K-pop, dorama jáne ramen — «hallıý» Qazaqstanǵa qalaı keldi
Hallıý nemese koreı tolqyny
Koreı mádenı-aqparattyq qyzmetiniń habarlaýynsha, «hallıý» termıniniń aýdarmasy «koreı tolqyny» degendi, ıaǵnı, koreılik buqaralyq mádenıet pen oıyn-saýyq ındýstrııasy tanymaldyǵynyń arta túsýin bilidiredi.
«Hallıý» sózi alǵash ret 1990 jyldardyń ortasynda paıda boldy. Sol ýaqytta koreı teleserıaldary men pop-mýzykasy Qytaıda óte tanymal bola bastaǵan edi.
Sátti túsirilgen serıaldardyń biri «Mahabbat bar ma?» týyndysy 1997 jyly CCTV telearnasynan kórsetilip, 150 mln-nan astam qytaılyq kórermenniń júregin jaýlaǵan bolatyn.
«Hallıý» termıni tanymaldyǵynyń arta túsýine Ońtústik Koreıa úkimetiniń septigi mol. Air University málimetinshe, mańyzdy bastamalardyń biri burynǵy prezıdent Kım De Chjýn ákimshiligi jarııa etken mádenı kontentti qoldaý jospary boldy.
Sonyń arqasynda mádenı ındýstrııaǵa bólinetin bıýdjet 1998 jylǵy 14 mln dollardan 2001 jyly 84 mln dollarǵa deıin ulǵaıdy.
Sál keıinirek, kıno ındýstrııasy men tsıfrlyq kontent ındýstrııasyn damytýǵa baǵyttalǵan zań qabyldandy. Jalpy «hallıýdyń» qarqyndy damýyna Úkimettiń qoldaýmen qatar, jankúıerlerdiń adaldyǵy da septigin tıgizgeni anyq.
Nátıjesinde Koreıanyń Mádenıet, sport jáne týrızm mınıstrligi álemniń 30 elinde, onyń ishinde Qazaqstanda da Koreı mádenı ortalyǵyn ashyp otyr. Astanada ornalasqan mundaı mádenı ortalyq ázirshe Ortalyq Azııada bireý ǵana.
Onyń basty maqsaty — qazaqstandyqtarǵa Koreıany tanystyrý jáne koreı mádenıetin taratý. Ortalyqta koreı tili kýrsy únemi ótkiziledi ári onda jyl saıyn 900-den astam stýdent bilim alady.
Munan bólek túrli mádenı is-sharalar, kórmeler men festıvalder, koreı fılmderiniń kórsetilimi uıymdastyrylady.
K-pop
K-pop — «koreı tolqynynyń» ajyramas bóligi sanalatyn jáne pop, rok, hıp-hop, elektrondy bı mýzykasy jáne R& B sııaqty ártúrli mýzykalyq stılderdi qamtıtyn koreılik tanymal mýzyka.
2012 jyldyń sońynda ánshi PSY oryndaýyndaǵy «Kannam stıli» ániniń jaryq kórýi K-poptyń álemdik moıyndalýy úshin mańyzdy sát dep ataýǵa bolady. Bul hıt búkil álemge keńinen taralyp, kóptegen eldiń chartynda birinshi orynǵa ıe boldy jáne YouTube-te rekordtyq qaralym jınady.
«Kannam stıli» álemdik sahnada tabysqa jetpes buryn K-pop aıdol-toptary da óte úlken tanymaldyqqa ıe boldy. Búgingi tańda olardyń arasyndaǵy eń tanymaly — BTS, BLACK PINK jáne EXO toptary.
2022 jyly BTS toby Billboard Music Awards syılyǵy boıynsha rekord ornatty. Sonymen qatar Aq úıge baryp, prezıdent Djo Baıdenmen kezdesti.
2023 jyly Black Pink toby YouTube arnasyndaǵy eń kóp qaralym boıynsha Gınnestiń rekordtar kitabyna endi jáne sol jyly top músheleri Býkıngem saraıyna baryp, Korol III Charlzden marapat aldy.
Osyndaı tanymaldyqtyń arqasynda K-ror tolqyny Qazaqstanǵa da jetti. Elimizde bul mýzykalyq baǵyt ózindik ulttyq erekshelikterge ıe jáne kóptegen Q-pop toptarynyń qurylýyna septigin tıgizdi.
Bul sýbmádenıettiń negizin qalaýshy Ninety One toby desek te bolady. Top jaıynda qazaqstandyqtar alǵash ret 2015 jylǵy 8 qazanda YouTube-ke «Aıyptama» ánine klıp jarııalaǵan kezde bildi. 2019 jyldyń 15 naýryzynda top ártisteri koreılik «I Can See Your Voice» shoýyna qatysyp, jeńimpaz boldy.
TOP-5 dorama
Dorama — telehıkaıa degendi bildiretin japon sózi. Orys tildi ortada ol Japonııadan, Ońtústik Koreıadan, Qytaıdan jáne basqa Azııa elderinen kelgen serıaldarǵa silteme jasaý úshin qoldanylady.
Koreı doramalary «koreı tolqynynda» mańyzdy ról atqarady. Ár kórermenniń kóptegen janrǵa jáne qalaýyna baılanysty eń jaqsysyn tańdaý keıde qıynǵa soqtyrady. Biraq reıtıngke sáıkes úzdik bestikke mynalar kiredi:
1. Gúlden de sulý jigitter (2009 jyl, 25 serııa) — kedeı otbasynan shyqqan qyzdyń elıtalyq mektepke kelgeni jáne onyń baı bozbalalar tobymen qarym-qatynasy jaıynda.
2. Muragerler (2013 jyl, 20 serııa) — otbasylarynyń bıznes-ımperııasyn baqylaýǵa alýǵa tyrysatyn jelikken joǵary synyp oqýshylary jáne korporatsııa murageriniń kedeı otbasynan shyqqan qyzben qarym-qatynasy jaıynda.
3. Kúnshýaq urpaǵy (2016 jyl, 16 serııa) — aıryqsha bólimshe kapıtany men daryndy dárigerdiń tarıhy, olardyń qarym-qatynasy jáne qaýiptermen betpe-bet kelýi jaıynda.
4. Goblın (2016 jyl, 16 serııa) — ólmeıtin goblınniń qarapaıym qyzben kezdesýi, tylsym oqıǵalar aıasynda olardyń qarym-qatynasynyń damýy jaıynda.
5. Mahabbat aspannan keledi (2019 jyl, 16 serııa) — Ońtústik Koreıadan shyqqan, alaıda tosynnan Soltústik Koreıaǵa tap bolǵan aýqatty adamnyń murager qyzy, onyń saıası jáne mádenı aıyrmashylyqtardy eńsere alǵan ofıtsermen qarym-qatynasy jaıynda.
Eger kıno salasy týraly aıtatyn bolsaq, 2020 jyly koreılik «Parazıtter» fılmi «Úzdik fılm" nomınatsııasynda Oskar alǵan aǵylshyn tilinde emes alǵashqy kınokartına boldy.
Sondaı-aq, 2021 jyly koreılik «Kalmar oıyny» serııaly Netflix tarıhyndaǵy eń kóp qaralǵan týyndyǵa aınaldy.
Koreı ashanasy
Oıyn-saýyq ındýstrııasymen qatar «koreı tolqyny» Ońtústik Koreıa mádenıetiniń basqa aspektilerine, onyń ishinde taǵamdaryna qyzyǵýshylyq oıatty. Ár túrli elde kımchı, ramen, bıbımbap jáne samgetan sııaqty túrli taǵamdar tanymal bola bastady.
Jaqynda Yonhap aqparat agenttigi ramen eksporty sáýir aıynda 108,6 mıllıon dollarǵa jetkenin habarlady. Bul 2022 jyldyń mamyrynan bergi eń jyldam ósim sanalady.
Sonymen qatar, 2023 jyly «kım» dep atalatyn keptirilgen baldyrlardyń eksporty rekordtyq deńgeıge — 790 mln dollarǵa jetti.
Qazaqstanda da koreı taǵamdary úlken suranysqa ıe. Elimizdiń kóptegen qalasynda koreı meıramhanalary ashylǵan, al koreı azyq-túligin jergilikti dúkenderden de tabýǵa bolady. Mundaı mekemelerde Qazaqstanda turatyn jáne dástúrli retseptterdi saqtaǵan etnıkalyq koreıler jıi jumys isteıdi.
Qazaqstanda etnıkalyq koreılerdiń qonystanýy keńestik rejım kezeńindegi deportatsııa tarıhymen baılanysty. Búginde olardyń sany 120 myńnan asady.
Esterińizge sala keteıik, jaqynda Astanadaǵy Koreı mádenı ortalyǵy qalanyń aspazdyq kolledjderimen koreı taǵamdaryn oqytý salasynda yntymaqtastyq týraly kelisim jasady.
Sulýlyq ındýstrııasy jáne medıtsına
Ońtústik Koreıanyń sulýlyq ındýstrııasy uzaq ýaqyt boıy búkil álem úshin baǵdarǵa aınalǵanyn atap ótken jón. Tańǵy shyq eliniń plastıkalyq hırýrgtary joǵary biliktiliginiń arqasynda eń úzdikterdiń biri sanalady. Dál osy sala mıllıardtaǵan tabys ákeledi.
Buǵan deıin biz Seýldegi zamanaýı sulýlyqtyń eń sándi jetekshi ortalyqtarynyń biri — Gangnamda qazaqstandyqtar VIP-patsıent sanalatynyn aıtqan bolatynbyz. Búgingi tańda lıftıng jáne betti jasartý sııaqty qartaıýǵa qarsy operatsııalar klınıkalarda eń tanymal.
Kóptegen otandasymyz Ońtústik Koreıany estetıkalyq hırýrgııadan basqa ártúrli medıtsınalyq qyzmetterdi, onyń ishinde jalpy aǵzany teksertý úshin tańdaıdy.
Ondaǵy medıtsınalyq kómektiń quny Germanııa men AQSh-qa qaraǵanda shamamen eki ese jáne Izraılge qaraǵanda 20-30 paıyz tómen. Jalpy medıtsınalyq tekserýdiń baǵasy 500 myń teńgeden bastalady.
Koreıadaǵy kóptegen medıtsınalyq uıymdarda orys tildi mamandar jumys isteıtinin atap ótken jón. Tekserý nátıjeleri boıynsha dárigerler emdeý josparyn, onyń ishinde koreı tilindegi dári-dármekterdiń tizimin jazyp beredi. Olardy tek osy elde retsept boıynsha alýǵa bolady.
Sondaı-aq, 2022 jyly Ońtústik Koreıa Qazaqstanǵa kosmetıka ımporttaýshy top-5 eldiń qataryna endi. Búgingi tańda qazaqstandyqtar arasynda negizsiz stereotıp bar.
Oǵan oraı eger ónimder Koreıada jasalǵan bolsa, bul onyń mindetti túrde sapaly ekenin bildiredi. Sondyqtan kóptegen adam teri kútimine kelgende koreı kosmetıkasyna senedi.
Bilim
Koreı tilin úırený sheteldik jastar arasynda da keń taralyp otyr. Qazaqstandaǵy jáne basqa de elderdegi keıbir stýdent osy mádenıetke qyzyǵýshylyq tanytqandyqtan koreı tilin ekinshi shet tili retinde tańdaıdy nemese bilim alý úshin barady.
Búginde 1 255 qazaqstandyq koreı ýnıversıtetterinde oqıdy. Eń tanymal baǵyttar — aqparattyq tehnologııalar, medıtsına jáne bıznes.
Máselen, qazaqstandyq Vera Kım búginde Ońtústik Koreıa ýnıversıtetinde veterınarııalyq medıtsınany oqyp jatyr. Boıjetken bul eldegi medıtsınalyq bilim álemdegi eń bedeldi jáne jańashyl dep sanaıdy.
Alaıda, Vera oqytý baǵdarlamalarynyń kópshiligi koreı tilinde ekenin, aǵylshyn tilinde aqparat azdyǵyn aıtady.
«Qazir koreı tilin úırenip jatyrmyn. Bul — meniń alǵashqy oqý jylym. Maǵan munda bári unaıdy. Koreıler — meıirimdi jáne janashyr halyq. Alaıda, men bir jyl koreı tilin úırenýge jetpeı qala ma dep alańdaımyn, óıtkeni qosymsha bilim alýǵa bul til óte qajet», — deıdi boıjetken.