Gımalaı asqan qazaqtyń urpaǵy Túrkııada Parlament saılaýyna túspekshi
QazAqparat tilshisi Ystanbuldy turaq etken qandasymyzben az-kem áńgime órbitken edi. Sony yqshamdap usynyp otyrmyz.
- Reshıde hanym, Túrkııaǵa Altaıdan aýǵan kóshpen kelgen qazaqtardyń urpaǵy ekenińizdi estip jatyrmyz. Áke-shesheńiz, ósken ortańyz týraly aıta otyrsańyz. Siz de balalyq shaǵyńyzdy áıgili Altaı aýylynda ótkizdińiz be ?
- Men Ystanbul qalasynyń Zeıtinburny aýdanynda týyp óstim. Alǵashqy mektepti Zeıtinburnyda oqydym. Jeti balanyń ortanshysy boldym. Ákem Jeńis qajy jeti balanyń bárin oqytty. Eki balasy ınjener, bir balasy áskerı qyzmetker, bir balasy dáriger, bir balasy farmatsevt, taǵy bir balasy muǵalim. Men Ystanbul Ýnıversıtetindegi Djerrahpasha Medıtsınalyq fakýltetin bitirdim. Jıyrma jeti (27) jyl Densaýlyq mınıstrliginde qyzmet atqardym.
- Úlkenderden kósh týraly kóp estigen shyǵarsyz. Sol estelikterdiń ishinde Sizdiń tanym-túsinigińizge erekshe áser etken qandaı oqıǵalar boldy ?
- Naǵashy atam Omar Úkirdaı, atam Islam qajy degen adamdar edi. Bizdiń aýyldy Qaınash-Tókeshtiń aýyly dep biledi. Altaıdan Túrkııaǵa 1952 jyly úlken kóshpen birge kelgen eken. Byltyr Altaıdan Anadolyǵa kelgenimizge 70 jyl boldy dep toıladyq. Qalıbek Hákim bastap, Altaıdan Úndistan, Kashmır jolymen kelippiz. Bizdi qabyldaǵan Túrik ókimetiniń basynda Menderes bolǵan kez dep otyratyn.
Ákemdi bir úıdegi bes aǵaıyndynyń biri dep biletinbiz. Sóıtsek, alty aǵaıyndy eken. Ony keıin bildik. Zekı degen eń úlken aǵalary el aýǵan kezde bala-shaǵasymen basqa qalada turyp jatady da, kóshten habary bolmaı qalady. Ony ákemizdiń bizge nege aıtpaǵanyn bilmeımin. 1980 jyly Izmır qalasyndaǵy halyqaralyq kórmege atajurttan qazaq sportshylary men ónerpazdary keletinin estip, Ystanbuldan birneshe adam barady. Qazaqstannan barǵan adamdar Ystanbuldan kelgen qazaqtarǵa aǵamyzdyń hatyn tabystap, Qaınash-Tókeshtiń aýylyna aparyp berińder dep amanattaıdy. Hat ákemniń inisiniń qolyna tıedi. 1982 jyly álgi aǵamyzdy jol qarajatyn jiberip, Túrkııaǵa alǵyzdyq. Qalǵan baýyrlarynyń ortasynda, Túrkııada qalǵysy kelgen. Biraq jalǵyz uly, kelini men qudalary elde bolǵan soń balasynan ajyrap ketýdiń reti bolmady. Aqyry sol balasynyń qolynda qaıtys boldy.
Naǵysh atam Omar Úkúrdaı Ankarada, Atam Islam qajy Qaıseride jerlendi. Ákem men bir inisi, úsh aǵasy Ystanbulda kóz jumdy. Solardan qalǵan urpaq biz bolyp otyrmyz.
- Medıtsınadan saıasatqa qalaı bet burǵan edińiz ?
- 2014 jyly zeınetke shyqtym. Sol jyly «AK Partııaǵa» (Ádilet jáne Damý partııasy degen maǵynada -red.) múshe boldym. Ystanbuldaǵy áıelder bóliminde jumys istedim. 2015 jyly depýtattyqqa kandıdat boldym. Partııa qatarynda júrip Prezıdent Erdoǵannyń óz ushaǵymen Qazaqstanǵa birge bardyq. 2019 jyly Zeıtinburny aýdanynda ótken saılaýda aýdandyq máslıhattyń depýtaty boldym. 2021 jyly «AK Partııanyń» ortalyq «Áıelder Qanatyna» iriktelgen 50 áıeldiń biri bolyp kirdim. 2022 jyldyń 11-12 qazanynda Prezıdent Redjep Taıyp Erdoǵan Qazaqstanǵa resmı saparmen barǵanda delegatsııa quramynda men de boldym. Saıasattaǵy jolym osylaısha qaıta-qaıta ata jurtymmen qaýyshtyryp keledi.
- Altaıdan aýyp, Túrkııadan pana tapqan qazaqtyń kóbiniń urpaǵy qazir Eýropa elderinde turyp jatqanyn bilemiz. Ózińiz de saıası jolyńyz qaıta-qaıta atajurtpen qaýyshtyryp júrgenin aıttyńyz. Siz Túrkııanyń medıtsınasyna 27 jylyńyzdy arnapsyz. Bul jaqta ákeńizdiń aǵasynan taraǵan urpaq bar dep otyrsyz. Qazaqstanǵa oralǵyńyz kelmeı me ?
- Atajurtty jaý basyp, barlyq pen joqtyqtyń arasynda qalǵanymyzda bizdi baýyryna basqan Túrkııaǵa qaryzymyz bar. Sol qaryzdy bárimiz bolmasaq ta, jekelep óteý kerek dep esepteımin. Túrkııanyń qýaty qazirgiden de artyp, qanatyn qazirgiden de keńge jaıýyn tilep júrgen azamattyń birimin. Osy joly Parlament saılaýyna túspek bolǵandaǵy túpki maqsatym da Túrkııany, otanymdy damýdyń jańa dańǵylyna baǵyttaýǵa atsalysý edi. «AK Partııaǵa» bul saılaýda depýtat bolam dep 1800 úmitker tirkeldi. Birinshi kezeńde Túrkııanyń 85 qalasynda «Bul kisilerdi tanısyz ba, tanymaısyz ba» degen ınternet saýalnama arqyly daýys tarazylandy. Odan súrinbeı óttim. Ekinshi kezeńde bir mınıstr men bes depýtattyń aldynda suhbattasýdan óttik. Osy eki kezeńnen de súrinbeı ótip, Redjep Taıyp Erdoǵan basynda turǵan komıssııanyń talqysyna ótip otyrmyn. Endi aqsaqal Bınalı Iyldyrymnyń qatysýymen 9 sáýirde saılaýdyń tizimine enetinder anyqtalady. Odan ótkender 14 mamyrda saılaýǵa qatysady.
- Aqtyq irikteýden irkilmeı ótýińizge tilektespiz. Tam-tum áńgimeniń ózinde ana tilińizdi umytpaǵanyńyzdy, aıtar oıyńyzdy anyq jetkize alatynyńyzdy kórdik.
- Áke-sheshemiz qazaq ekenderińdi umytýshy bolmańdar dep tárbıe berip ótti. Qazaqtyń danalyqqa toly maqal-mátelin qulaǵymyzǵa quıyp otyratyn. Endi qarap otyrsam, sol arqyly-aq ultymyzdyń bolmysyn sanamyzǵa sińirip, boıymyzǵa darytqan eken. «Úılený ońaı, úı bolý qıyn», «Altyn da tas, tas ta tas. Jaqsyny jaqsy tastamas» dep otyratyny este qalypty. Ana tilimdi umytpaǵanym solardyń arqasy.
- Depýtattyqqa bel býǵandaǵy maqsatyńyz Túrkııaǵa eńbek sińire túsý ekenin aıtyp qaldyńyz. Ol maqsatyńyzdyń ishinde Qazaqstanmen aradaǵy baılanysty tereńdetý sııaqty jobalar bar ma ?
- Baýyrlas eki eldiń arasyndaǵy baılanys qazir de joǵary deńgeıde dep bilemin. Ony bizde bolǵan zilzala kezinde taǵy kórdik. Alǵashqylardyń biri bolyp kómekke umtylǵan Qazaq eli boldy. Túrki memleketteriniń birlestigi halyqaralyq uıym bolyp tirkelgenin bilesizder. Osy baılanystardyń nyǵaıa túsýine Túrkııa azamaty, qany qazaq jan retinde retinde óz septigimdi tıgizsem deımin. Keshe Túrkııaǵa dini bir, dili bir dep kóshken atalarymyz ben ákelerimizge mundaı kúndi kórý arman ǵana edi. Solardyń armanyn oryndap, eki eldiń arasyn jalǵaı bilsem, meniń de armanym bolmas.
- Saılaý naýqany qyzǵanyna qaramastan suhbatqa ýaqyt bólgenińiz úshin raqmet! Atajurtyńyzdaǵy qandastaryńyz tileýińizdi tilep otyr. Sáttilik serik bolsyn!