Internet-alaıaqtyq, jalǵan kompanııalar men Almaty oblysynda jıilegen kólik apaty – ІІM qandaı shara qoldanýda
Búgin elimizde sheteldik avtokólikterdi zańdastyrý bastaldy
Brıfıng sheteldik kólikterdi zańdastyrý máselelerinen bastaldy. Aıta keteıik, Qazaqstan azamattary shetelden ákelingen jeńil, shaǵyn jáne syıymdylyǵy orta avtobýstar, shaǵyn júk kólikteri, sondaı-aq rýli oń jaqta ornalasqan kólikterdi zańdastyra alady.
Erejege sáıkes, kólik Qazaqstanǵa 2022 jylǵy 1 qyrkúıekke deıin ákelingen, qylmystyq esepte turmaǵan, basqa memlekette burynǵy tirkelgen jeri boıynsha esepten shyǵarylǵan bolýy tıis. Sondaı-aq, Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa kirmeıtin elderden ákelingen avtomobıl kedendik tekseristen ótken bolýy kerek. Zańdastyrý 1 shildege deıin jalǵasady.
Ótinishti e-gov.kz elektrondy úkimet portaly, ekinshi deńgeıli bankterdiń qosymshalary jáne halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtary arqyly berýge bolady.
Internet-alaıaqtyq: Byltyr 20 myńnan asa qylmys tirkeldi
Іshki ister mınıstrliginiń brıfıngisinde Krımınaldyq polıtsııa departamenti bastyǵynyń orynbasary Arman Orazalıev byltyr respýblıka boıynsha anyqtalǵan ınternet-alaıaqtyq faktilerine toqtaldy. Onyń aıtýynsha, ótken jyly alaıaqtarǵa aldanyp qalǵan azamattar tarapynan túsken aryzdar negizinde 20 444 qylmys tirkelgen.
«Kıberqylmystardyń basty ereksheligi men bar qıyndyǵy – onyń halyqaralyq baılanys jelisi arqyly qashyqtyq talǵamaı, memleketaralyq shekaralardy «attap» ketetindiginde bolyp tur. Onyń ústine kompıýterlik qylmyskerler is-áreketke barar kezde aty-jóni men jumys ornyn, kompanııasyn birneshe ret ózgertip, myń túrlendiretin arnaıy baǵdarlamalardy qoldanady. 2022 jyly jalpy el boıynsha 20 444 ınternet-alaıaqtyq faktisi tirkelgen. Bul kórsetkish aldyńǵy jylmen salystyrǵanda 4%-ǵa tómen», - dep málim etti mınıstrlik ókili.
Onyń dereginshe, ınternet-alaıaqtyq qylmystary myna óńirlerde kóp tirkelgen:
- Astana - 4397 fakti;
- Almaty - 2284 fakti;
- Qaraǵandy oblysy - 1786 fakti;
- Shyǵys Qazaqstan oblysy - 1309 fakti.
Arman Orazalıevtiń sózinshe, ınternet qylmystyń úshten biri onlaın-saýda kezinde jasalady. Ádette, alaıaqtar áleýmettik jeliler men saıttarda jarnamalaryn ornalastyrady.
«Birinshiden, tek qana tekserilgen jarnama saıttaryn paıdalaný kerek. Ekinshiden, taýardy qolǵa alǵannan keıin ǵana tólem týraly kelisý qajet. Satýshynyń túrli nusqaýlaryna kónbeńiz. Úshinshiden, taýardyń bar ekenine mindetti túrde kóz jetkizý qajet. Eger satýshy basqa qalada bolsa, sol qalada turatyn tanystaryńyzdy nemese týystaryńyzdy taýardy tekserip, alyp jiberýdi surańyz», - dep eskertti ol.
Degenmen ótken jyly 1 750 qazaqstandyq alaıaqtarǵa aldanyp, jalǵan ınvestıtsııalyq kompanııalarǵa aqsha salǵan.
«Búgingi tańda áleýmettik jelilerde, jalpy ǵalamtor jelisinde ulttyq kompanııalardyń atynan ınvestıtsııa salymdary týraly habarlandyrýlar taralýda. Sonymen qatar, azamattar osy alaıaqtyq ınvestıtsııalarǵa aqshalaryn kóbeıtý úshin nesıeler rásimdegen. Mysaly, 16 qańtarda elorda turǵyny polıtsııaǵa júgindi. Ol jumys istemeıtin ınvestıtsııalyq kompanııaǵa 20 mln teńge salyp, óz aqshasynan jáne páterinen aıyrylyp qalǵan», - dep málim etti Arman Orazalıev.
Polıtsııa ókili ınvestıtsııalyq salym jasaý týraly sheshim qabyldamas buryn, ınternette ornalasqan kompanııalardyń resmı ókilderine habarlasý qajet ekenin atap ótti.
«Qazaqstanda ınvestıtsııalyq kompanııalardyń qyzmetin QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttiginiń atynan ýákiletti organ retteıdi. Brokerlik nemese dılerlik qyzmetti júzege asyratyn uıymdardyń lıtsenzııasynyń bolýyn resmı «GOV.KZ» saıty arqyly tekserýge bolady. Qazirgi tańda Qazaqstanda 38 broker qyzmet kórsetýde. Sondyqtan kez kelgen saıttarda shyǵatyn jarnama siltemelerge kirip derbes derekterdi engizýge bolmaıdy», - dep toqtaldy Arman Orazalıev.
Sondaı-aq, ІІM qońyraý shalyp, ınvestıtsııa salýǵa sendiretin belgisiz adamdardyń telefon nusqaýlaryn oryndamaýǵa shaqyrdy.
«Men banktiń qaýipsizdik qyzmetinen qońyraý shalyp turmyn...»
Alaıaqtyqtyń keń taralǵan tásili - bul, bank nemese quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleriniń atyn jamylyp jasalatyn zańsyz áreketter. Jyl basynan beri osyndaı ádispen jasalǵan 3 500 qylmys tirkelgen.
«Bul qylmysta alaıaqtar abonenttik nómirdi aýystyrýǵa arnalǵan arnaıy servısterdi paıdalanady. Ózderin quqyq qorǵaý organdarynyń jáne bank qaýipsizdik qyzmetkerleri retinde tanystyrady. Olar banktiń qyzmetkerlerin ustaý boıynsha arnaıy operatsııa júrgizilip jatqanyn, shottaǵy kúdikti operatsııalar nemese nesıe alýǵa áreket týraly habarlaıdy. Osyndaı jaǵdaıda eń bastysy sóılesýdi toqtatyp, óz bankińizben habarlasyńyz. Mysaly, keshe ǵana Qostanaı qalasynyń turǵyny alaıaqtardyń nusqaýlyǵymen bir kúnde óz basyna eki bankten 8 mln teńge kredıt rásimdegen», - dep atap ótti Krımınaldyq polıtsııa departamenti bastyǵynyń orynbasary.
Іshki ister mınıstrligi IP-telefonııany paıdalaný arqyly jasalatyn alaıaqtyq faktileriniń ósýine baılanysty Tsıfrlyq damý mınıstrligi jáne baılanys operatorlarymen birlesip, frod-qońyraýlardy buǵattaý boıynsha tehnıkalyq sharalar qabyldaǵan. Máselen, ótken jyldyń maýsym aıynda telefon arqyly jasalǵan 573 alaıaqtyq faktisi tirkelgen bolsa, qabyldanǵan sharalardyń nátıjesinde olardyń sany 5 ese nemese 105 qylmysqa deıin azaıǵan.
Buǵan qosa, krımınaldyq polıtsııa men tergeý departamenti birlesip, «Kıberpol» pılottyq jobasyn iske qosqan. Ol basqa memlekettik organdarmen, qarjy mekemelerimen jáne jeke sektormen ózara is-qımyldy kúsheıtýge baǵyttalǵan.
«Qazirgi ýaqytta kıberqylmystar boıynsha basty másele - ol aqshany qolma-qol aýdarýmen aınalysatyn azamattar. Olardyń arasynda bizdiń otandastarymyz da, TMD azamattary da bar. Olar bank kartalaryn izdeýmen jáne rásimdeýmen, sondaı-aq alaıaqtyq shemalardy uıymdastyrýshylarǵa aqsha aýdarýmen aınalysqan. Azamattar bank kartalaryn resimdep, satqan faktileri de anyqtaldy. Barlyq osyndaı faktilerge quqyqtyq baǵa beriletinin eskertkim keledi», - dep túsinderdi Arman Orazalıev.
Jol qaýipsizdigi – ІІM iske qosqan jobalar
Ótken jyly Almaty oblysy aýmaǵynda 1 700-den astam jol-kólik oqıǵasy tirkelgen. Onda 2 369 adam zardap shegip, 300-den astam adam qaza tapqan. Onyń ishinde 30 bala bar. Osyǵan baılanysty atalǵan óńirde «Jol qozǵalysynyń qaýipsizigi» jobasy iske qosyldy.
«Qazirdiń ózinde ár aýdanda prokýratýra, polıtsııa, ákimdik qyzmetkerleri men qoǵam qaıratkerlerinen mobıldi toptar qurylyp, joldardyń problemalyq ýchaskelerin anyqtap, olardy joıý boıynsha maqsatty sharalar júrgizilip jatyr. Polıtsııa qyzmetkerleri joldar men jol jelilerine 1 270 tekserý júrgizgen. Nátıjesinde 1276 uıǵarym shyǵaryldy. Joldardy kútip ustaý talaptaryn oryndamaǵany úshin 164 laýazymdy tulǵa ákimshilik jaýapqa tartyldy. Qaýipti aımaqtarǵa 29 apparattyq-baǵdarlamalyq keshen ornatyldy», - dep atap ótti mınıstrlikten.
Sonymen qatar, ótken aptada Tarazda testilik synaqtardan keıin «Sergek» kameralary iske qosyldy.
«16 qańtardan bastap 48 apparattyq-baǵdarlamalyq keshen qalanyń jol qaýipsizdigin qamtamasyz etedi. Onyń 35-i jelilik ýchaskelerde jáne 13-i qıylystarda ornalasqan. Júıe jyldamdyq rejıminen asyp ketý, baǵdarshamnyń tyıym salý sıgnalyna ótýin jáne jol tańbalaý jelileriniń buzylýyn tirkeıdi. Tirkeý avtomatty rejımde júredi jáne polıtsııa qyzmetkeri teksergennen keıin quqyq buzýshyǵa jiberiledi», - dep atap ótti mınıstrlikten.
Vedomstvo dereginshe, kólik júrgizýshileri hattamany «erap-public.kgp.kz» jáne «egov.kz» saıttarynan nemese «Kaspi» mobıldi qosymshasyndaǵy «Memlekettik qyzmetter» bóliminen kóre alady.