Elimizde eresekter arasyndaǵy aýtızmdi jiktelgen aýrýlar qataryna qospaq
Resmı túrde elimizde mundaı dıagnoz joq, sondyqtan eresek jastaǵy aýtıster memlekettiń nazarynan tys qalady.
Statıstıkaǵa súıensek, sońǵy úsh jylda bul dertke shaldyqqandar 2 ese ósken. (5 myńnan 10 myńǵa deıin). «Aýtızm Spıks» halyqaralyq uıymynyń málimetteri boıynsha jyl saıyn atalǵan dıagnoz álemniń árbir 54-shi balaǵa qoıylady.
Búginde Qazaqstanda aýtızm balalar ǵana emes, eresekter arasynda da etek jaıýy problema bolyp tur. Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetinshe, elimizde 145 kámeletke tolǵan azamat aýtızmmen kúresýde. Qazir elimizde 10-shy qaıta qaraý dep atalatyn aýrýlardyń halyqaralyq túsinigi bar, biraq oǵan sábıler men balalar aýtızmi kiredi.
Densaýlyq saqtaý mınıstri Aqmaral Álnazarova efır barysynda vedomstvo Eńbek mınıstrligimen birlesip atalǵan dertti (eresekter arasyndaǵy aýtızm) tizimge engizý jaǵyn qarastyryp jatqanyn aıtty.
«Men sizdermen kelisemin, biz sanattaǵy patsıentterge arnalǵan standarttardy qaıta qarap, muqııat zertteýimiz kerek. Biz qazir bul máseleni zerttep jatyrmyz, derttiń artý dınamıkasy óte alańdatady. Balalar men eresekter boıynsha da tıisti algorıtm qaıta qaralady», - dedi mınıstr.
Óz kezeginde tanymal bloger Álııa Ábdibaıytova ómirlik tájirıbesimen bólisip, 19 jasar uly aýtızmmen aýyratynyn aıtty. Jas jigit kádimgi mektepti bitirgen, júzý jáne jeńil atletıka boıynsha kóptegen marapattyń ıegeri. Ol aspaz bolýdy armandaıdy. Alaıda, bul jolda kópjyldyq jumys atqarylǵan jáne minez-qulyq boıynsha túrli mamandarǵa barǵan.
«Ókinishke qaraı, búgingi kúni aýtızmge shaldyqqan eresekter úshin ınternattardy qospaǵanda eshteńe joq. 18 jasqa deıin balany aparatyn ortalyqtar kóp, al kámeletke tolǵannan keıingi ómirleri qarastyrylmaǵan. Tek Astanada bir ortalyq bar», - deıdi Álııa.
Sonymen qatar kámeletke tolǵannan keıin erekshe balalardyń ata-anasyna járdemaqy tóleý toqtatylady. Biraq, ata-ana balasynyń dertimen kúresýdi jalǵastyrady. Sondyqtan ata-analardyń kóbisi balasyna basqa dıagnoz qoıýǵa kelisedi, mysaly shızofrenııa nemese aqyl-oı kemistigi jáne taǵy basqa. Degenmen bul áreketti de jaǵdaıdan shyǵýdyń joly dep aıtý qıyn, óıtkeni mundaı dıagnozben jumys tabý múmkin emes.
Astanalyq kásipker Maksım Semın aýtızmmen aýyratyn adamdardy eń jaýapty ári saýatty qyzmetkerler dep sanaıdy. Kásipker 3 aı boıy aýtızm spektri buzylǵan 19 jastaǵy Abdýllamen jumys isteıdi. Aıtýynsha, jas jigit maılyqtardy búkteıdi, ústelderdi súrtip, tipti gambýrger ázirleıdi.
«Onyń áreketteri syzǵyshtaı qısyndy. Qazir ol aptasyna úsh ret jarty kún jumys isteıdi, biz oǵan aıyna 80 myń teńge tóleımiz. Onyń jumys isteýi anasynyń bastamasy. Mamasy ulyna pıtstsa pisiretin master kýrsyn oqytyp, sertıfıkat alǵan», - deıdi Maksım Semın.
Kanadanyń jetekshi ýnıversıtetinde aýtıst jáne neırotıptik adamdar qubylysyn zertteıtin otandasymyz Narıman Amantaev «Aýtızm» — bul múldem bólek dıagnoz jáne ol derttiń ıntellekt deńgeıi, krıterııi bolǵan emes», - deıdi.
Sonymen qatar, aýtıster kóptegen neırotıptik adamdarǵa qaraǵanda aqyldy bolýy múmkin. Aýtızmdi emdeýdiń tıimdi ádisi áli joq. Ǵalymdar aýtıst balalardyń týylý sebepterin naqty anyqtaı almaı otyr.