Halyqaralyq qaýymdastyq qazaq tiline qalaı qaraıdy? - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń búgingi sanynda «Ótkenniń ónegesi - erteńge úlgi» degen taqyryppen QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Qoıshyǵara Salǵaraulymen arada bolǵan suhbat berilip otyr. Onda tarıhshy-ǵalym Memlekettik hatshy Marat Tájınniń qatysýymen Astanada ótken elimizdiń ulttyq tarıhyn zerdeleý jónindegi vedomstvoaralyq jumys tobynyń keńeıtilgen otyrysynan túıgen oılarymen bólisedi. Sondaı-aq, Elbasymyzdyń tapsyrmasymen qolǵa alynǵan «Halyq tarıh tolqynynda» atty memlekettik baǵdarlamanyń elimizdiń tarıhyn zerttep-zerdeleýde tıgizer paıdasy, qosar úlesi týraly jan-jaqty áńgimeleıdi.
Qazirgi tańda turǵyn úı qurylys jınaǵy júıesine qatysýshylar sany 425 myńdaı bolatyn bolsa, ol 2020 jylǵa qaraı 1,5 mıllıon adamǵa kóbeımek. Al Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki QTQJB beretin nesıe kólemi onyń damý strategııasyna sáıkes 1 trıllıonǵa deıin jetedi. Bul týraly «Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ basqarma tóraıymy Nurbúbi Naýryzbaeva «Egemen Qazaqstannyń» búgingi sanynda jaryq kórgen «El baspana máselesin sheshýdi meńgere bastady» degen suhbatynda aıtady.
Suhbattan nesıeleý barysyndaǵy qoljetimdilik faktory týraly, qarjyǵa oraılastyrylǵan baspana qoljetimdiligi, memlekettik baǵdarlamaǵa qatysý joldary, jas otbasylardyń baspanaly bolýy úshin ne isteý qajet ekendigi jáne taǵy da basqa kóptegen máseleler týraly tolyqqandy jaýap tabýǵa bolady.
***
Tarıh páni boıynsha mektep oqýshylary men stýdentterdi shatastyrmaıtyn oqýlyq jazylady. ıAǵnı aldaǵy ýaqytta «Álem tarıhy», «Orta Azııalyq memleketter tarıhy» jáne tarıhtyń salalary boıynsha jańa oqýlyqtar jazyla bastamaq. Qazirgi kúni atalǵan oqýlyqtar avtorlarynyń tizimi jınaqtalýda eken. Bul jóninde Ulttyq tarıhty reformalaý barysynda atqarylyp jatqan jumystarmen tanystyrǵan brıfıngte Memleket tarıhy ınstıtýtynyń dırektory Búrkitbaı Aıaǵan málimdedi, dep jazady «Aıqyn» gazeti búgingi sanynda.
B. Aıaǵan qazirgi tańda tarıhshylar úshin memleket tarapynan tıisti jaǵdaıdyń jasalyp otyrǵanyn aıtady. Onyń málimetinshe, elimizdegi 59 joǵary oqý ornynda Qazaqstan tarıhy kafedralary jumys istep keledi. 4 memlekettik, 9 aktsıonerlik, 9 jeke joǵary oqý oryndarynda Qazaqstan tarıhy kafedralary jańadan ashylyp, jumysqa kirisken. «Tarıh» mamandyǵy boıynsha joǵary bilim beretin kadrlardy daıarlaýǵa memlekettik tapsyrys kóbeıipti. Tarıh salasyndaǵy PhD doktorlaryn daıarlaýǵa da artyq grant berilipti. Jas tarıhshylar da jamaǵattan qalmaı, ózderiniń qaýymdastyǵyn quryp úlgeripti.
«Oqýshyny shatastyrmaıtyn oqýlyq jazylady» degen taqyrypta berilgen maqalaǵa osy másele keńinen arqaý bolǵan.
1990 jyldardan bergi ýaqytta bizdiń tildi úırenýge nıet etken sheteldikterdiń qatary kóbeıip keledi. Qazir til úırenýge yqylasty sheteldik azamattardy eldiń ortalyqtan shalǵaı aımaqtarynan, qazaq aýyldarynan kóptep kezdestirýge bolady. Bul týraly «Aıqyn» gazeti «Halyqaralyq qaýymdastyq qazaq tiline qalaı qaraıdy» degen taqyryppen berip otyr.
Eýropa qurlyǵynda qazaq tiline qyzyǵýshylyqtyń ózindik tarıhy bar. Táýelsizdiktiń alǵashqy onjyldyǵynda postkeńestik elderdiń arasynda tek qazaq tili ǵana ashyq básekede burynnan yqpaldy orys tiline jol berip alǵan edi. Biraq sońǵy kezderi bul baǵytta ózgeris bar. Bizdiń úkimet te til máselesiniń táýelsizdikpen tyǵyz baılanysta ekenin moıyndaı bastaǵan syńaıly. Úkimet tarapynan baıqalǵan jylymyqtyń nátıjesinde qazaq tiliniń reńine shyraı kirdi. Sońǵy birer jylda Aq orda men Úkimette resmı qujattar, qyzmettik hattar tek qazaq tilinde daıyndalady. Bul rette is-qaǵazdaryn 100 paıyz qazaq tilinde daıyndaıtyn Syrtqy ister mınıstrligi ózgelerge úlgi bolyp tur, dep jazady basylym.
Osydan keıin maqala avtory AQSh-ta qazaq tilin shet tili retinde oqytatyn joǵary oqý oryndarynyń tizimin bergen.