Erlan Qarın: Qyrǵyzstanda endigi jaǵdaı Jeenbekov - Isakov tandemine baılanysty órbıdi
Erlan Qarın Qyrǵyz Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly oıymen bólisti. Onyń aıtýynsha, saılaýdyń ózi tynysh ótti, alaıda saılaý aldyndaǵy naýqan shıelenisken tártipte órbigen.
«Saılaý tóńiregindegi jaǵdaıdy shıelenistirý qoldan jasaldy. Buǵan qosa jaǵdaıdy ýshyqtyrǵan Prezıdent Atambaevtyń ózi edi. Ol oqys málimdemeler jasap, saıasatkerlerdi, ár túrli partııalardyń basshylaryn, úmitkerlerdi aıyptap, olardyń sońyna túsetinin aıtyp qorqytqan», - deıdi Erlan Qarın.
Erlan Qarın sonymen qatar, Qyrǵyzstan prezıdenti jaǵdaıdy ýshyqtyrý úshin munyń bárin ádeıi jasaǵanyn aıtady.
«Ol óziniń burynǵy áriptesteri jáne jaqtastarymen janjaldasyp tyndy. Keıbir adamdarǵa qatysty qamaý, aıyptaý, qorqytý sharalaryn júrgizip, saılaý aldyndaǵy básti kóterdi. Bul jerde talas prezıdent laýazymy úshin ǵana júrgizilgen joq, naýqanǵa qatysýshylardyń qaýipsizdigi sarapqa salyndy deýge bolady. Sáıkesinshe, onyń murageri saılaýdan ótpeı qalsa nemese basqa jaǵymsyz stsenarıı oryn alsa, bul jaǵdaı Atambaevtyń ózine qarsy kelýi múmkin edi. Onyń strategııasy júzege aspaı qalǵan jaǵdaıda ózi de nysanaǵa aınalýy yqtımal bolatyn. Ol saıası aıla-amal jasaýǵa múmkindigi az bolatyn dálizge ózin-ózi tyqty. Aqyry, tyǵyryqqa tirelgennen keıin ol jaǵdaıdy odan ári ýshyqtyryp, qazaqtarǵa qarsy negizsiz áńgimege bet alyp, búkil qyrǵyz elıtasyn satqyn dep aıyptady, Qyrǵyzstannyń táýelsizdigine qaýip-qater tónip tur degen taqyrypty ádeıi qozǵady», - deıdi saıasattanýshy.
Saılaý ótti, Atambaevtyń murageri prezıdent boldy. Biraq, Almazbek Atambaev bul úshin qandaı qadamǵa bardy?
«Elıtada birlik joq, ol jaqtaǵy qoǵamda shıelenis artyp keledi. Qazaqstanmen qarym-qatynas buzyldy. Ary qaraı da áli eshteńe anyq emes bolyp turǵany taǵy bar. Sooronbaı Jeenbekov prezıdent bolyp saılandy. Biraq, Qyrǵyzstandaǵy saıası júıe erekshe, onda alǵa shyqqan bir saıası ortalyq kúsh joq. Konstıtýtsııaǵa engizilgen ózgeristerge sáıkes, premerdiń quzyreti artyp, Parlament spıkeri mańyzdy tulǵa retinde tanyldy. Negizinen, Qyrǵyzstandaǵy saıası ahýal turaqtala qoıǵan joq. Sondyqtan, bul saıası naýqannyń strategııalyq qorytyndysy birkelki emes», - deıdi Erlan Qarın.
Qarınniń aıtýynsha, qazirgi saıası nátıjege el ishindegi saıası ahýaldy shıelenistirý, memleketaralyq, atap aıtqanda Qazaqstanmen, qarym-qatynasty saıasılandyrý arqyly qol jetkizilip otyr.
«Sondyqtan, tyǵyryqqa uqsas jaǵdaı saqtalyp tur. Ol birneshe sebeppen, eń aldymen ishki ahýalǵa qatysty kúsheıe bermek. Óıtkeni, saılaý qorytyndysy boıynsha qol jetken nátıje qyrǵyz elıtasyndaǵy múddeler balansyn qamtamasyz etedi degenge sený qıyn», - deıdi saıasattanýshy.
Onyń pikirine sáıkes, jańa Prezıdent pen Premer-mınıstrdiń qarym-qatynasynyń beriktigi de suraqqa aınalyp tur.
«Kúni erteń Atambaev, Jeenbekovtiń jáne jas basqarýshylardyń koalıtsııasy óz ishinde taǵy bólinedi dep boljaýǵa bolady. Jýyrda ǵana kelgen Premer men jańa Prezıdenttiń tandemi sátti bola ma? Olardyń odaǵy saılaý kezeńine ǵana kelisilgen. Al qazirgi ýaqytta olar jańa kelisimge kelýi tıis. Atambaev arbıtr retinde shyqsa bolar edi, biraq onyń jaqynda jasaǵan málimdemesine baılanysty olardyń ózderi Atambaevpen arany alshaqtata túsedi. Olardyń pikiri bir jerden shyqpaı qalady. Birinshi jaǵynda jas ári ambıtsııasy bar tehnokrattar men ekinshi jaǵynda Qyrǵyzstannyń jańa prezıdenti, klassıkalyq qyrǵyz saıasatkeri tur. Buǵan qosa Atambaevtyń ózi jańa Prezıdent pen jańa basqarýshylardyń arasyndaǵy qatynasty qıyndatyp jiberýi yqtımal», - deıdi Erlan Qarın.
Saıasattanýshynyń pikirinshe, Atambaevtyń málimdemesin tutas qoǵamnyń nemese elıtanyń pikiri dep qabyldaýǵa bolmaıdy.
«Birinshiden, Atambaev moıyndalǵan jalpyulttyq kóshbasshy emes. Shynyna kelgende, onyń pikiri men málimdemesi búkil qyrǵyz qoǵamynyń oıyn bildirmeıdi. Bul turǵyda kóshbasshy saıası ortalyq kúshi joq, jas qyrǵyz demokratııasyna laıyqty baǵasyn berý kerek. Ekinshiden, qyrǵyz qoǵamynyń óz ishinde Atambaevqa degen renish paıda boldy. Ony kóp adam qazir emotsııaǵa berilip ketetin, joǵary saıası múdde úshin kúıip-pispeıtin demagog retinde qabyldaıdy. Sondyqtan, oǵan degen qarym-qatynas aıtarlyqtaı bekem emes», - deıdi ol.
Erlan Qarın qyrǵyz qoǵamynyń keıbir bóligi úshin kimniń basshy bolatyny tipti qyzyqty bolmaǵanyn aıtady.
«Óıtkeni, bári de saılaýdyń tez ótkenin, Atambaevtyń laýazymynan tezirek ketkenin tiledi. Saılaý naýqanynyń uzaqqa sozylýyn qalaǵan joq», - deıdi Erlan Qarın.
Saıasattanýshynyń pikirine saı, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sooronbaı Jeenbekov aldaǵy ýaqytta Qazaqstanmen ekijaqty qarym-qatynasty damytýǵa tyrysady.
«Jalpy Qazaqstan úshin Qyrǵyzstandaǵy saılaýdyń barlyq nátıjeleriniń máni birdeı. Sebebi, Astana shynynda da, úmitkerlerdiń birine bás qoıyp, olarǵa artyq múmkinshilikter bergen joq», - deıdi Erlan Qarın.
Degenmen Astanaǵa qyrǵyz saıası júıesiniń qyr-syry málim. Saıasattanýshynyń aıtýynsha, búgingi tańda Premer bolyp nemese jańalyqtardyń ortasynda júrip, koalıtsııany basqarǵan adam erteń oppozıtsııaǵa ketip qalýy da múmkin.
«Sońǵy jyldary Astana bul júıeni óte jaqsy túsinip, zerttedi. Sondyqtan, muny bile otyryp, Astana belgili bir adamǵa basymdyq bermes edi. Bunyń ne keregi bar? Aınalyp kelgende, Qyrǵyzstandaǵy kel kelgen saıası qaıratker Qazaqstannyń jaqtasy ekeni aıqyn. Sanaly túrde baıypty adam Qazaqstan men ózge de kórshiles eldermen qarym-qatynasty ornatýdyń mańyzyn jaqsy biledi. Másele tek Qazaqstanda ǵana emes, ózge de kórshiles eldermen qarym-qatynas ornatýdaǵy pragmatıkalyq jolda», - deıdi saıasattanýshy.
«Meniń oıymsha, Sooronbaı Jeenbekov álbette,murager nemese Almazbek Atambaevtyń aldynda qandaı da mindettemeleri bolsa da, Qazaqstanmen qarym-qatynasty jaqsartýǵa kúsh salady. Kez kelgen jaǵdaıda onyń ózi de, onyń ortasy da, barlyq elıta memleketti basqara otyryp, eldiń ishki jaǵdaıyn, saýdany retke keltirýdi oılastyrady. Osy sebepti, Jeenbekov qarym-qatynasty túzeýdi oılastyrady. Bul jumystyń ózi jańa Prezıdent úshin dıplomatııalyq sheberligin dáleldeıtin alǵashqy emtıhan bolmaq», - deıdi Erlan Qarın.