EO men Qazaqstan yntymaǵynyń kókjıegi kópqyrly – Eýroodaqtyń Ortalyq Azııa boıynsha arnaıy ókili Terhı Hakal
- Qurmetti T.Hakala hanym, sizben Qazaqstanǵa alǵashqy saparyńyz qarsańynda áńgimelesip otyrmyz. Qazaqstan tarabymen qandaı máselelerdi talqylaýdy josparlap jatqanyńyzdy aıta alasyz ba?
- Bul meniń Eýropalyq Odaqtyń Ortalyq Azııa boıynsha arnaıy ókili retindegi Qazaqstanǵa jasaǵaly otyrǵan alǵashqy saparym. Men bul laýazymǵa osy jyldyń 1 shildesinde taǵaıyndaldym jáne aımaqpen taǵy bir márte tyǵyz jumys isteýge qulshynyp otyrmyn. Maǵan Ortalyq Azııa elderi 1991 jyly táýelsizdik alǵannan bergi oqıǵalardyń damýyn baqylaýdyń sáti tústi. Bıyl Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan, Túrikmenstan jáne Ózbekstan Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵyn toılap jatyr. Osy jyldar ishinde memlekettik jáne ulttyq qurylysta, áleýmettik-ekonomıkalyq damýda, mádenı-tarıhı baılanystardy jandandyrýda, ózara yntymaqta kóp jetistikter eńserildi. Qazaqstanǵa jasaıtyn saparymda elińizdiń basshylyǵymen kezdesip, Eýropalyq Odaq pen Ortalyq Azııanyń ekijaqty áriptestigin, óńirdiń kún tártibindegi ózekti máselelerdi talqylaýdy josparlap otyrmyn. Ózderińiz biletindeı, 2019 jyly Eýroodaq kóptegen óńirlik taqyryptar boıynsha bizdiń ózara is-qımylymyzdy aıqyndaıtyn mańyzdy qujat – «EO-Ortalyq Azııa strategııasyn» qabyldady. Qazaqstan óńirlik yntymaqtastyqta mańyzdy ról atqarady jáne munda bolyp jatqan oqıǵalar osyǵan mańyzdy mán beredi. Qazaqstan men Eýroodaqtyń keńeıtilgen áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisimi 2020 jylǵy naýryzda kúshine endi. Bul – ózara qyzyǵýshylyq týdyratyn kóptegen máselelerdi qamtıtyn jan-jaqty qujat. Jalpy, bul sapardyń kún tártibi barynsha taqyrypqa baı ári kópqyrly bolatyn túri bar.
- Túrkimenstanda Ortalyq Azııadaǵy bes eldiń kóshbasshylarynyń konsýltatıvtik kezdesýi ótti . Qazaqstan basshysy Qasym-Jomart Toqaev Ortalyq Azııany turaqty, ekonomıkalyq damyǵan jáne órkendegen óńirge aınaldyrýǵa baǵyttalǵan ekonomıka, saýda jáne mádenıet salasynda birqatar bastamalar kóterdi. Qazaqstan kóshbasshysy, sondaı-aq, óńirdi sý resýrstarymen qamtamasyz etýdiń mańyzdy másele ekenin atady. Siz bul týraly ne oılaısyz?
- Shynynda da, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev birqatar qyzyqty jáne mańyzdy bastamany alǵa tartty. Sý máselesin sózsiz óńirlik deńgeıde sheshý qajet. Bul sondaı-aq «Team Europe EU-Central Asia» aıasyndaǵy basty basymdyqtardyń biri bolyp esepteledi. ıAǵnı, eýroınstıtýttar, EO-ǵa múshe memleketter osy problemany sheshý úshin Ortalyq Azııadaǵy seriktesterimen kúsh biriktirýge qulyqty. Sý máselesi arqyly biz sý tasqyny, qurǵaqshylyq jáne sý tapshylyǵy, sý sapasynyń nasharlaýy jáne basqa da tótenshe klımattyq qubylystardy sezinip otyrmyz. Bul adam densaýlyǵy men qorshaǵan ortaǵa úlken áser etedi. Klımattyq daǵdarys sý daǵdarysyn týyndatyp otyr. Sýmen qamtamasyz etý máselelerin sheshý joldary daǵdarysty sheshýdiń mańyzdy bóligi bolyp tabylady. Klımattyń ózgerýi jónindegi úkimetaralyq sarapshylar toby 9 tamyzda jarııalaǵan baıandama boıynsha, bárimiz klımattyń ózgerýine qarsy kúresip jatqanymyzben, problema odan da jyldam qarqynmen ýshyǵyp keledi. Klımattyń ózgerýi búgingi kúnniń jahandyq problemasyna aınalyp otyr jáne biz ony barlyq deńgeıdegi jan-jaqty yntymaqtastyq negizinde ǵana sheshe alamyz. Sondyqtan bul kópten beri sheshimin kútip turǵan másele deýge bolady.
- Aýǵanstandaǵy ishki ahýal qatty qubylyp tur. Eýropalyq Odaqtyń Aýǵanstandaǵy qazirgi jaǵdaı týraly ustanymy qandaı?
- Aýǵanstandaǵy jaǵdaı bizdi qatty alańdatady. Biz, sondaı-aq, ondaǵy oqıǵalardyń óńirge tıgizetin saldary, Ortalyq Azııadaǵy áriptesterimizdiń qazirgi ahýal týraly pikiri biz úshin óte qundy dep sanaımyz. Biz ortaq máselelerdiń ortaq sheshimderin birge izdeýdi jalǵastyramyz.
- Pikirińiz úshin rahmet!