Elimizde saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryna qandaı áleýmettik kómek kórsetiledi
Bul týraly QazAqparat QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń baspasóz málimetterine silteme jasap habarlaıdy.
Baspasóz qyzmetiniń derekterine qaraǵanda, bıyl qýǵyn-súrgin qurbandaryn qoldaýǵa 1,3 mlrd teńgeden astam qarajat qarastyrylǵan.
1921-1954 jyldar aralyǵyndaǵy kezeńde «halyq jaýlaryn» anyqtaý saıasatynyń saldarynan Qazaqstanda 100 myń adam sottaldy, olardyń 25 myńy eń joǵary jazalaý sharasy – atý jazasyna kesildi.
Mıllıondaǵan qazaqstandyq 1932-33 jyldary asharshylyqtyń qurbany boldy.
Respýblıka aýmaǵynda GÝLAG qurylymynyń eń iri lagerleri – ALJIR, Steplag, Karlag boldy. Qýǵyn-súrgin jyldary Qazaqstan lagerlerine 5 mln-nan astam adam jer aýdaryldy. Keıbir málimetter boıynsha, tutqyndardyń jalpy sany bul sannan edáýir kóp.
1930-1940 jyldary Qazaqstan mıllıondaǵan keńes azamaty úshin deportatsııa orny boldy. 1937 jyldyń kúzinde respýblıkaǵa júzdegen myń kárister, túrikter, ırandyqtar, kúrdter men ázerbaıjandar qonys aýdardy. Sondaı-aq, Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jyldarynda elge nemister, grekter, sheshender, ıngýshtar, qarashaılar, balqarlar, qyrym tatarlary jáne basqa da halyqtar jer aýdaryldy. Olardyń sany 1 mıllıon 200 myńnyń shamasynda.
Qoldanystaǵy zańnamaǵa sáıkes saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryna jáne saıası qýǵyn-súrginnen zardap shekken dep tanylǵan azamattarǵa 2003 jyldan bastap bir jolǵy aqshalaı ótemaqy tólenedi.
«2003-2022 jyldar aralyǵynda respýblıkalyq bıýdjetten 2,9 mlrd teńge somasynda birjolǵy aqshalaı ótemaqy tólendi. Ótemaqy mólsheri 2 588 teńge men (3/4 AEK) 345 000 teńge (100 AEK) aralyǵynda. 2023 jylǵa respýblıkalyq bıýdjette atalǵan maqsattarǵa 768 myń teńge qarastyrylǵan», – dep habarlady QR EHÁQM Áleýmettik kómek departamentiniń dırektory Aınur Abdyrahmanova.
Budan basqa, saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryna, sondaı-aq saıası qýǵyn-súrginnen zardap shekken, múgedektigi bar nemese zeınetker bolyp tabylatyn adamdarǵa áleýmettik tólemderdiń ózge de túrlerine qaramastan 1,07 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde (2023 jyly – 3 692 teńge) arnaýly memlekettik járdemaqy tólenedi.
«2005 jyldan bastap 2022 jylǵa deıingi kezeńde respýblıkalyq bıýdjetten 15,5 mlrd teńge somasynda arnaýly memlekettik járdemaqy tólendi. 2023 jyly arnaýly memlekettik járdemaqy tóleýge 1,3 mlrd teńge josparlanǵan. Bıylǵy 1 mamyrdaǵy jaǵdaı boıynsha 28 316 jappaı saıası qýǵyn-súrgin qurbany jáne saıası qýǵyn-súrginnen zardap shekken azamat arnaýly memlekettik járdemaqy aldy», – dedi Aınur Abdyrahmanova.
Sonymen qatar, 2023 jylǵy 1 shildeden bastap saıası qýǵyn-súrgin qurbandary, saıası qýǵyn-súrginnen zardap shekken, múgedektigi bar nemese zeınetker bolyp tabylatyn adamdar, arnaýly memlekettik járdemaqyny Áleýmettik kodeks sheńberinde arttyrylǵan jańa 1,23 AEK (2023 jyly-4 244 teńge) mólsherde alady.
Aqtalǵan azamattardyń, sondaı-aq saıası qýǵyn-súrginnen zardap shekken dep tanylǵan, múgedektigi bar nemese zeınetker bolyp tabylatyn adamdardyń birinshi kezekte:
- bas bostandyǵynan aıyrý oryndarynda ustalǵan, jazasyn ótegen, basqa eldi mekemenderge jiberilgen, arnaıy eldi mekenderde erkindigi shektelip, májbúrli eńbekpen aınalysqan jáne májbúrlep psıhıatrııalyq mekemelerde emdeýde bolǵan ýaqytynyń úsh ese mólsherde zeınetaqy alý úshin qatysý ótiline eseptelýine;
- olarǵa yńǵaıly ýaqytta kezekti eńbek demalysyn alý, sondaı-aq jylyna eki aptaǵa deıingi merzimge jalaqysy saqtalmaıtyn qosymsha demalys alý;
- telefondardy birinshi kezekte ornatý;
-Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasyna sáıkes qarttar men múgedektigi bar adamdarǵa arnalǵan ınternat-úılerge birinshi kezekte ornalastyrý, olarda tolyq memlekettik qamtamasyz etý;
- protezdik-ortopedııalyq buıymdarmen jeńildikpen qamtamasyz etý;
- ońaltýǵa baılanysty máseleler boıynsha advokattardan tegin keńes alýǵa quqyǵy bar.
Budan basqa, jergilikti atqarýshy organdar jergilikti ókildi organdardyń sheshimi boıynsha saıası qýǵyn-súrginge ushyraǵan jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasyna sáıkes aqtalǵan adamdarǵa materıaldyq jáne basqa da kómek túrlerin kórsetý jóninde jergilikti bıýdjetter esebinen qosymsha sharalar belgileýge quqyly.
Jyl saıyn Saıası qýǵyn-súrgin jáne asharshylyq qurbandaryn eske alý kúnine oraı jergilikti atqarýshy organdar saıası qýǵyn-súrgin qurbandary men zardap shekkenderge birjolǵy materıaldyq kómek kórsetedi.
2023 jyly jergilikti bıýdjet qarajaty esebinen 3 828 azamatqa 3 692 teńgeden 30 000 teńgege deıingi mólsherde 48,6 mln teńge somasynda birjolǵy materıaldyq kómek kórsetiledi.