QABDOLOV ZEINOLLA
Atyraý oblysy Maқat aýdanynyң Dossor kentinde dүnıege kelgen. 1945 jyly қazirgi әl Farabı atyndaғy Қazaқ memlekettik ұlttyқ ýnıversıtetiniң fılologııa fakýltetine oқýғa tүsip, 1950 jyly үzdik dıplommen bitirgen. Osy bilim ordasynda elý jyldan astam үzdiksiz bilim jәne ғylym jұmystaryn қatar jүrgizgen.
Shırek ғasyr boıy әl-Farabı atyndaғy Қazaқ Ұlttyқ memlekettik ýnıversıtetiniң әdebıet kafedrasyn basқaryp, birneshe jyl «Jұldyz» jýrnaly men «Қazaқ әdebıeti» gazetiniң bas redaktory, Қazaқstan Jazýshylar odaғynyң hatshysy mindetterin negizgi қyzmetimen қosa atқarғan.
«Ұshқyn» jәne «Jalyn» romandarynyң, «Adam», «Syr» atty jınaқtaryna engen әңgime-ocherkteri men Қazaқtyң M.Әýezov atyndaғy akademııalyқ jәne birneshe oblystyқ teatrlardyң sahnalarynda қoıylғan «Sөnbeıtin ot» dramasynyң avtory. «Meniң Әýezovym» romany үshin 1998 jyly Қazaқstan Respýblıkasynyң Memlekettik syılyғy berildi. Өmiriniң soңyna deıin Қazaқ memlekettik ұlttyқ ýnıversıteti janyndaғy fılologııa ғylymdary doktory dәrejesin taғaıyndaý jөnindegi tұraқty dıssertatsııalyқ keңestiң tөraғasy қyzmetin atқarғan.
Tұңғysh kөlemdi shyғarmasy «Өmir ұshқyny» 1956 jyly қazaқ, 1958 jyly «Iskra jıznı» povesi orys tilinde jaryқ kөrgen. 1964 jyly «Adam» atty әңgimeler men ocherkter jınaғy shyққan. 1967 jyly respýblıkalyқ baıқaýda «Sөnbeıtin ot» pesasy syılyқ alғan. «Mұhtar aғa» dokýmentaldy kınofılminiң stsenarııin jazғan. Mұnaıshylar өmirinen jazylғan «Jalyn» romany 1970-1971 jyldary қazaқ, orys tilderinde jaryқ kөrgen. Bұl roman jұmysshylar taby týraly eң үzdik týyndylar jөninde KSRO Jazýshylar odaғy jarııalaғan bүkilodaқtyқ baıқaýda arnaýly syılyқ alғan. 1964-2002 jyldary әdebıettaný ғylymy men teorııasyn zertteý, orta jәne joғary oқý oryndaryna arnalғan oқýlyқtar jazý isinde de jemisti eңbek etken. Onyң «Arna» zertteý-syn-essesi, «Janr syry», «Sөz өneri» monografııalary, «Jebe» әdebı tolғanystar men taldaýlary, «Kөzқaras» taldaýlar men tolғanystary, «Әdebıet teorııasynyң negizderi» atty eңbekteri stýdentter men mұғalimderdiң jәne jazýshy-jýrnalısterdiң қajet kitaptaryna aınaldy.
Basқa da kөptegen eңbekteri: eki tomdyқ shyғarmalary, «Eleýsiz қalғan esil er» pesalar jınaғy, «Meniң Әýezovym», «Ұshқyn», «Jalyn» romandary, taңdamaly shyғarmalar, bes tomdyқ alғashқy kitaptary «Jazýshy», «Sanat» baspalarynan әr jyldary basylyp shyққan.
Ұzaқ jyldar boıy Z.Қabdolov өzi dәris alyp, aıaly alaқannyң, ystyқ lebiziniң shapaғatyn kөrgen ұstazy - ұly Mұhtar Әýezovtyң ғylym ordasyndaғy kıeli ornyn joғaltpaı, Әýezov kafedrasynyң isin jalғastyryp, otyn өshirmeı kelgen.
ıÝNESKO kөleminde әlemdik deңgeıde atalyp өtken M.Әýezovtyң 100-jyldyқ mereıtoıyna arnaıy jazylғan «Meniң Әýezovym» atty roman-essesinde ұly қalamgerdiң ұstazdyқ fenomenin tanytý arқyly onyң әdebı beınesin jasaý tәjirıbesin jaңa sapaғa kөtergen. Esse әdebıetimizdiң altyn қoryna құndy қazyna bolyp құıyldy.
Aýdarma jұmystarymen de aınalysyp, A.Pýshkınniң «Balyқshy men balyқ» ertegisin, N.Gogoldiң maқalalary men hattaryn, V.Dobrovolskııdiң «Sұr shıneldi үsh jigit», V.Zakrýtkınniң «Sýdaғy stanıtsa» romandaryn, A.Ostrovskııdiң «Ұshynғan aқsha», M.Gorkııdiң «Kүn perzentteri», N.Hıkmettiң «Eleýsiz қalғan esil er» pesalaryn қazaқ tiline aýdarғan.
«Halyқtar dostyғy», «Құrmet», «Parasat» ordenderimen, kөptegen medaldarmen jәne Қazaқ KSR Joғarғy Keңesiniң Құrmet gramotalarymen marapattalғan. Қazaқstan Respýblıkasy Ғylym akademııasynyң Sh.Ýәlıhanov atyndaғy Birinshi dәrejeli syılyғynyң laýreaty. Kөrkem shyғarmalary birneshe shetel tilderine aýdarylғan.
Almaty қalasyndaғy meken-tұraғy bolғan Jeltoқsan kөshesindegi 132 үıdiң қabyrғasyna memorıaldy taқta ornatylyp, қaladaғy kөshelerdiң birine jazýshynyң esimi berilgen.
Derek kөzi:
«Tarıhı tұlғalar» kitaby