Gazdalǵan sýsyndy jıi tutyný adam aǵzasyna qandaı qaýip tóndiredi

<p>PETROPAVL. KAZINFORM &ndash; Salqyndatylǵan gazdy sýsyn búginde toılarda ǵana emes, kúndelikti dastarqanda da jıi turady. Onyń jaǵymdy dámi til úıirgenimen, zııandy jaǵy da az emes.&nbsp; Soltústik Qazaqstan oblysy sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý departamentiniń tehnıkalyq reglamentter talaptaryn baqylaý bóliminiń basshysy Marına Davletbaeva gazdalǵan tátti sýsyndy jıi qoldanbaýdy eskertedi.</p>

Atalǵan maman bul taqyryp boıynsha birqatar statıstıkalyq málimetti mysalǵa keltirdi. Atap aıtar bolsaq, tátti gazdalǵan sýsyndy Qazaqstan halqynyń 65%-dan astamy anda-sanda tutynady eken. Onyń ishinde 6 men 9 jas aralyǵyndaǵy balalardyń úshten bir bóligi aptasyna bir nemese odan da kóp ret ishse, 16,7%-y kúndelikti ishedi. 

Gazdalǵan sýsyndardyń quramy japsyrmasynda kórsetilgen jáne tutynýshy úshin qupııa emes – boıaǵyshtar, hımııalyq qospalar, stabılızatorlar, qyshqyldar, konservanttar, kómirqyshqyl gazy jáne sýdan turady. Kómirqyshqyl gazy adamdar úshin qaýipsiz, al sýmen aralasqan jaǵdaıda densaýlyqqa zııandy bolyp shyǵady. Gazdyń sýmen qosyndysy kómir qyshqylyn beredi, al ol asqazan men asqazan-ishek joldary úshin qaýipti eritindi, aǵzada titirkenýdi jáne qabyný protsesterin týdyrady.

«Kishkentaı balalardyń ratsıonyndaǵy tátti gazdalǵan sýsyndardy shekteý kerek. Mıneraldy sýdy ishý paıdaly, ol deneni elektrolıttermen qanyqtyrady, al tátti gazdalǵan sýdy kóp tutyný tistiń emalin buzady. Sondaı-aq mundaı sýsyn quramynda fosfor qyshqylynyń tuzdary bar. Sondyqtan jıi qoldanǵanda fosfordyń mólsheri artyp, basqa mańyzdy mıneraldy zattardyń, máselen súıek tyǵyzdyǵyna jaýap beretin kaltsııdiń joıylýyna ákeledi. Saldarynan súıekterdiń synǵyshtyǵy artady, jaraqat alý qaýpi joǵarylaıdy. Úshinshiden, tátti gazdalǵan sýda qant mólsheri óte kóp bolǵandyqtan, ony jıi tutyný semizdikke jáne qant dıabetiniń damýyna ákelýi múmkin», - deıdi sanıtar dáriger. 

Mamannyń aıtýynsha, tátti gazdalǵan sýsyndardy unatatyndarda, sonymen qatar júrek-qan tamyrlary aýrýlarynyń damýy múmkin. Budan bólek uıqy beziniń onkologııasyn týdyrýy qaýpi bar, bul - sýsynda qanttyń artyq bolýy uıqy bezine aýyrtpalyq túsiretindikten. Saldarynan ınsýlınnyń kóbeıýi bastalady. Mundaı sýsynnyń ortasha alǵanda, bir bankasynyń quramynda shamamen 40 gramm, ıaǵnı, 8-10 shaı qasyq qant bar. 

«Ár nárseniń shegi bar. Mólsherden artyq tutynǵanda adamda álsizdik paıda bolyp, uıqy basý, eńbekke qabilettilik tómendeýi múmkin. Altsgeımer aýrýy, aǵzanyń sýsyzdanýy, qan qysymynyń joǵarylaýy sııaqty aýrýlar da kóp jaǵdaıda paıda bolýy ǵajap emes.

«Gazdalǵan sýsyndar ósip kele jatqan balanyń densaýlyǵyna asa zııandy. 2022 jyly «Qoǵamdyq tamaqtaný obektilerine qoıylatyn sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq talaptar» sanıtarııalyq qaǵıdalarymen bilim berý jáne tárbıeleý nysandarynda, mektepke deıingi uıymdarda, balalar úılerinde, balalardyń saýyqtyrý jáne sanatorıı obektilerinde balalardyń tamaqtaný ratsıonyna gazdalǵan sýsyndardy engizýge jáne satýǵa tyıym salyndy. Tátti gazdalǵan sýsyndarǵa qyzyqpańyz, ony az mólsherde tutyný kerek nemese ony paıdaly sýsyndarmen almastyrǵan jón. Tabıǵı shyryndar, úıde jasalǵan kompottar men lımonad, túrli jemis-jıdekten jasalǵan morstarǵa shóliń qanady jáne densaýlyqqa da paıdaly», - deıdi Marına Davletbaeva.