Frantsııadaǵy tolqý: halyq Makronnyń zeınetaqy reformasyna nege qarsy shyqty
Jalpy frantsýz úkimeti úshin zeınet jasyn kóterý ne úshin tıimdi? Ony qalaı júzege asyrmaqshy? Onyń maqsaty ne? Sondaı-aq halyq nege qarsy shyǵyp otyr? Frantsýzdardyń talaby qandaı? Osy saýaldar tóńireginde materıal daıyndaýdy jón kórip otyrmyz. Tolyǵyraq QazAqparat sarapshysynyń materıalynda.
Zeınetaqy júıesin reformalaý ne úshin kerek?
Zeınetaqy júıesin reformalaý – prezıdent Emmanýel Makronnyń saılaý aldyndaǵy basty ýádeleriniń biri. Buǵan deıin Frantsııa premer-mınıstri Elızabet Born zeınetke shyǵý jasyn 62-den 64 jasqa deıin kóterýge baǵyttalǵan zeınetaqy reformasynyń negizgi baǵyttaryn atap ótken bolatyn.
Foto: buro247.ru
Reformaǵa sáıkes, 2023 jyldyń 1 qyrkúıeginen bastap zeınetke shyǵý jasyn aldaǵy jeti jylda – jyl saıyn úsh aıǵa ulǵaıtý josparlanýda. Bul ózgerister 1961 jyldyń qyrkúıeginde jáne odan keıin dúnıege kelgen frantsýz azamattaryna áser etedi. Sondaı-aq 2027 jyldan bastap tolyq zeınetaqy alý úshin adamdar 43 jyl jumys isteýi kerek. Eldegi eń tómengi zeınetaqy mólsheri 1200 eýrony quraıtyn bolady.
Foto: frenchparis.ru
Bornnyń sózinshe, qolda bar qarajat tapshylyǵynyń odan ári ósýine jol berý «jaýapsyzdyq» bolar edi. Úkimettiń boljamy boıynsha, 2030 jylǵa qaraı Frantsııanyń zeınetaqy qoryndaǵy qarajat tapshylyǵy shamamen 20 mıllıard eýrony quraýy múmkin. Alaıda kásiodaqtar men sarapshylar úkimettiń bul josparyn negizsiz den sanaıdy.
Demografııa men qarjy tapshylyǵy
Zeınetke shyǵý jasynyń ósýine frantsýz bıligi demografııalyq jáne qarjylyq jaǵdaıdyń sebep bolǵanyn aıtady. Búginde Frantsııada ómir súrý uzaqtyǵy artty, máselen, áıelderdiń ómir súrý uzaqtyǵy - 85 jas, al erlerdiki – 79 jasqa jetti. Sondaı-aq úkimettiń málimetinshe, elde ekonomıkalyq ósim báseńsip, zeınetaqy bıýdjeti tapshylyqqa ushyrap otyr.
Foto: Dan Mullan / Getty Images
Máselen, Frantsııa úkimeti 2020 jyly zeınetaqyǵa 331,6 mıllıard eýro jumsaǵan. Bul JІÓ-niń 14,4%-yn qurady. Parıjde ornalasqan Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń statıstıkasyna sáıkes, 60-64 jas aralyǵyndaǵy frantsýzdar zeınetke shyǵý jasy joǵary basqa Eýropa elderine qaraǵanda az ýaqyt jumys isteıdi. Mysaly, Germanııa men Italııada zeınetke shyǵý jasy - 67, Ispanııa men Ulybrıtanııada - 65 jas. Al Frantsııada qazirgi kezde 62 jas. Sondyqtan da olardyń az ýaqyt jumys isteıtini júıeni qarjylandyrýda qıyndyqtar týǵyzyp otyr. Úkimet sol sebepti de reformany qolǵa almaqshy.
Zeınetaqy reformasy: Frantsııanyń 1 mln halqy narazylyqqa shyqty
Alaıda eldegi barlyq kásipodaq úkimettiń bul sheshimine qarsy shyǵyp otyr. Reformaǵa qatysty demonstratsııalar jıi ótip turady. Alaıda bıylǵy 19 qańtarda Frantsııanyń Parıj, Marsel, Renn, Strasbýrg, Bordo, Lıll, Týlýza jáne sondaı-aq eldiń basqa da eldi mekenderinde zeınet jasyn ulǵaıtýdy toqtatýdy talap etip, sherýge shyqqan turǵyndar sany mıllıonnan asty. Bul atalmysh reformaǵa qarsy eń kóp adam qatysqan ereýil boldy. Eldiń premer-mınıstri Elızabet Born zeınetaqy reformasynyń jobasyn usynǵannan keıin toǵyz kúnnen keıin Frantsııanyń segiz kásipodaq uıymy birigip, jappaı narazylyq sherýlerin uıymdastyrdy.
Foto: pikabu.ru
Frantsııa Іshki ister mınıstrliginiń málimetine sáıkes, el boıynsha jalpyulttyq ereýil men sherýlerge 1,12 mıllıon azamat qatysty. Polıtsııanyń esepteýinshe, Parıj kóshelerine 80 myń adam shyqqan. Alaıda kásipodaqtar usynǵan málimette basqasha: narazylyq bildirýshilerdiń jalpy sany – 2 mıllıon adam, al Parıjdegi demonstratsııaǵa 400 myń adam qatysqan. Sherý kezinde el astanasynda birqatar tártipsizdik oryn alyp, 40-qa jýyq adam ustalǵan.
Foto:EPA/Vostock photo
Parıjdegi Respýblıka alańyndaǵy sherý bastalǵannan keıin jarty saǵat ótken soń polıtsııa men azamattar arasynda qaqtyǵys boldy. Demonstranttar betin jaýyp, polıtsııaǵa bótelke, tas laqtyryp, qoqys jáshikterin órtep jiberdi. Al tártip saqshylary bolsa, kózden jas aǵyzatyn gaz qoldanǵan.
Foto: Guillaume Horcajuelo / EPA / TASS
Eldiń barlyq aýmaǵyn jaılaǵan ereýilder men mıtıngiler Frantsııadaǵy kólik, áýe qozǵalysyn, sonymen qosa mekemelerdiń de jumysyn toqtatty. Temirjol jáne áýe reısteri toqtatyldy, oqý oryndary men kásiporyndar jabyldy, qoǵamdyq kólik qozǵalysyna kedergi keltirildi.
Sherýler bastalǵan kezinde Frantsııa prezıdenti Emmanýel Makron Barselonadaǵy sammıtte bolǵan edi. Ol halyqtyń narazylyǵyn túsinetinin, biraq frantsýzdardyń zeınetaqysyn «únemdeý» úshin reforma qajet ekenin aıtty.
Eske salaıyq, Frantsııada 2019 jyly da zeınetaqy reformasyna qarsy sherýler ótken bolatyn. Eldiń Іshki ister mınıstrliginiń esebi boıynsha, ol kezde narazylyq aktsııalaryna 800 myń adam qatysqan.
Bul Frantsııadaǵy prezıdent Fransýa Mıtteran 1982 jyly zeınetkerlik jasty 60-qa deıin tómendetkennen bergi jetinshi zeınetaqy reformasy bolmaq.
Úkimet reformadan bas tartýy múmkin be?
Frantsýz úkimeti aýqymdy narazylyqtarǵa qaramastan, zeınetaqy reformasy josparyn ózgertýge nıetti emes. Óıtkeni Frantsııanyń Eńbek mınıstrligi bul reforma jyl saıyn 18 mıllıard eýroǵa jýyq qarajatty únemdeýge múmkindik beretinin aıtyp otyr. Sonyń arqasynda zeınetaqy júıesi shyǵynǵa ushyramaıdy. Sondaı-aq kásipodaqtar baılarǵa qosymsha salyq engizýdi nemese jumys berýshiler úshin jalaqydan ustap qalatyn somany kóbeıtýdi usynyp jatyr.
Frantsııa úkimeti qańtardyń sońyna qaraı zeınet jasty kóterý týraly zań jobasyn resmı túrde usynady dep kútilýde. Aqpan aıynda qujat parlamentke túsedi - Makron zań jobasynyń qabyldanýy úshin konservatorlardyń qoldaýyna ıe bolady dep úmittenedi.
Foto: frenchparis.ru
Al saýalnamalardyń nátıjesine súıensek, frantsýzdardyń 60 paıyzǵa jýyǵy Makronnyń reformalaryna qarsy bolsa, 46 paıyzy sherýlerge qosylýǵa daıyn. 19 qańtarda bolǵan jappaı sherýlerden kúsh alǵan kásipodaqtar 31 qańtarda bılikti zeınetaqy reformasynan bas tartýǵa májbúrleý úshin jańa ereýilder men aktsııalardy jarııalady.
Foto:Reuters/Eric Gaillard
Jalpy zeınetaqy reformasy jobasyna narazylyq qozǵalysynyń basynan bastap Úkimet te, kásipodaqtar da kompromıske barmaıtynyn, ıaǵnı kelisimge kelmeıtinin aıtqan bolatyn. Degenmen qarsylyqtyń kúsheıýine baılanysty eldiń premer-mınıstri zeınetaqy júıesin reformalaý kezinde belgili bir kásip ıelerine, mysaly, órt sóndirýshiler, polıtsııa qyzmetkerleri, teńizshiler, ushqyshtar men áýe dıspetcherlerine jeńildik jasalatynyn málimdedi. Biraq ereýilshiler bul reformadan tolyqtaı bas tartýdy talap etýdi jalǵastyryp jatyr.
Foto:AP
Sarapshylar zeınetaqy reformasy prezıdent Makron úshin kúrdeli synaq ekenin aıtyp otyr. Tek frantsýz ǵana emes, kóptegen halyqaralyq sarapshy da frantsýz úkimeti ereýilshiler men kásipodaqtardyń talabyn tyńdap, olarmen sanasýy keregin aıtyp otyr. Senat basshysy úkimetti reformalar kúntizbesin qaıta qaraýdy jáne kelissózder júrip jatqanda, qazir josparlanǵandaı, 17 aqpanda parlamentke zań jobasyn usynbaýǵa shaqyrdy.
CFE-CGC kásipodaǵynyń jetekshisi Fransýa Omerıll bylaı dedi: «Ereýil qansha ýaqytqa sozylsa da, qandaı stsenarıımen damysa da, bul narazylyq frantsýz qoǵamynda úlken jara bolyp qalady. Munyń janynda ekonomıkalyq problemalar men ereýilshiler talap etken jalaqy túk te emes».
Frantsýz BAQ-tarynyń jazýynsha, oqıǵa qalaı órbise de, zeınetaqy reformasyna qarsy bul narazylyq qozǵalysy 1995 jylǵy ereýildermen jáne tipti 1968 jylǵy mamyrdaǵy tolqýlarmen salystyrǵanda eń uzaqqa sozylǵan qozǵalys retinde tarıhta qalmaq.
Foto:EPA/Vostock photo
Glavnoe foto: pikabu.ru