Elbasynyń qoldaýymen aýyl halqyna arnalyp óte kóp jaǵdaılar jasalýda - Májilis depýtaty T.Ibraev
Qazaqstannyń alda turǵan mindetteri aıqyndaldy. Sonyń ishinde Parlament pen Úkimetke de aýqymdy mindetter júkteldi. Elimizdiń agrarlyq salasyn damytý joldary týraly QR Parlamenti Májilisiniń Agrarlyq máseleler komıtetiniń hatshysy, «Nur Otan» HDP fraktsııasynyń múshesi Tólegen Ibraev QazAqparat tilshisine suhbat berip, óz oılaryn ortaǵa saldy.
- Tólegen Toqtasynuly, Qazaqstan Prezıdentiniń bıylǵy dástúrli Joldaýynan týyndaıtyn bastamalar jóninde pikirińizdi bildirseńiz?
- Elbasy Nursultan Nazarbaev N.Á.Nazarbaevtyń ár jylǵy Qazaqstan halqyna arnalǵan Joldaýlary - bir-birimen ushtasyp, ózara úndesip, el ekonomıkasynyń damýyna, saıası-áleýmettik turaqtylyqtyń nyǵaıýyna, memleketimizdiń halyqaralyq keńistiktegi is-qımyldaryna saraptama jasap, baǵyt-baǵdar berip, mezgili kelgen máselelerdi sheshýdiń tıimdi joldaryp kórsetip otyrǵan táýelsiz Qazaqstan tarıhyndaǵy birden-bir qundy qujat.
Sondyqtan da, jyl basyndaǵy Elbasynyń Joldaýyn búkil halyq bolyp, úlken úmitpen asyǵa kútemiz. Memleket basshysynyń Joldaýynan árbir qazaqstandyq otbasy óziniń kókeıkesti suraqtaryna jaýap alady desek, artyq aıtqandyq emes.
Memlekettik qyzmetkerler Joldaýmen tanysa otyryp, atqarǵan isterdi qorytyndylap, aldaǵy kúnderge áleýmettik mańyzy bar sharalardy oryndaýǵa tııanaqty jospar qurady.
Joldaý tapsyrmalary men sheshimderi Qazaqstannyń bolashaǵyn aıqyndaıtyn bolǵandyqtan, osy qujatqa shetel mamandary men saıasatkerleri de úlken nazar aýdaryp, mán berip, oryndalýyn zor yqylaspen qadaǵalaıdy.
Toq eteri, Elbasynyń Joldaýy - bir jyldyq, nemese bir salanyń emes, Qazaqstannyń san qıly qoǵamdyq, mańyzdy, aýqymdy bolashaqqa baǵyttalǵan is-sharalaryn atqarýǵa baǵdar beretin jáne olardy oryndaý úshin qajetti jumys kúshterin, óndiris qýattaryn biriktiretin, qarjylandyrýdy sheshetin qujat.
Joldaýda atalyp, sońynan óz sheshimin tapqan kóp ońdy ózgeristerge el turǵyndary kóńil tolarlyq pikir aıtyp, Elbasyna rızashylyq bildirip otyr.
Táýelsiz Qazaqstanymyzdyń óz ornyn tabýyna, halyqaralyq deńgeıdegi bedeline Elbasynyń Joldaýy mańyzdy áser etti.
Olaı bolsa, jańa tarıhymyzdyń taza betterine Joldaý arqyly jetken jetistikterimizdiń búgingi kýágerleri, qarapaıym halyqtyń pikirin, túıgen oıyn, júrek jardy bergen baǵasyn nege túsirmeske? Bul erteńgi urpaqqa baǵa jetpes qundy maǵlumat bolar edi.
Olaı deıtinim, meniń zamandastarym Ertis-Qaraǵandy sý kanalynyń, Temirtaý kombınatynyń, Samotlor men BAM-nyń salynǵandaryn, ıÝrıı Gagarınniń ǵaryshqa ushýyn búgingi kúngi habarlardan estı qalsaq, eleń etemiz.
Al búgingi bizdiń eldegi, Joldaý arqyly bolyp jatqan ózgerister - «Batys Qytaı - Batys Eýropa» kúre joly, jańadan ashylyp, ıgerilip jatqan munaı kózderiniń mańyndaǵy qurylystar, aıaýly Astanamyzdyń árbir kúni, Eýropadaǵy Qaýipsizdik jáne Yntymaqtastyq Uıymynyń keńesterinde Elbasymyzdyń uıqysyz ótkizgen túni máńgi jadymyzda saqtaıtyn Tarıh betinen tıisti oryn alýǵa laıyq qundy derekter.
- Elbasy bıylǵy Joldaýynda aýyl sharýashylyǵyn damytý máselelerine arnaıy toqtaldy. Siz osy shaqyrylymda Agrarlyq máseleler komıtetiniń hatshysy qyzmetine saılandyńyz. ıAǵnı, osy komıtetten ótetin zań jobalary Sizdiń jiti nazaryńyzda bolatyny sózsiz. Siz qaı zań jobalaryna usynystar berdińiz?
- Aýyl sharýashylyq salasy asa kúrdeli, aýa-raıyna basybaıly táýeldi, keıbir ózekti máseleleri qordalanyp qalǵanymen, árbir memlekettiń táýelsizdigi men bas bostandyǵynyń, baılyǵy men qaýypsizdiginiń kepili men negizi.
Egemendigimizdiń alǵashqy kúninen bastap Elbasynyń tikeleı qadaǵalaýy men tapsyrmasy boıynsha aýyl sharýashylyǵyn damytýǵa áser etip, yqpal jasaıtyn negizgi zańdar qabyldandy. ıAǵnı, jer, astyq, sharýa qojalyqtary týraly jáne taǵy basqa qabyldanǵan zańdar, aýyl sharýashylyǵynyń alǵa basyp, damýyna negiz boldy.
Ómir talabyna saı keletin ózgerister men tolyqtyrýlar negizgi zańdarǵa únemi engizilip turady. Bul júıeli túrde ótetin ister oń nátıje berýde.
Qazir de bizdiń Komıtette agroónerkásipti keshendi damytý jáne qoldaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar ázirlenýde. Zań qabyldanǵan kúnde aýyl sharýashylyǵy óniminiń qorlaryn turaqtandandyrý, baǵalardyń orynsyz aýytqýlarynan saqtandyrý týraly mańyzdy sharalar zańdastyrylmaq.
Kezinde nazardan tys qalyp qoıǵan ózekti máselerdiń biri aýyl irgesindegi jerdi jaıylymdyq retinde paıdalaný týraly da zań jobasyn qarastyryp jatyrmyz. Jeke qojalyq týraly da biraz pikirimiz barshylyq.
Zańnyń ómirge kelýi óte kóp izdenisti, taldaýdy, úılestirýdi qajet etedi. Sondyqtan atalǵan zań jobalary mańynda bizdiń Komıtet músheleri áli de bolsa biraz jumys atqarady.
Aýyl kásipkerleri úshin mıkroqarjy uıymdarynyń jumystaryn zańdastyrýǵa Komıtet músheleri atsalysýda.
Komıtettiń jumys josparynda áli tolyq pysyqtaýy qanbaǵan, biraq aýyldyń kókeıkesti máseleleri boıynsha biraz usynystary bar. Ol - bolashaqtyń isi. Óıtkeni olar kóp jaǵdaılardy sáıkes keltirýdi qajet etetin sharalar.
- Ózge sala boıynsha qaralyp jatqan qandaı zań jobalaryna tolyqtyrýlar engizýge atsalystyńyz?
- Depýtattyq mindet pen quzyrymnyń deńgeıinde, tájirıbeme súıene otyryp, el azamattarynyń pikirin saraptap, basqa da maǵlumattardy paıdalanyp, áriptesterimniń arasyndaǵy oılardy eskerip, jumys toptarynda birneshe zań jobalaryna usynys jasadym.
El rámizderi, azamattyq tólqujat, mıkroqarjy uıymdary, ardagerler týraly jáne taǵy basqa zań jobalaryna joldaǵan usynystarym qoldaý tapty.
Usynystyń barlyǵy da túgeldeı qoldaý tappaıtyn kezder de bolady. Ondaıda eshqandaı renish joq. Óıtkeni tereń de jan-jaqty izdenbeseń, saraptamań taıazdaý bolǵany, eski tájrıbeniń sheńberinde qalyp, bolashaqqa boljam jasaı almaǵan kiná ózińde.
- Aýyl-aımaqtardy jańa zamanǵa laıyqty deńgeıge jetkizý úshin qandaı is-sharalar atqarylýy tıis dep oılaısyz?
- Aýyl turmysy men hal-ahýaly kúrt ózgermedi degen pikir bar. Kúrt ózgerý múmkin emes, biraq túbegeıli ózgergeni aıdan anyq. Bul kim bolsa da moıyndaıtyn jaǵdaı.
Qazaqstannyń enshisine tıgen aýyl sharýashylyǵy negizinen qaryzǵa belshesinen batqan, kórshi eldiń qas-qabaǵyna táýeldi, syrtqa shyǵýǵa tájirıbesi joq túıin-túıin qordalanyp qolǵan sala edi. Bul jaǵdaıdy ózgertý ońaıǵa túsken joq...
Jol-jónekeı nazardan tys qalǵan jáıtter de bolady.
Sonyń biri jekeshelendirilgen ujymshar men keńsharlardyń negizinde qurylǵan usaq sharýa qojalyqtaryn biriktirý jolyn áli kúnge deıin taba almaı kelemiz.
Eldigimizden aıyrylyp qalmaıyq, halqymyzdy tozdyryp almaıyq dep júrip, jasyrary joq, naryqtyń qyrtystaryn, qym-qıǵash qaltarystaryn jete bilmegendikten, osyndaı olqylyqtardy der kezinde eskerip, sheshim izdestirmedik.
Jerdi utymdy paıdalaný, joǵary ónimdi arnaıy tehnıkany qoldaný, maldy asyl tuqymdandyrý, sapaly taýar óndirý, jumys qolyn jetilikti etý úshin ár salanyń mamany bar iri sharýashylyqtyń enshisi ekenin bilgenmen, irilendirý isimizdenátıjemiz bolymsyz.
Aýyl kásipkerlerine yńǵaıly, suranymǵa beıimdelgen aýyl sharýashylyǵyn nesıelendiretin banktiń ómirge kelýi de uzaqqa sozylyp ketti.
Sheteldiń talaby joǵary básekesine tótep berý úshin elimizdiń negizgi baılyǵynyń basy astyq óńimderin satýdy bir qolda shoǵyrlandyrý tolǵaǵy jetken sharýa óz kezegin tosýda.
Ózimizdiń otandyq aýyl sharýashylyq ǵylymynyń jetistikterin, qol jetken tabystarymyzdy elemeı júrgenimiz óte qynjyltady.
Elbasy aýyl sharýashylyǵynyń damýyna ýaqytynda kóńil bólip, tıisti sheshimin taýyp, qajetti qarjy bólinýin qadaǵalap, tııanaqty tapsyrmalaryn óziniń Joldaýlarynda jylma-jyl atap ótedi.
Qordalanyp qalǵan sharýalar sheshildi, toqyraýdyń qyspaǵy buzyldy. El pikiri oń qalyptasýda. Talpynǵan tabysyn tabýda. Aýyl halqynyń eńsesi - kóterińki, maqsaty - aıqyn, jetistigi - anyq.
Degenmen de Elbasynyń tapsyrmasyn oryndaýda áli de bolsa enjarlyq, kúrdeli máselege aqsha bólýmen bárin sheshtik deıtinder kezdesip qalady. Osy bir qobaljytatyn jáıtter meniń tóraǵalyq etetin «Nur Otan» partııasynyń saraptama tobynda birneshe márte óte qyzý talqylandy.
- Bir mysal keltire ketseńiz?
- Sózim dáleldi bolý úshin aıtaıyn, Elbasynyń 2011 jylǵy Joldaýynda mal sharýashylyǵyn damytý týraly óte qomaqty tapsyrma bar.
Túsingen janǵa, qazaǵymnyń ata kásibi mal basyn kóbeıtip, tuqymyn asyldandyryp, ónimin sapaly etýden basqa ne qajet?!
Aqylmen uıymdastyryp, Elbasynyń qamqory men qoldaýynyń arqasynda ári ketse 7-8 jylda aýyz toltyryp aıtatyn, urpaqqa úlgi bolatyn is atqarýǵa bar jaǵdaıdy utymdy paıdalanýǵa bolar edi.
Tórt aıaqty mal dalanyń shóp-sýymen ǵana emes, asa tııanaqty baǵyp-qaǵýmen ósetin erekshiligin jadynda saqtaǵan adam ǵana tabysqa jetedi.
Bar jaǵdaıy eskerilip, bir keshenge mal basy kóp shoǵyrlanǵanda ǵana tapsyrma oıdaǵydaı oryndalady.
Astana men Almatynyń tóniregindegi mal bordaqylaý alandarynyń shamasy et ónimderiniń syrtqa shyǵýyn tıisti dengeıge jetkize almaıtynyn eskerip, barlyq oblystardyń da múmkinshiligin ıgerýge jaǵdaı týǵyzý kerek ekendigin bizdiń saraptama tobynyń músheleri basa aıtqan bolatyn.
«Mal ónimderimen ishki naryqtyń talap-tilegin oryndaý bir baǵdar da, al eksport suranysyn qamtamyz etý basqa bir óte jaýapty baǵdar» dep is atqarýdy da laýazym ıelerine taıǵa tańba basqandaı aıtqanbyz.
Aýyl sharýashylyǵy birer jyl ishinde tez ózgeretin sala emes. Ýaqytty utymdy paıdalanyp, jaǵdaı jasalynyp, zaman talabyna saı kásiptiń negizi qalansa, Jer-Ananyń bereri uzaq jyldar boıy mol bolatynyn damyǵan elderdiń kóp jyldyq tájirıbesi men jetistikteri áldeneshe ret dáleldegen. Áli de bolsa ádil baǵasy naqty emes, osydan 60 jyl buryn kóterilgen tyń jerdiń jemisi 2011 jyly qazaqtyń mereıin taǵy bir kóterdi. Kútimi bolsa, eldiń astyq alqaby áli de tań qaldyrary haq.
Elbasy qıynnan qıystyryp, yńǵaıyn taýyp, ótkendi saralap, bolashaqty boljap memleketimizdiń nyǵaıýy joldaryna qajet qarjy taýyp, ýaqtyly baǵyt-baǵdar berip, árbir Joldaýynda anyq tapsyrmalaryn kórsetip otyr.
Endigi jerde Elbasynyń talap-tilegin oryndaý - el basqaryp otyrǵan azamattardyń basty maqsaty men jaýapty mindetti.
- Aýyl halqynyń áleýmettik jaǵdaıyn áli de jaqsarta túsý úshin ne isteý kerek dep oılaısyz?
- Eń birinshisi de, mańyzdysy da - aýyz birlik pen qarapaıym halyqtyń pikirine qulaq asý.
Halyq aıtsa qalt aıtpaıdy, - degen danyshpandar.
El ishindegi syn, ótkir pikir, basa aıtylǵan oı, eshkimniń saǵyn syndyryp, muqatyp-keketip aıtaıyn degendikten emes, sol keleńsizdikter halqymyzdyń turmysynda bolmasa eken degen tilekpen aıtylady. Ondaıǵa kek saqtap, eregisý parasattylyqtyń nyshany emes.
Halyq tilegin, halyq sózin keıbir kósemsingen, aq pen qarany aıyrmaıtyn, soqyr kóńildilerdiń shatpaǵymen eshýaqytta aralastyrmaý at ústindegilerdiń qaǵıdalary bolý qajet.
Elbasynyń qoldaýymen aýyl halqyna arnalyp óte kóp jaǵdaılar jasalýda. Oǵan ótken saılaýaldy kezdesýlerde kózimiz jetti.
Aıagóz qalasyndaǵy muz aıdynyndaǵy búldirshinderdiń qýanyshy, tún ortasynda Zaısan qalasynyń sham jaryǵynan jarqyraǵan kósheleri, Aqsýat pen Aqjardyń aqjarqyn halqynyń ótken jyly sý basqan aýyldarynyń búgingi kórkeıgen kórkin maqtanysh etýi, Qaraýyl men Qalbataý aýyldarynyń Jastar saraıy, Kókpektiniń ortasyndaǵy sáni kelisken qonaq úıi, taǵy basqa jańarýlar el turmysynyń oń ózgerisiniń aıqyn kýási.
Qazaqtyń yntymaǵy nyq bolsa, elimizdiń irgesi berik bolyp, aýylymyzdyń kórkeıe beretini anyq.
Elbasymyzdyń tapsyrmalaryn bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵaryp, bir kisideı atsalysyp oryndaý - el turǵyndarynyń azamattyq paryzy.
- Raqmet áńgimeńizge.