Frantsııadaǵy sherý: halyq nege kóshege shyǵyp jatyr
Zeınetaqy júıesin reformalaý
zeınetaqy júıesin reformalaý Frantsııa prezıdenti Emmanýel Makronnyń saılaýaldy baǵdarlamasynyń bir pýnkty bolǵan edi. Atalmysh joba 2019 jyly júzege asyrylýy tıis edi. Alaıda sol kezde de narazylyq bolyp, 800 myń adam kóshege shyqty. Degenmen jahandy jaılaǵan pandemııa jobany iske asyrýdy keıinge shegerýge májbúrledi. Reformaǵa sáıkes, 2023 jyldyń 1 qyrkúıeginen bastap zeınetke shyǵý jasyn aldaǵy jeti jylda – jyl saıyn úsh aıǵa ulǵaıtý josparlandy. Bul ózgerister 1961 jyldyń qyrkúıeginde jáne odan keıin dúnıege kelgen frantsýz azamattaryna áser etedi. Sondaı-aq 2027 jyldan bastap tolyq zeınetaqy alý úshin adamdar 43 jyl jumys isteýi kerek. Eldegi eń tómengi zeınetaqy mólsheri 1200 eýrony quraıtyn bolady.
El prezıdenti Emmanýel Makronnyń málimdeýinshe, atalǵan reforma zeınetaqy qoryn kúıreýden qorǵaý úshin qajet. Zeınetke shyǵý jasynyń ósýine frantsýz bıligi demografııalyq jáne qarjylyq jaǵdaı sebep bolǵanyn aıtady. Búginde Frantsııada ómir súrý uzaqtyǵy artty, máselen, áıelderdiń ómir súrý uzaqtyǵy - 85 jas, al erlerdiki – 79 jasqa jetti. Sondaı-aq úkimettiń málimetinshe, elde ekonomıkalyq ósim báseńsip, zeınetaqy bıýdjeti tapshylyqqa ushyrap otyr.
Frantsııa premer-mınıstri Elızabet Born konstıtýtsııanyń 49-babynyń 3-tarmaǵyna sáıkes, zeınetkerlik jasyn 62-den 64-ke deıin ulǵaıtýdy kózdeıtin zań jobasy úshin bar jaýapkershilikti úkimet óz moınyna alatynyn jetkizdi.
«Parlament komıtetteri arasynda qol jetkizilgen ymyrany táýekelge tige almaımyz. Biz zeınetaqy júıesiniń bolashaǵymen oınaı almaımyz, reforma qajet», - dedi Elızabet Born Ulttyq assambleıa depýtattary aldynda sóılegen sózinde.
Parıj kósheleri sherýden keıin qoqysqa toldy
Saýalnamalarǵa sáıkes, Frantsııa turǵyndarynyń 76%-y reformaǵa qarsy. Oǵan qosa el boıynsha myńdaǵan narazylyq aktsııalaryna qaramastan, Frantsııa Senaty daýly reformany qabyldady. Alaıda eldegi barlyq kásipodaq úkimettiń bul sheshimine qarsy shyǵyp otyr. Birneshe aptadan beri halyq narazylyǵy ótip jatyr.
Parıj kósheleri birneshe kún boıy azyq-túlik jáne basqa da qaldyqtarǵa toldy. Munyń sebebi qoqys jınaýshylar men órteıtin zaýyttardyń jumysshylary ereýilge shyqty. Olar zeınetke shyǵý jasyn 62 jastan 64 jasqa deıin kóterýdi kózdeıtin zeınetaqy júıesin reformalaýǵa qarsy.
«Qoqystyń tazanbaǵanyna 7 kún boldy. Ol sasyp, shirip jatyr. Parıj merııasy tótenshe shara, tipti ishinara shara qabyldap jatqan joq. Bul - qala turǵyndaryn qurmettemeý bolyp sanalady», - dep jazdy Kólik mınıstriniń orynbasary Klement Bon.
Jergilikti turǵyndar men týrıster kóshede egeýquıryqtar men tyshqandardyń paıda bolýyna, jaǵymsyz ıistiń taralýyna shaǵymdanady. Meıramhanalar men sýpermarketterdiń ıeleri antısanıtarııalyq jaǵdaıǵa alańdap otyr. Bılik qoqys jınaýǵa jeke kompanııalardy tartý arqyly máseleni sheshýge tyrysyp jatqanyn aıtady.
Senbi kúni parıjdik demonstranttar «Jalpyǵa ortaq eńbek konfederatsııasy» kásipodaǵynyń úndeýimen astananyń ońtústiginde jınalǵan. Buǵan deıin polıtsııa Elıseı alańy men Kelisim alańyn qorshap alǵan bolatyn. AFP habarlaǵandaı, sherýge shyǵyp, tártip buzǵandar konteınerler men velosıpedterdi órtegen. Sonymen qosa joldy jaýyp, kólik qozǵalysyna kedergi keltirgen.
Qala meri, «jasyldar» partııasynyń ókili Gregorı Dýse sherýshilerdiń bul áreketin aıyptaǵanymen, el basshylyǵyna da syn aıtty.
«Bıliktiń bul ádiletsiz reformany asyǵys qabyldaýyna negiz joq edi. Kóshede de, parlamentte de jaǵdaı óte shıelenisip tur. Bul – júrgizilip otyrǵan saıasattyń saldary», - dedi Gregorı Dýse.
Strasbýrg pen Lıllde de myńdaǵan adam mıtıngke shyqqan. Nant, Brest jáne Bordo kóshelerinde de narazylyq aktsııalary uıymdastyrylǵan. Aıta keteıik, kásipodaqtar 23 naýryzda taǵy da jalpyulttyq ereýilge shyqpaq.
Resmı derekterge sáıkes, Frantsýz polıtsııasy zeınetaqy reformasyna qarsy narazylyq sherýi kezinde 169 adamdy ustaǵan. Onyń ishinde Parıjde 122 adam: 12-si Kelisim alańynda jáne taǵy 110-y Italııa alańynda qolǵa túsken. 13-aýdan aýmaǵyndaǵy sherýshilerdiń jalpy sany 4 200 adamdy qurady. Le Figaro basylymynyń málimdeýinshe, narazylyq aktsııalary Parıjden bastalyp, eldiń Lıon, Nant jáne Brest qalalarynda jalǵasqan.
Sherýdiń sońy qaqtyǵysqa ulasyp, manıfestanttar qoqys jáshikterin órteı bastaǵan. Polıtseıler sherýshilerdi taratý úshin kózden jas aǵyzatyn gaz qoldanýǵa májbúr bolǵan.
Aıta keteıik, aımaq qazirgi tańda polıtsııa qorshaýyna alyndy. Frantsýz BAQ-tarynyń jazýynsha, oqıǵa qalaı órbise de, zeınetaqy reformasyna qarsy bul narazylyq qozǵalysy 1995 jylǵy ereýildermen jáne tipti 1968 jylǵy mamyrdaǵy tolqýlarmen salystyrǵanda eń uzaqqa sozylǵan qozǵalys retinde tarıhta qalmaq.