldym. Qaraımyn, ol úıge basa-kóktep kirdi, men de onyń sońynan ilestim. Úıge kirdim. Kenet bólmede myltyqtyń daýsy estildi... Onda nemis jatyr eken, ony bizdiń soldat bir atqannan-aq jer jastandyrǵan. Bólmeniń ortasyndaǵy stoldyń ústi ydysqa toly. Kereýettiń ústinen shashy jaıylǵan, kózderi sharasynan shyqqan ish kóılekti áıel túregele bastady. Osy jerde «Ý straha glaza velıkı» degen orys maqalyn esime aldym. Qyzǵanyshtyń ártúrli túri bar. Men bul áıeldi múldem bilmeımin, tanymaımyn, biraq ta ony myna qazir qyzǵandym. Men munyń... otanǵa degen súıispenshilikten týǵan qyzǵanysh ekenin kóp ýaqyt boıy túsine almaı júrdim. Sóıtsem, qyzǵanyshtyń úsh túri bar eken: jeke bastyń qyzǵanyshy, ulttyq qyzǵanysh sezimi jáne otanǵa degen súıispenshilikten týatyn qyzǵanysh sezimi. Mundaı ýaqytta oıyń san-saqqa júgiredi. Bul áıeldiń nege sonshalyqty úreıi ushty eken? Iıa, bul aýdanda esh ýaqytta qazaqtar bolmaǵan, bulardyń evropalyq keskindi adamǵa kózi úırengen. Kenet bulardyń ústinen esikti buza-jara ashyp, qaıdaǵy bir «mońǵol» kirip kelgen boıda, qoınynda jatqan ofıtserdi bir atqannan-aq sulatyp saldy, onyń artynan ekinshi mońǵol tap boldy.
Áıel bolsa túsim be, álde óńim be dep ań-tań. Endi onyń úreılengeni maǵan túsinikti boldy, kereýetine jaqyndap keldim de, júzine kórpe jaýyp, syrtqa shyǵyp kettim. Úıden shyqqan boıda aınalada ne bolyp jatqanyn óz kózimmen kóreıinshi dep Varklovıtsa men Borodınonyń aralyǵynda jatqan jotaǵa kóterildim. Buǵan deıin tarsyldaǵanmyltyqtyń daýsynan basqa eshqandaı habar alǵan joq edim. Derevnıaǵa kóz saldym, kóshe- kóshede júgirip bizdiń jaýyngerler, basqa derevnıada da bizdiń soldattar qımyldap jatyr. Turǵan ornymnan qozǵalǵym kelmedi. Buryn aıazdy janym jaratpaýshy edi, endi men syqyrlaǵan aıazdy aýanyń dem alǵan kezde keýdege erekshe quıylyp jatqanyn, aıazdy aýanyń dámin sezingendeı boldym. Jeńisti sezingen kezde eriksiz tereń tynys aldym, mine, sonda aıazdyń da janǵa jaıly bolatynyn sezindim. Buryn mundaı sezimdi esh ýaqytta da basymnan ótkermegen edim. Shtab bastyǵy, Gýndılovıch pen Trofımov janyma keldi. Trofımov batalonnyń jaqsy komıssary bolatyn. Sóıtsek, búl komıssar bizdiń jaýyngerler bir ǵana vıntovka jáne avtomatpen jaýǵa attanǵanyna júregi daýalamaı, meniń sheshimime rıza bolmaǵan. Alaıda túngi shabýylymyz oıdaǵydaı aıaqtaldy, bári qýanyp, qolymdy alyp jatyr, «joldas kapıtan, sizdiń eńbegińizdiń arqasy»,- deıdi. Men Madıarǵa qarap turyp, Borodıno týraly óleń shyǵardym: Men istedim degenshe, Myń istedi deseńshi. Er istedi degenshe, El istedi deseńshi. Men myńdiki bolmasam, Er eldiki bolmasa, kim istedi der ediń? Bul 1942 jyldyń 7 fevralynda bolǵan edi. Ras, keıinirek, keıbir komandırler meniń jasaǵan sheshimimniń durys ekenin kórgen kezde, urystyń sátti bolǵanyna kózderi jetkende, tómendegi jyr joldary quıylǵan edi: Jalǵyz batyr - jalǵyz jan, maıdanǵa tulǵa bola almaıdy. Azynap jalǵyz arystan Ormandy bılep ala almaıdy, Jalǵyz batyr bolǵansha, Jalpy batyr bolǵany, El sıpaty, er syny, Árıne, batyr batyr ǵoı, Bastaǵan batyr er piri... Batyr - batyr emes, bastaǵan - batyr. Borodıno shaıqasynyń tájirıbesinen alynǵan qorytyndy edi bul. Bári de oılaǵandaǵydaı bolyp shyqty. Jotadan tóńirekti sholyp, sozylyp jatqan alty joldy óz kózimmen kórdim. Jaqsy, bul joldardy biz aldyq, biraq qoldan shyǵarmaı, ustap tura alar ma ekenbiz? Bul jol bizge jáne dushpanǵa ne bermek? Aıtalyq, dushpan bir mezgildebes-alty jaqtan jaıaý áskerimen jáne tankilerimen shabýylǵa shyqty delik. Tankilerge qarsy qoldanylatyn mende ne bar? Eshteńe de. Artıllerııa joq, tankige qarsy qoldanatyn qarý da joq. Osy jerde komandır dushpannyń shabýylǵa shyǵýynan qaýiptenip ishteı qorqynysh sezimin bastan keshedi, ıaǵnı bul jerde jaýdyń bizge qarsy shabýylǵa kóshýin kóre bilý jeńiske degen qýanyshty sý sepkendeı basyp tastaıdy, jaýdy jeńip, tartyp alynǵannyń bári de bir sátte qoldan shyǵyp ketýi yqtımal dep oılaǵanda, boıǵa qorqynysh uıalaıdy. Sonda men ne isteýim kerek? Meniń paryzym - jaýyngerlerimniń osy túnde jasaǵan erlik isterin saqtap, qorǵap qalý. Al bul jeńisterimiz aýyr jaǵdaıǵa dýshar bolýy múmkin, sondyqtan qýanýǵa áli erterek. Nemister qarsy shabýylǵa shyǵa ma, joq pa? Sóz joq, shyǵady. Turǵan jerimizde jan- jaqqa taramdalǵan jol, shepti boılaı ótetin qara jol kóp - munyń ózi kelesi mindetterdi sheshýge eń jaqsy alǵy shart bolyp tabylady. Jolǵa daıarlanýǵa, qaza tapqandardyń sanyn anyqtaýǵa buıryq berdim. 800 frıts jer jastandyrylǵan, sonyń ishinde bir nemis polkovnıgi atyp óltirilgen (ony qyzýlyqpen óltirgen). Bizdiń shyǵynymyz - 57 adam. Eger de shep mańyzsyz, nazar aýdarylmaıtyn bolsa, onda ol úshin adamdardy bosqa shyǵynǵa ushyratýdyń keregi bar ma dep joǵaryda aıtqan edim. «Jeńistiń túbirinde jeńilis buǵyp jatady»,- dep Panfılov aıtqandaı... árbir komandır qadamyn esepteýge tıis. Men urys ıdealy degenimiz - bul urysty shyǵynsyz jeńip shyǵý, al urys óneri degenimiz - bul urysty azyraq shyǵynmen jeńip shyǵý degen sóz degen edim. Osy turǵydan alyp qaraǵanda, bizdiń urysymyzdyń nátıjesi tıimdi, jaqsy.
Shyǵynnyń ara qatysy 800-ge - 57. Kúndizgi saǵat 12-de nemister qarsy shabýylǵa shyqty. Bizdiń baqytymyzǵa oraı tankilerin emes, jaıaý áskerlerin jiberdi. Biraq ataka bir mezgilde barlyq tustan bastaldy. Bizdiń tarapymyzdan, sirá, beıǵamdyqqa jol berilip alynǵan bolýy kerek, sonyń saldarynan dushpannyń qarsy shabýyly kútpegen jerden jasalynǵandaı boldy. Bul kezde men saraıdyń ishinde edim, meniń artymda saıası bólim bastyǵynyń orynbasary Gýsev turǵan. Syrtqa kóz salsam, nemister qaptap, oqty boratyp keledi, bas kótertpeıdi, bizdiń soldattar oq atqan joq. Dushpan 400 metrdeı jerge jaqyndap qaldy, bizdiń soldattar oq atar emes, 300 metrdeı jerge jaqyndap keldi - oq atqan joq, endi, mine, 250 metrdeı jerge taıady... áli de atar emes. Bizdiń qyl ústinde turǵan jaǵdaıymyzdy oılap kórińizdershi! Qazir jaýdy tym jaqyn jiberip alsaq, bári bitti deı ber. Osy oı basyma kelip, Gýsevke aıtýǵa burylǵanymda, ol qulap bara jatty. Sóıtsem, saraıdyń qabyrǵalary úńireıgen jaryq, sodan oq ótken eken.
Nemister buqpantaılamastan barynsha esire arsyzdyqpen entelegen osynaý birneshe sekýndtyń ishinde, ózimdi qylpyp turǵan ustaranyń júzinde turǵandaı sezindim. Kenet janymda turǵan ofıtserdi baıqap qaldym.
- Munda neǵyp tursyń?- dep suradym,- ana jaqqa júgir. Vzvodty al da qarsy shabýylǵa kóter. Aıtarymdy aıttym, oǵan jete me, joq pa. Aınalanyń bárine oq seýip tur, qańǵyǵan oq tıip mert eter. Okoptarǵa bekingen bizdiń rota áli oq jaýdyra qoıǵan joq. Nege? Nemister bizdiń rotaǵa júz metr jer qalǵan kezde bir jaýynger qyryndaı túregelip, avtomatyn alǵa kezeı ustap: «Ýra!» dep aıqaı saldy. Bul Tólegen Toqtarov edi. Rotanyń qımyl-áreketsiz qalǵanyna ashynǵan ol óziniń tórt joldasyna: «Jaýǵa attanaıyq!» - dep ún qatqan. Onyń sońynan ala bes jaýynger «ýralap» jaýǵa umtyldy, olardyń artynan taǵy da bes adam, sóıtip búkil rota tutas kóterildi, nemister keıin shegindi.Polk komandıri retinde bul urysqa basshylyq jasaı aldym ba? Joq. Men sasyp abdyrap qaldym, jaǵdaıymyz quryǵan eken dep sanadym. Polkty tyǵyryqtan kim aman alyp shyqty: komandır me nemese myna 10 erjúrekterdi bastap shyqqan eki qyran ba? Bul jerde, urystyń osy sátinde men komandır retinde dármensiz kúıde qaldym. Al osy sát eń qaýipti edi. Biraq batyl erler óz isterin istedi, qaýip joıyldy. Operatsııanyń ekinshikezeńinde, osy qarsy shabýylǵa shyǵý ýaqytynda men jalǵyz ózim ǵana emes, barlyq polkpen búkil dıvızııa osy 10 batyl jaýyngerlerge qaýipten aman alyp qalǵany úshinqaryzdar, olar kóterilgennen keıin baryp qana pýlemetter men avtomattar jánevıntovkalardan oq jaýdyryla bastady. Alaıda bul eń batyl jaýyngerlerdi kótergen,olardyń sana-sezimine túrtki jasaǵan kim? Mine, osy jerde erlikti ajyrata tanı bilgen jón. Toqtarov pen Ǵabdýllınniń jáne basqalardyń erliginiń máni osynda, olardyń jaýyngerlerdi bastaýynda jatsa kerek. Qorytyndy jasaıyn. Borodıno urysynyńnátıjesinde 1200 dushpannyń kózi joıyldy, biz 157 adamymyzdan aıyryldyq. Nemis komandovanııasynyń túbirden soqpaq bolǵan jospary tas-talqan etilip, kúlin kókkeushyrdyq. Komandovanıe Borodıno urystaryna jurt aldynda joǵary baǵasyn berdi, bul toptyń komandıri retinde men Qyzyl Juldyz ordenimen nagradtaldym. Dıvızııanyń basqa bólimsheleri týraly birer sóz aıta keteıin. 1075-polk dushpandy óksheleı tyqsyryp, Bolshoe Shelýdkovoǵa deıin jetedi de, Staro-Rýsskıı úlken jolyna burylady. 1942 jylǵy 11 fevralda aýdan ortalyǵy Poddare úshin urys júrgizedi.1073-polk janyndaǵy Sokolovo, Maloe Lesovo, Kamenka jáne basqa da eldi mekenderdi ıelenedi. Ol 1942 jylǵy 17 fevralda Shapkovo-Kokachevo úshin shaıqasady, osy aýdanda Kalının jáne Soltústik-batys maıdany túıisedi.1077-polk Bolyshevo úshin, 1073-polk Sýtokı, Mozyrı, 1075-polk Trýhovka úshin keskilesken urys qımyldaryn júrgizedi, 75-teńiz brıgadasy Orehovo, Chekýnovony basyp ótip, Holm-Loknıa úlken jolyn qıyp tastady.
Nemis áskerleri sııaqty bizdiń áskerlerimizde Holmnyń batys jaǵyndaǵy úlken jolda qorǵanysqa kóshti. Taban tiresken soǵys 90 kúnge sozyldy. Men jazýshy emespin, bálkim, eshqashan qalamger bola da almaspyn, ǵylymı qyzmetkeremespin jáne eshqashan ǵylymı qyzmetker de bola almaspyn. Esime túsirip aıtyp bergen áńgimelerimniń bári - qaza tapqan, qaıǵy-qasiret shekken joldastarymnyń rýhy aldyndaǵy soldattyq paryzym. Mende budan basqa eshqandaı maqsat joq, eshnárseni de talap etpeımin, dámelenbeımin. Aıtqandarymnyń bárin durys, keltirilgen sandar men oqıǵa bolǵan kúnderdi dál ýaqytyna sáıkes keledi dep dáleldep jatpaımyn, keıbir sheginisterdiń bolýy ábden múmkin, biraq men óz kózqarasymdy ádil jetkizdim dep sanaımyn, sondyqtan aıtqan pikirlerim eshkimdi eshnársege mindettemese kerek. Shyǵarma Ádebı KZ portalynan alyndy Jalǵasy bar