Halyq únine qulaq asatyn memleket qalyptasýda - Berik Ýálı

NUR-SULTAN. QazAqparat – Halyq únine qulaq asatyn memleket qalyptasýda. Qazaqstan Prezıdentiniń baspasóz hatshysy Berik Ýálı «Aiqyn» gazetine bergen suhbatynda osylaı málim etti, dep habarlaıdy QazAqparat.

– Osydan bir jyl buryn Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń quzyretin toqtatýy, shyn máninde kút­pegen jaǵdaı boldy. Táýelsiz Qazaqstan tarıhynda Memleket basshysy birinshi ret aýysty. Elimizdegi bıliktiń ózgerýin qalaı baǵalaýǵa bolady?

– Rasynda, Qazaqstan úshin bıliktiń aýysýy tyń tájirıbe edi. Jańa Prezıdenttiń saılanýy Ata zańymyzǵa sáıkes júzege asy­ryldy. Bul táýelsiz elimizdiń demokratııalyq negizderi kemel ári berik ekenin dáleldedi.

Qazaqstannyń Tuńǵysh Pre­zıdenti – Elbasy Nursultan Na­zarbaev – asa kórnekti saıasatker, qazirgi qazaq memlekettiliginiń negizin qalaýshy.

Qasym-Jomart Toqaev Nur­sultan Ábishulynyń strate­gııa­lyq baǵdarynyń sabaqtas­tyǵyn jalǵastyra otyryp, qol jetkiz­gen jetistikterimizdi odan ári arttyrýǵa kúsh salýda. Demek, bı­liktiń aýysýy 2019 jyldyń 9 maýsymyndaǵy jalpyhalyq­tyq Prezıdent saılaýyn ótkizý arqyly tabysty aıaqtaldy dep aıta alamyz. Memleket basshysy halyqtyń tolyq senimine ıe bo­lyp, bılik mandatyn aldy.

Qazaqstan Prezıdenti óz qyz­metiniń kredosyn ulyqtaý rá­siminde «Bılik halyq únine qulaq asýǵa, jergilikti jerlerdegi prob­lemalardy sheshýge, azamattar aldynda turaqty túrde esep be­rýge mindetti. Qurǵaq ýáde bermeı, jumys isteýi kerek! Osy qaǵı­datty Úkimettiń barlyq múshesi jáne ákimder berik ustanýǵa tıis» dep anyq atap ótti.

– Saılaýdan beri birshama ýaqyt ótti. Qasym-Jomart Toqaev saılaý aldynda bergen ýádelerin qalaı júzege asyryp jatyr?

– Memleket basshysy óziniń saılaýaldy baǵdarlamasynda elimizdi odan ári damytýdyń negizgi basymdyqtary jóninde óz ustanymdaryn usyndy.

Saılaýdaǵy jeńis Qasym-Jomart Kemelulynyń usynǵan baǵytyn qoǵamnyń tolyq qol­daıtynyn kórsetti. Saılanǵan Prezıdent halyqqa bergen ýá­desin oryndaý úshin jumysqa birden kirisip ketti.

Qysqa merzim ishinde saı­laýaldy baǵdarlama men «Birge» jalpyulttyq shara barysynda azamattar tarapynan túsken usy­nystardy júzege asyrý jónindegi is-qımyldar josparyn bekitken Jarlyq qabyldandy. Atalǵan qujat memleketti jáne qoǵamdy odan ári jańǵyrtýǵa baǵyttalǵan naqty 106 mindet pen sharany qamtydy.

Qasym-Jomart Toqaev 2019 jylǵy 12 maýsymda ótken ulyq­taý rásiminde birqatar jańa ıdeıany aıtqan bolatyn. Onyń bári Prezıdenttiń jyl boıǵy atqarǵan jumysynda anyq kó­rinis tapty. Sonyń ishinde Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi men «Ha­lyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyna kóshý bas­tamalaryn atap ótkim keledi. Qazir baıqasańyz, shyn máninde halyqtyń únine qulaq asatyn, eldiń aryz-armanyn tyńdap, jedel jaýap beretin, máselelerin shuǵyl qarastyratyn memlekettik apparat qalyptasyp keledi.

Prezıdenttiń Aqorda saıtyn­da Vırtýaldy qabyldaý ashýy taǵy bir mańyzdy sheshim boldy. Búginge deıin oǵan 9 myńǵa jýyq hat kelip tústi. Bul hattarda ja­zylǵan talap-tilekter men sha­ǵymdarǵa aıryqsha mán berýdiń arqasynda kóptegen azamattyń máselesi sheshildi, sondaı-aq mem­lekettik organdardyń jumy­sy jaqsardy.

– Memleket basshysynyń jumys stıli men ustanymdaryn qalaı sıpattar edińiz?

– Qasym-Jomart Kemeluly Qazaqstan Prezıdenti qyzmetin atqarǵan bir jyl ishinde júıelik, jedeldik, naqtylyq, basta­mashyldyq sııaqty ustanymdardy basshylyqqa alatynyn kórsetti.

Prezıdent joǵary memle­kettik laýazymdaǵy alǵashqy jumys kúninen bastap óz qyz­metiniń negizgi baǵyttaryn bel­giledi. Ol elimizde bolǵan barlyq mańyzdy oqıǵaǵa der kezinde nazar aýdaryp, Qazaqstan aza­mattaryna bılik pen qoǵamnyń birtutas ekenin dáleldedi. Eli­mizdiń búkil óńirine birdeı kóńil bólindi jáne otandastarymyzdy alańdatqan birde-bir ózekti má­sele nazardan tys qalmady.

Munyń bári Qasym-Jomart Kemelulynyń Qazaqstan Prezı­denti retinde qyzmetine kirisken sátten bastap jumysynyń óte qyzý bolǵanyn jáne onyń naqty nátıjege qol jetkizýge baǵyt­talǵanyn ańǵartady.

– Memleket basshysynyń jumys kestesiniń óte tyǵyz ekenin bilemiz. Bir jyl ishindegi Prezıdent qyzmetiniń jalpy nátıjesi qandaı?

– Durys aıtasyz, Prezıdent­tiń byltyrǵy jumys kestesiniń óte tyǵyz bolǵanyn qarapaıym statıstıkalyq málimetterden-aq kórýge bolady. Ol bir jylda 67 zańǵa, 357 Jarlyqqa, 158 ókimge qol qoıdy.

2019 jyldyń naýryzynan bastap Memleket basshysy 500-ge jýyq túrli is-sharaǵa qatysty. Sonyń ishinde 2 qyrkúıektegi Qazaqstan halqyna arnalǵan alǵashqy Joldaýy erekshe oryn alady.

Qasym-Jomart Toqaev el ishinde 26 jumys saparyn jasap, búkil óńirdi aralap shyqty. Al syrtqy saıasat boıynsha Prezı­denttiń qatysýymen 100-den astam kezdesý men is-shara ótti.

Memleket basshysy bir jyl ishinde elimizdiń óńirlerinde – 30, shetelde – 28, jalpy 58 kún issa­parda boldy.

Qasym-Jomart Kemelu­ly­nyń mass-medıamen yqpal­das­tyǵyn erekshe atap ótken jón. Bir jyl ishinde ol shet memle­ketterdiń jáne halyqaralyq uıym basshylarymen birlesip, 3 baspasóz máslıhatyn, 8 brıfıng ótkizdi. Memleket basshysy otan­dyq jáne sheteldik BAQ ókil­derine 18 suhbat berdi. Gazetterde eki maqalasy jaryqqa shyqty. Onyń Twitter paraqshasynda 1,1 myńǵa jýyq habarlamasy jáne Instagram-da 72 jazbasy ja­rııalandy.

– Ulttyq qoǵamdyq senim ke­ńesiniń qurylýy – Prezıdenttiń eń mańyzdy bastamasynyń biri. Osy keńes jumysynyń alǵashqy nátıjeleri retinde neni aıtýǵa bolady?

– Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi – elimizdegi túıtkildi máselelerdi sheshýge baǵyttalǵan mańyzdy bastama. Bul uıym memlekettik sheshimder qabyldaý úshin jańa ádister ázirleıtin alańǵa aınaldy. Búginde Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń bılik pen qoǵam arasynda dıalog or­natý baǵytynda atqaryp jatqan jumystarynyń naqty nátı­jeleri anyq baıqalady.

Memleket basshysy Ulttyq keńestiń jumysyn árdaıym ba­qylaýda ustaıdy jáne onyń mú­shelerimen aqyldasyp otyrady. Osyǵan deıin Prezıdent Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń 21 mú­shesimen jeke-jeke kezdesý ótkizdi.

Keńestiń jeltoqsan aıynda ótken ekinshi otyrysynda Qa­sym-Jomart Toqaev mańyzdy re­formalar usyndy. Atap aıt­qanda, Qasym-Jomart Kemeluly partııalardy tirkeýden ótkizý shegin 40 myńnan 20 myń adamǵa azaıtýdy, parlamenttik oppozı­tsııa ınstıtýtyn engizýdi, Qyl­mystyq kodekstiń jala jabý týraly 130-babyn qylmystyq dep tanymaý jóninde sheshim qabyldaýdy, partııa músheleriniń 30 paıyzy áıelder men jastar bolýy qajetin aıtty. Sondaı-aq zań sheńberinen shyqpaıtyn beı­bit sherýlerge ruqsat berý má­se­lesi de qolǵa alyndy. Qazirgi ýaqytta atalǵan zań jobasy – Parlament Májilisiniń qa­raýynda.

Prezıdenttiń Úkimetke júk­tegen mindetteri aldaǵy ýaqytta memlekettik apparat pen áleý­mettik saıasatty jańǵyrtý jó­nindegi barlyq jumystyń leıt­motıvi sanalady. Bul – asa mańyzdy. Óıtkeni «halyq únine qulaq asatyn memleket» qurý mindeti dál osy memlekettik apparatqa júkteledi.

– Prezıdenttiń otandasta­rymyzdy alańdatqan máselelerge, oqıǵalarǵa der kezinde jaýap berýi halyqtyń muń-muqtajyn jaqsy biletinin, elimizdiń tynys-tirshi­ligin udaıy baqylap otyratynyn kórsetedi. Sońǵy oqıǵalardyń arasynan Prezıdent birden ún qatyp, shuǵyl sheshim qabyldaǵan másele dep qaısysyn aıtar edińiz?

– Shyn máninde, ótken kezeń túrli oqıǵalarǵa toly boldy. Búkil qoǵamnyń judyryqtaı jumylýyn talap etetin kúrdeli synaqtar men qıynshylyqtardy bastan ótkerdik.

Oq-dári qoımasyndaǵy ja­rylystan keıin Arys qalasyn qalpyna keltirý isi halyq pen Memleket basshysynyń birligin anyq kórsetti. Qasym-Jomart To­qaev kúlli Qazaqstan jurtshy­ly­ǵyn alańdatqan Arys qalasyn­daǵy jarylys bolǵan jerge sol kúni keshkisin ózi arnaıy bardy. Zardap shekken turǵyndardyń ahýalymen tanysyp, olarǵa jan-jaqty qoldaý kórsetti. Prezıdent ýáde etkendeı, qysqa merzim ishin­de qalpyna keltirý jumys­tary júrgizilip, ınfraqurylym jańartyldy. Arys qalasynyń halqy Prezıdenttiń tikeleı qamqorlyǵyn sezindi.

2019 jyldyń aıaǵynda Almaty qalasynyń mańynda bolǵan ushaq apaty da Memleket basshysynyń nazarynan tys qalmady. Ol qa­zaǵa ushyraǵan azamattardyń ot­basylaryna materıaldyq kómek kórsetýdi, apat jaǵdaıy­nyń se­bepterin tekserýdi tapsyrdy.

Prezıdent bıylǵy aqpan aıyn­daǵy Jambyl oblysy, Qor­daı aýdanynda bolǵan oqıǵaǵa da aıryqsha mán berdi. Qasym-Jomart Kemeluly bul tótenshe jaǵdaıǵa dereý nazar aýdaryp, ymyrashyldyq rólin óz qolyna aldy jáne qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtty.

Memleket basshysy Alǵys aıtý kúni Qordaı aýdanyna barǵan jumys saparynda jergilikti turǵyndarmen, sonyń ishinde dúngen qaýymynyń ókilderimen kezdesti.

Qazaq halqy Táýelsizdiktiń arqasynda derbes memleket qura bilgenin atap ótken Prezıdent, onyń shyn máninde memleket qu­raýshy ultqa aınalǵanyn aıtty. Bul elimizdiń bolashaǵy úshin ár­bir azamatqa erekshe jaýapker­shilik júkteıdi. Qasym-Jomart Toqaev jergilikti aqsaqaldardy jastardyń tárbıesine belsendi atsalysýǵa, jas býynnyń sana­syna birlik pen qoǵamdyq kelisim ıdeıalarynyń mánin sińirýge shaqyrdy.

Ol turǵyndarǵa áleýmettik máselelerdi sheshý úshin naqty qoldaý kórsetetinin jáne barlyq tergeý sharasy ádil júrgiziletinin málimdedi.

Memleket basshysy barlyq etnıkalyq toptyń jastary óz salt-dástúrlerin saqtaı otyryp, qazaq halqynyń mádenıetin qurmettep, qazaq tilin úırenýge jáne Qazaqstannyń memlekettik rámizderin qadirleýi tıis ekenin aıtty.

Álemde koronavırýs indetiniń taralýyna baılanysty asa aýqym­dy sharalar qabyldandy. Osy rette Prezıdent batyl qa­damdar jasady, sonyń ishinde qa­zaqstandyqtardyń densaý­ly­ǵyn saqtap, qaýipsizdikti qam­tamasyz etý úshin elimizdiń búkil aýmaǵynda tótenshe jaǵdaı engizdi.

– Áleýmettiń áleýmettik jaǵ­daıyn, halyqtyń turmysyn art­tyrý – Memleket basshysy bel­gilegen basym baǵyttar. Degenmen osy baǵytta naqty qandaı jumys­tar atqaryldy?

– Memleket basshysy óziniń qyrkúıek aıynda jarııalaǵan «Syndarly qoǵamdyq dıalog – Qazaqstannyń turaqtylyǵy men órkendeýiniń negizi» atty Jol­daýynda memlekettik basqarý­dyń tıimdiligin arttyrýǵa jáne ha­lyq­pen keri baılanysty kú­sheı­týge negiz boldy.

Ataýly áleýmettik kómek be­rýdiń jańa tártibin engizý bas­tamasy da az qamtylǵan otbasy­lardy qoldaý baǵytyndaǵy ju­mystarǵa tyń serpin berdi. 2019 jyly 485 myńnan astam otbasy ataýly áleýmettik kómek aldy. Bul – 2,5 mıllıon adam degen sóz.

Osy rette «Qazaqstan Res­pýblıkasy azamattarynyń bo­rysh júktemesin azaıtý týraly» Jarlyqqa qol qoıylyp, onyń júzege asyrylýy áleýmettik baǵyttaǵy aýqymdy jumystyń atqarylýyna sebep boldy. Nátıjesinde, 555 myń azamattyń 300 myń teńge kólemindegi be­resheginiń qaryz júktemesi tó­men­detildi, 1,2 mıllıon adamnyń aıyppul men ósimpuldary ke­shirildi. Bul sharalarǵa 149 mıl­lıard kóleminde qarjy bólindi.

– Memleket jastardy qol­daýǵa baılanysty qandaı ju­mystar atqaryp jatyr?

– Jastar – elimizdiń bola­shaǵy, keleshegimizdiń kepili. Son­dyqtan Prezıdent jastardy qoldaýǵa erekshe kóńil bóledi. Muny Jastar jylynyń qory­tyndysynan kórýge bolady. Mysaly, jumys isteıtin jastarǵa 9 myń páter berildi, 5 myń adam memlekettik grant alyp, kásip­kerlikpen aınalysýǵa múmkindik aldy, 10 myń jas bıznesmen, onyń ishinde aýyldaǵy kásipker­ler mıkrokredıtter esebinen ózderiniń óndirisin keńeıtti.

Shákirtaqynyń 25 paıyzǵa kóbeıýi bilim alyp jatqan jas­tarǵa úlken qoldaý boldy dep oılaımyn. Joǵary oqý oryndary men kolledjderde oqyp jatqan 230 myń stýdent bul bastamanyń ıgiligin kórdi. Mundaı jumys Vo­lonter jylynda da jalǵasyp, jas­tardy qoldaýdyń jańa ba­ǵyttary iske asatyn bolady.

Memleket basshysynyń Jas­tar kadrlyq rezervin qurý bas­tamasyn qoǵam jaqsy qabyldady. 13 myń úmitkerdiń arasynan bilimi men biligi saı 300 azamat iriktelip alyndy. Búginde onyń 132-si qyzmetke taǵaıyndaldy. Osylaısha, el basqarýdyń jańa tolqynyn daıyndaýdyń alǵashqy qadamy jasaldy.

– Prezıdent ekonomıkany damytýdyń negizgi baǵyttary retinde qandaı jumystarǵa ba­symdyq berip otyr?

– Qasym-Jomart Toqaev osy bir jyl ishinde kóptegen mańyzdy bastamany qolǵa alyp, birqatar naqty mindet júktedi. Aıtalyq, Qazaqstan halqyna arnalǵan Joldaýynda eńbek ónimdiligin keminde 1,7 esege arttyryp, 2025 jylǵa qaraı jalpy ishki ónimniń jyl saıynǵy turaqty ósimin 5 paıyzǵa nemese odan da asyrýdy mindettedi.

Prezıdent memlekettik hol­dıngter men ulttyq kompanııa­lardyń tıimdiligin, monopolıster belgilegen baǵany qaıta qaraýdy, salyq júıesin jańǵyrtýdy tap­syrdy. Ásirese, Qasym-Jomart Kemelulynyń mıkro jáne shaǵyn bıznes ókilderin úsh jylǵa tek­serý jáne salyqtan bosatý týraly sheshimi kásipkerlerdiń arasynda úlken qoldaýǵa ıe boldy.

2020 jyldyń basynan bas­talǵan álemdik naryqtaǵy aıtýly oqıǵalar da bizdi syn tezinen bir ótkizip aldy. Osy naýryz aıynda Qasym-Jomart Toqaev Úkimet basshylyǵymen shuǵyl keńes ótkizip, jahandyq ekonomıkanyń quldyraýyna qaramaı, el ekono­mıkasyn damytýǵa qatysty bir­qatar naqty mindetti tapsyrdy.

– Qasym-Jomart Toqaev osy bir jyl ishinde syrtqy saıasat boıynsha da aýqymdy jumys atqardy. Solardyń arasynan siz qaısysyn atap aıtar edińiz?

– Elbasy Nursultan Nazar­baev teńdestirilgen kópvektorly syrtqy saıasatty júrgizý jáne qazaqstandyq dıplomatııanyń eko­nomıkalyq quramdas bóligin kúsheıtýdi negizgi baǵyt retinde belgilegen edi. Osy mindetterdi jal­ǵastyrý Qasym-Jomart To­qaevtyń syrtqy saıasattaǵy qyz­metiniń negizgi ustanymy desek bolady.

Bir jyl ishinde Memleket basshysy shetelderge 14 ret, onyń ishinde 3 memlekettik jáne 3 res­mı saparǵa shyǵyp, 12 halyqara­lyq forýmǵa, sammıtter men konferentsııalarǵa qatysty.

Aıtýly oqıǵa retinde Qazaq­stan Prezıdentiniń Reseı Fede­ratsııasyna, Qytaı Halyq Res­pýblıkasyna saparlaryn, BUU Bas Assambleıasynyń sessııasyna qatysyp, AQSh Prezıdenti Do­nald Tramppen kezdesýin atap ótýge bolady. Osylaısha, álemniń jetekshi derjavalarynyń kósh­basshylarymen baılanys or­natty.

Biz úshin Ortalyq Azııa el­derimen ózara tıimdi dostyq qa­rym-qatynas qurý negizgi basym­dyq bolyp qala beredi. Bul tur­ǵyda Memleket basshysynyń Óz­bekstan men Qyrǵyz Respýb­lıkasyna saparlary úlken ma­ńyzǵa ıe boldy.

Sonymen qatar Prezıdent Germanııaǵa, Birikken Arab Ámir­likterine bardy. Eýrazııalyq eko­nomıkalyq odaq, Shanhaı yn­tymaqtastyq uıymy, Azııa­daǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńes, Tá­ýel­siz Memleketter Dostastyǵy sammıtteriniń jumysyna qa­tysty.

Qazaqstanǵa ótken jyly resmı jáne memlekettik sapar­larmen 13 shet memlekettiń bas­shylary men úkimetteriniń je­tekshileri keldi. Olardyń ara­synda Koreıa Respýblıkasynyń Prezıdenti Mýn Chje Inniń, Ven­grııa Premer-Mınıstri Vık­tor Orbannyń, Eýropalyq keńestiń tóraǵasy Donald Týsk­tiń, Shveıtsarııa Prezıdenti Ýlı Maýrerdiń, Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenkonyń sapar­laryn atap ótý qajet.

– Prezıdent Ákimshiligi nemese Prezıdenttiń baspasóz qyzmeti bir jyldyqqa arnalǵan is-sharalar ótkize me?

– Árıne, 12 aıdyń ishinde kóptegen jumys atqaryldy. Osy jyl elimizdi damýdyń jańa be­lesine shyǵarýǵa, saıası jáne áleý­mettik-ekonomıkalyq ózge­ris­terdi belsendi, jigerli túrde iske asyrýǵa arnalǵan ýaqyt boldy.

Biz Qasym-Jomart Toqaevtyń Prezıdent qyzmetiniń bir jyl­dyǵyn Tótenshe jaǵdaı kezinde qarsy alyp otyrmyz. Qazir memlekettiń barlyq kúshi álemdik ekonomıka men qarjy júıesin turalatyp jatqan koronavırýs pandemııasy men kataklızmniń jaǵymsyz saldaryn eńserýge baǵyttalǵany belgili.

Osyndaı keleńsiz jaǵdaılarǵa qaramastan, ekonomıka men áleý­mettik saladaǵy belgilengen ba­symdyqtardyń barlyǵy óz kú­shin­de qalady. Memleket halyq al­dyndaǵy barlyq mindettemesin tolyq kólemde oryndaıdy. Bul – Prezıdent qoıyp otyrǵan basty mindet jáne ony oryndaý úshin Qa­sym-Jomart Kemeluly ýaqyt­pen sanaspaı jumys isteýde.

Alaıda búgingi jaǵdaıda qan­daı da bir saltanatty is-shara­lardy uıymdastyrý orynsyz. Bizge memleket ıgiligi úshin, ha­lyq­tyń turmys sapasyn jaqsartý úshin eńbek etý qajet.

Sonymen qatar jyl ishinde atqarylǵan jumystyń qorytyn­dysy retinde Aqordanyń baspa­sóz qyzmeti Memleket basshy­synyń sóılegen sózderi, suhbat­tary men maqalalarynyń jına­ǵyn shyǵardy. Tórt tomnan tu­ratyn kitap «Sabaqtastyq. Ádil­dik. Órleý» dep atalady.

Birinshi tomǵa Prezıdenttiń jalpyulttyq is-sharalarda ja­saǵan baıandamalary, ekinshi tomǵa óńirlerge sapar barysynda sóılegen sózderi, úshinshi tomǵa syrtqy saıası kezdesýlerdegi sózderi, tórtinshi tomǵa otandyq jáne sheteldik buqaralyq aqparat quraldarynda bergen suhbattary men maqalalary toptastyrylǵan. Osy arqyly Qasym-Jomart Kemelulynyń memleket tizginin qolyna alǵannan keıingi bir jylda atqarǵan jumysyna sholý jasaýǵa bolady.

– Áńgimeńizge raqmet!

Áńgimelesken Álıhan ISMAN