Fazylbek Ábsattaruly: Qazaqstan balalaryna Eýropa fýtbolynyń esigin ashsaq deımiz
- Fazylbek Ábsattaruly, mundaǵy maqsatyńyz qandaı edi?
- Negizgi maqsat fýtboldy damytý ǵoı. Menińshe, fýtboldy damytýdyń jalǵyz joly bar. Ol – osy sport túri órkendegen Eýropaǵa baryp úırený, bilimin alý, tájirıbesimen bólisý.
Qazaqstan fýtbolyn damytý úshin 32 jylda ne jasamady? Barlyq talpynystar isteldi. Alaıda mardymdy nátıje shyqpady. Nege? Sebebi fýtboldy damytý úshin oǵan ǵylymı turǵyda qaramady, Eýropada fýtbolshy daıyndalmady. Onyń ornyna qaıdaǵy Brazılııaǵa aparyp ázirledi. Brazılııaǵa bıýdjettiń qanshama qyrýar qarjysy jumsaldy. 32 jylda júzdegen mlrd qarjy ketti. Nátıje joq. Al, eń durysy, fýtboldy ǵylym arqyly damytyp otyrǵan Eýropadan úırený kerek. Biz qansha jerden «Benfıka», «Sportıng», «Aıaks» sekildi fýtbol akademııalaryn Qazaqstanda salamyz desek te, ol jaı ǵımarat bolyp qalady. Jáne qaldy da, «Qaırat» fýtbol akademııasy sekildi. Álemdik TOP akademııalar sekildi boı kótergenimen, osy kúnge deıin «Qaırat» akademııasynyń birde-bir álemdik fýtbol juldyzyn daıyndaı almaýy osyǵan dálel.
Mysaly, Garvard, Kembrıdj, Oksford sekildi ýnıversıtetter salǵanymyzben, báribir ondaı deńgeıge jete almaıdy.
- Endeshe, tańdaý nelikten Portýgalııaǵa tústi?
- Óıtkeni Portýgalııa fýtbolshylar daıyndaý jóninen álemde aldyna jan salmaı tur. «Benfıka», «Sportıng» akademııalary álemdik TOP úshtiktiń qatarynda.
Álemdik damý tájirıbesi kórsetkendeı, aldymen mamandar daıyndalady. Mysaly, Japonııa osydan 100 jyl buryn damymaǵan elder qatarynan shyǵý úshin aldymen balalaryn Eýropa, Amerıkaǵa bilim alýǵa jiberdi. Sosyn sol jas jetkinshekter maman bolyp kelip, Japonııany kóterdi. Sol sekildi fýtboldy damytamyz desek, aldymen oıynshylar daıyndaýymyz kerek.
Endi solardy daıyndaıtyn «fabrıkamyz» bolmasa, fýtbol qaıdan bolady? Fýtbolshy daıyndaıtyn «fabrıkamyz» áli joq. Jalpy, Qazaqstanda óndiris oryndary ǵylymmen baılanysta damýy kerek, sonda ǵana órge basady. Janynda zerthanalary bolýy qajet. Kerisinshe bizde ashylǵan óndirister artynsha jabylyp jatady. Sebebi onyń irgetasynda ǵylym joq. Bir nárseni engizý úshin saraptamalyq qorytyndy, aprobatsııasy, empırıkalyq zertteý tásilderi bolýy kerek.
Al aıaqdop sheberlerin daıyndaýda álemdik reıtıngte birinshi jáne ekinshi orynda júretin Portýgalııany tańdap, sol jaqtan fýtbol klýbyn ashýdy josparladym. Keıinnen fýtbol klýbyn ashý emes, burynnan jumys istep kele jatqan, jumys tájirıbesi bar, bekgraýndy jaqsy, júıesi qalyptasqan klýbty satyp alsaq pa dep sheshtik. Sonymen, «Bragalona» fýtbol klýbyna toqtadyq. Kelissózder júrgizip, quryltaıshy retinde kirdik. Endi sol klýb arqyly Qazaqstan balalaryna Eýropa fýtbolynyń qaqpasyn ashsaq pa dep otyrmyz. Sebebi osy kúnge deıin Qazaqstannyń jas oıynshylary Eýropa fýtbol federatsııalarynan lıtsenzııa ala almaı, esikterinen ene almaı júr. Budan keıin «Bragalona» arqyly lıtsenzııa alyp, ózge Eýropa fýtbol klýbtaryna transfer jasaýyna jeńildik bolady. Endi osyndaı múmkindikti paıdalanyp, Qazaqstan balalary Portýgalııanyń fýtbol akademııalary men klýbtaryna barýlary kerek dep oılaımyn.
- Klýbtyń quramynda qyzdar da, uldar da oınaıdy ma?
- Klýb bolǵandyqtan, onda uldar men qyzdar komandasy da bar. Biraq qyzdar ǵana Portýgalııa kásibı fýtbol lıgasynyń 3-dıvızıonynda óner kórsetedi. Fýtbol klýby bolyp tirkelý úshin barlyq komandasy bolýy shart. Jalpy, sharttary kóp. Solardy oryndaǵannan keıin tirkeledi.
- Sporttyń basqa salasyna emes, nege fýtbolǵa nazaryńyz aýdy?
- Sebebi fýtboldyń Qazaqstan ekonomıkasyna yqpaly kúshti. Qazir biz 100 paıyz derlik Eýropa fýtbolynyń tutynýshysymyz. Ekıpırovka, transfer, teletranslıatsııa, býkmekerlik keńseler arqyly mıllıardtaǵan qarjy shetelge ketip jatyr.
Fýtbol – álemdegi aýdıtorııasy eń úlken sala, ıaǵnı №1 sport túri bolyp esepteledi. Ekinshiden, ol adamnyń densaýlyǵyn kishkentaıynan shyńdaıdy. Balalar men jastardyń teris ádet-qylyqtardan boıyn aýlaq salýyna septigin tıgizedi. ıÝNISEF-tiń sońǵy 10 jyldaǵy statsıtıkasyna sáıkes, balalar arasyndaǵy fızıkalyq jáne psıhıkalyq aýrýlar kúrt artqan. Munyń sebebi mynada, tehnologııa damyǵan saıyn dene qozǵalysy báseńdeıdi. Pandemııadan keıin kompıýter men smartfonǵa degen táýeldiliktiń artýy da áserin tıgizedi. Mamandar balalar arasyndaǵy mundaı keleńsizdikter men aýrýlarǵa qarsy dáriniń joqtyǵyna, onyń jalǵyz emi sport ekendigine ekpin túsiredi. Sondyqtan Eýropa ǵalymdary fýtboldyń adamzat úshin mańyzdylyǵyn alǵa tartyp, osynaý sport túrin balalar arasynda keńinen nasıhattaýǵa kóshti. Fýtboly damyǵan el bolamyz desek, biz de osy kóshten qalmaýymyz kerek.
- Áńgimeńizge rahmet, talpynysyńyzǵa tabys pen sáttilik tileımiz.