Elimizde kómirdi tutyný kólemi artyp keledi
Baspasóz qyzmetiniń málimetterine qaraǵanda, QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrligi bıylǵy jylytý maýsymynda ishki naryqqa arnalǵan kommýnaldy-turmystyq maqsattaǵy kómirdi úzdiksiz jetkizip, óndirýshi kompanııalardy temirjol kóligimen qamtamasyz etý baǵytynda aıtarlyqtaı jumys atqardy.
Máselen, mınıstrliktiń bastamasymen jylytý maýsymyn ótkizý boıynsha shtab qurylyp, onyń quramyna jergilikti atqarýshy organdardyń, kómir óndirýshi kompanııalardyń, sondaı-aq Taý-ken óndirý jáne taý-ken metallýrgııa kásiporyndarynyń respýblıkalyq qaýymdastyǵynyń ókilderi kirdi. Atalǵan shtab halyqty kommýnaldy-turmystyq kómirmen qamtamasyz etý, óndirýshi kompanııalarǵa temirjol vagondaryn ýaqytyly jetkizýdi baqylaý, sonymen birge magıstraldy temirjol jelileriniń ótkizý qabiletin keńeıtý boıynsha kúndelikti monıtorıng júrgizip otyrdy. Onyń nátıjesinde ishki naryqta qatty otynnyń tapshylyǵy baıqalǵan joq.
Bıylǵy jylý berý kezeńinde halyq pen energııa óndiretin kompanııalardyń tarapynan kómirge degen suranys ádettegiden áldeqaıda joǵary boldy. Mysaly, 2022 jyldyń qorytyndysyna sáıkes elimizde otynnyń osy túrin tutyný kólemi 81,4 mln tonnaǵa jetip, bul 2021 jylmen salystyrǵanda 5,7%-ǵa kóp. Buǵan qosa byltyr halyqtyń kommýnaldy-turmystyq qajettiligine arnalǵan 11,03 mln tonna kómir jetkizilip, 2021 jylǵa qaraǵanda onyń 3,1%-ǵa artyq bolǵany baıqaldy.
Kómirge suranystyń artýy kún raıynyń qolaısyzdyǵymen, óńirlerdegi gazdyń shekteýli kólemimen (ásirese Qazaqstannyń soltústik jáne ortalyq aımaqtarynda), sondaı-aq respýblıka aýmaǵyndaǵy energııa tutyný deńgeıiniń ulǵaıýymen baılanysty boldy. Sol sekildi ishki naryqqa arnalǵan kómirdiń syrtqa shyǵarylyp, qaıta satylýy jaǵdaıdy biraz qıyndatty.
Aıta ketý kerek, elimizde kommýnaldy-turmystyq kómir qolaıly baǵada, ıaǵnı orta eseppen tonnasy 15–20 myń teńge aralyǵynda satylady.
Osy rette atalǵan saladaǵy alypsatarlyq «kásipti» qurylys, azyq-túlik saýdasy jáne kómir óndirý salasynan tys basqa kompanııalar júzege asyrǵanyn aıta ketken oryndy. QR IIDM respýblıka aýmaǵynan qatty otyndy baqylaýsyz alyp shyǵarýdy aldyn alý úshin byltyr atalǵan ónimdi avtokólikpen shyǵarýǵa tyıym salǵan bolatyn. Alaıda soǵan qaramastan alypsatarlardyń ony temirjol kóligimen eksporttaýǵa áreket jasaǵany belgili bolyp otyr. Reseıdiń kedendik organdary men tıisti agenttikteriniń derekteri boıynsha kómirdi qurylys, jylyjaı men azyq-túlik saýdasymen aınalysatyn uıymdardyń tasymaldaý jaǵdaılary kóbeıgen. Demek bul qaıta satýdyń bolǵanyn rastaıdy. Aıtalyq, byltyr «Shubarkól kómir» AQ-nyń kenishine taıaý stansadan kómir óndirisine qatysy joq (óndirýshimen tikeleı baılanysy joq) kompanııalardyń 70 630 tonna tas kómirdi eksportqa shyǵarǵany málim boldy. Vedomstvo muny eskerip, qazir kómirdi óndirý jáne baıytýmen aınalyspaıtyn tulǵalar úshin osy resýrsty Qazaqstannan temirjol kóligimen áketýge tyıym salý máselesin qarastyryp jatyr.
Halyqtyń bıylǵy maýsymdaǵy suranysyn qamtý úshin óndirýshi kásiporyndar kommýnaldy-turmystyq kómirdi ishki naryqqa jetkizý boıynsha jospardy asyra oryndady. Atap aıtsaq, 2022 jyly «Shubarkól Kómir» AQ 4, 478 mln tonna mólsherinde ónim jóneltip, bul 2021 jylǵa qaraǵanda 6%-ǵa kóp. «Qarajyra» AQ 2 450 tonna kómir jetkizip, 2021 jylmen salystyrǵanda kórsetkish 5,3%-ǵa ulǵaıǵan. Sonymen qatar «Maıkýben-Vest» AQ 905 myń tonna qatty otyn tasymaldap, sáıkesinshe óndiris dınamıkasy 2021 jylmen salystyrǵanda 7,3%-ǵa artyq.
Bul oraıda kommýnaldy-turmystyq maqsatqa arnalǵan ónimge degen suranystyń ulǵaıýyna baılanysty «Shubarkól Kómir» AQ-nyń óndiris protsesine aıtarlyqtaı júkteme túsken. Máselen, atalǵan kompanııaǵa jospardan tys respýblıkanyń birneshe óńirine kómir jóneltýge týra kelgen. Onyń ishinde byltyrǵy maýsym-tamyz aralyǵynda Almatyǵa 29,5 myń tonna kómir jetkizilip, bul 2021 jyldaǵy kórsetkishten 7 myń tonnaǵa kóp. Qostanaı oblysyna shilde-qarasha aılarynda 137,8 myń tonna jóneltildi (bul 2021 jyldaǵy kólemnen 56,8 myń tonnaǵa artyq). Qaraǵandy oblysyna 2022 jyly 730 myń tonna tasymaldanǵan (bul 2021 jylmen salystyrǵanda 101,6 myń tonnaǵa artyq).
Tutastaı alǵanda, byltyr elimizde 113,9 mln tonna kómir óndirilip, 2021 jyldaǵy kórsetkishten bul 2%-ǵa joǵary (2021 jylǵa – 111,7 mln tonna). Al eksport kólemi 32,5 mln tonna deńgeıinde turaqtady.