Eren energetık - Shapyq Shoqyuly
ҚazAқparat bүgin «Halyқ қaһarmany» aıdarymen elimizdiң energetıka salasynyң damýyna aıryқsha үles қosқan akademık-ғalym, Қazaқstannyң halyқ қaһarmany Shapyқ Shoқyұlynyң өnegeli өmir jolyna қysқasha sholýdy ұsynady. 1912 jyldyң қazan aıynyң 1-inde Pavlodar oblysynyң Baıanaýyl aýdanynda dүnıege kelgen Shapyқ 6 jasynda әkesi Shoқy қaıtys bolғandyқtan, әkesiniң aғasy Rıza Shoқyұlynyң қolynda tәrbıelenipti. Al Rıza Shoқyұlynyң өmirine қatysty keıbir derekter onyң үlken partııa қaıratkeri bolғandyғyn baıandaıdy. Olaı bolsa, Shapyқ Shoқyұlynyң қalyptasýynda Rıza Shoқyұlynyң өnegesi de үlgi bolғany anyқ. Ol әkesinen erte aıyrylғan balany baýyryna basyp қana қoımaı, onyң ilim-bilimge degen құshtarlyғyn oıatyp, boıyna bitken asyl қasıetteriniң jetile tүsýine yқpal etken syңaıly. Shapyқ Shoқyұly bastapқy saýatyn 1920 jyldary aýyl balalary men sharýa jastary mektepterinen ashady. Oқý-toқýyn keıin tәjirıbeli mamandarymen tanymal kөne Қarқaraly pedagogıkalyқ tehnıkýmynda jalғastyrady. Derekterge sүıensek, bұl 1926 jyldardyң kezi. Ғylym, bilimge degen құshtarlyғy erte bastan-aқ baıқala bastaғan daryndy jasқa jalғyz tehnıkýmnyң jalaң bilimi nәr bolmaғan bolýy kerek, ol 1931-1933 jyldar aralyғynda Tashkenttegi Ortaazııalyқ ınjenerler jәne ırrıgatsııa tehnıkteri ınstıtýtynda bilim alady. Al 1934 jyly S.M.Kırov atyndaғy Omby aýyl sharýashylyғy ınstıtýtynyң Gıdromelıoratıvtik fakýltetine tүsip, ony 1937 jyly tәmamdap shyғady. Shapyқ Shoқyұly jastaıynan қoғam өmirine belsendi aralasyp, ylғı da қatarynyң aldy bola bilgen jan. Mysaly, ol Tashkentte oқyp jүrgende Ortaazııalyқ proletarıat stýdentter bıýrosynyң tөraғa orynbasary қyzmetin atқarsa, Ombyda oқyp jүrgen kezinde өzi oқyғan қalanyң Қazaқstandyқ jerles stýdentter bıýrosynyң tөraғasy bolady. Sondaı-aқ ol 1937 jyldan 1939 jylғa deıin Қazaқ SSR-niң Halyқtyқ jer komıtetindegi Қazaқ Respýblıkalyқ tresi aýyl sharýashylyғyn elektrlendirý jөnindegi bas ınjeneri, 1939 jyly osy trest dırektorynyң tehnıka salasy boıynsha orynbasary қyzmetin atқarғan. Al 1943 jyly ony әıgili ғalym Қanysh Sәtbaevtyң өzi shaқyryp alyp, KSRO Ғylym akademııasy fılıalynyң energetıka sektorynyң meңgerýshisi etip taғaıyndaıdy. Keıinnen bұl sektor negizinde Energetıka ınstıtýty ashylyp, Shapyқ Shoқyұly 1989 jylғa deıin osy mekemeni basқardy. Atalmysh bilim ordasy ol jetekshilik etken jyldary energetıka salasyndaғy eң iri bilim oshaқtarynyң birine aınaldy. Sh.Shoқyұlynyң biliktilik tұlғasyn tanytқan jetistikteri bұl ғana emes. 1954-1955 jyldary ol Қazaқ Ғylym akademııasynyң Mıneraldyқ resýrstar bөliminiң tөraғasy қyzmetin atқaryp, 1954-1968 jyldary Қazaқ Ғylym akademııasynyң tөralқa mүshesi bolғan. Al 1955-1962 jyldary Ғylym akademııasynyң Bas ғylymı hatshysy қyzmetin atқaryp, 1956-1962 jyldary Almaty қalalyқ partııa komıtetiniң mүshesi bolғan. Al 1965 jyly әıgili akademık Қanysh Sәtbaev өmirden қaıtқan soң Қazaқstan Ғylym akademııasynyң prezıdenti қyzmetine taғaıyndalғan. Bұl қyzmetti ol 1967 jylғa deıin atқarady. Joғarғy Keңestiң 6-shy shaқyrylymynyң depýtaty jәne osy shaқyrylymnyң KSRO Joғarғy Keңesiniң Odaқtar keңesi tөraғasynyң orynbasary қyzmetterinde de abyroıly eңbek etedi. Odan keıingi jyldary ol KSRO-nyң Joғary, orta jәne arnaıy bilim berý mınıstrliginiң Joғary attestatsııalaý komıssııasynyң mүshesi, Қazaқ energetıka ғylymı-zertteý ınstıtýtynyң құrmetti dırektory қyzmetterin atқardy. Sh.Shoқyұly Қazaқstan energetıkasyn damytýdaғy ғylymı-tehnıkalyқ keshendi boljaý jүıesiniң negizin salғan. Ol sonymen қatar elimizdiң otyn-energetıkalyқ keshenin қalyptastyrý isiniң basynda tұrdy. Energetıka ғylymı-zertteý ınstıtýtyn jarty ғasyrғa jýyқ basқardy. Ertis-Қaraғandy arnasy, Қapshaғaı GES-i sııaқty jobalardyң avtory boldy. Қazaқstan Ғylym akademııasynyң damýyna zor үles қosty. Өziniң өnegeli өmir jolynda elge, jerge osynsha қyzmet қylғan azamat 1996 jyly «Қazaқstannyң halyқ қaһarmany» joғary ataғyna laıyқ dep tanyldy.