Elbasy sheteldik ınvestorlardan Qazaqstandaǵy jańa ındýstrııalyq baǵdarlamany júzege asyrý isine qatysýdy qatań talap etti

sp;ASTANA.  Jeltoqsannyń  5-i.  QazAqparat. Budan  buryn  habarlanǵandaı, keshe Astanadaǵy Táýelsizdik saraıynda Qazaqstan Respýb­lı­kasy Prezıdenti janyndaǵy Shet­el ınvestorlary keńesiniń 22-shi plenarlyq otyrysy bolyp ótti. Onyń kún tártibine "Qazaq­stan­da­ǵy ártaraptandyrý jáne teh­no­logııalyq saıasatyna shetel­dik ınvestorlardyń qatysýy tý­ra­ly" másele qoıyldy.  Keńes ju­­my­­syn Memleket basshysy Nur­­sul­tan Nazarbaev ashyp, kirispe sóz sóıledi.    

           Elbasy Qazaqstanda atqarylyp jatqan jumystardy aıtyp ótti. 2009 jyl biz úshin de kúr­de­li, biraq sonymen qatar, jemisti bol­dy. Kóptegen máseleler jó­nin­degi kúrdeli sheshimderdi biz osy jyly taptyq. Ózderińizge belgili, jyl basynda biz daǵdaryspen kú­res­tiń jańa baǵdarlamasyn qabyl­dap, ony júzege asyrýǵa 19 mıl­lıard dol­lar qarjy bóldik. Jyl boıy alǵa qoıǵan mindet­terdi júzege asyrý baǵytynda je­del de aýqym­dy jumystar júr­giz­dik. Sonyń nátıjesinde úshinshi toqsanda ishki jalpy ónimniń kó­lemi 1,5 paıyzǵa ósti. 10 aıdyń ishinde ónerkásiptik óndiristiń kólemi ótken jyldyń osy merzi­min­degimen teńesti. Bul bizge jyl sońyna deıin ІJÓ kó­lemin ótken jylmen salystyr­ǵanda azdap ta bolsa ósirýge múm­kindik beredi, deı kele, Elbasy iske qosylǵan "Jol kartasyn" jú­ze­ge asyrý eli­mizde 400 myń jańa jumys ornyn qurýǵa múmkindik bergendigin aıtyp ótti.

Memleket daǵdarysqa baıla­nys­ty jumsalyp otyrǵan shyǵyn­dar­ǵa qaramastan óziniń Ulttyq qory men altyn-valıýta rezerv­te­rin baıyta aldy. 30 qarashadaǵy kórsetkish boıynsha ondaǵy qarjy kólemi 52 mıllıard dollardy qu­ra­dy. Jal­py quny 3 mıllıard dol­lardan asatyn 170-ten astam jańa ón­di­ris­tik, ınfraqurylym­dyq iri jobalar iske qosyldy. So­lardyń arasynda "Djeneral elek­trık" kompa­nııa­symen birlesip salynǵan Astana­daǵy lokomotıv zaýyty, Qumkól ken ornynan sa­lynǵan gaz óńdeý zaýyty, Qazaq­standaǵy birinshi avtoban jáne basqalar bar.

         Munyń syrtynda Qytaı, Ońtústik Koreıa, Túrkııa, Belarýs sekildi eldermen 25 mıllıard dol­lardyń ınvestıtsııalyq jobasyn Qazaqstanda júzege asyrý jóninde kelisim jasalyndy.

Sonymen qatar, Elbasy jýyqta Mınsk qalasynda ótken basqosýda Qazaqstan, Reseı, Belarýs ara­syn­da kelesi jyldan bastap Keden odaǵyn qurý jóninde naqty kelisim jasalǵandyǵyn, osyǵan oraı Qa­zaq­standa bıznes klımatty odan ári jaqsartý jumystarynyń júr­giziletindigin, keden úderisteri je­ńildendiriletindigin, úsh eldiń ın­fraqurylymdaryn paıdalaný ońaı­­lanatyndyǵyn, munyń ózi jańa ınvestıtsııalarǵa jol asha­tyn­­dyǵyn eske saldy. Atalǵan jaǵ­daılar Qazaqstanda kelesi jyl­dan bastap qolǵa aly­na­tyn ın­dýstrııalyq-ınnovatsııa­lyq baǵdarlamanyń bes jyldyq jos­pa­ryn júzege asyrýdy erekshe ózekti ete túsedi.

Elbasy kirispe sózinen keıin oty­rysqa qatysýshylardy Shetel ınvestorlary keńesiniń jańa múshelerimen jáne quramda bolǵan ózgeristermen tanystyrdy. Keńes­ke jańadan qabyldanǵan múshe­lerdiń arasynda Qazaqstan Res­pýb­lıkasynyń Memlekettik hatshysy - Syrtqy ister mınıstri Qanat Saýdabaev bar.

                      *     *       *

     Otyrysty Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev qorytyn­dylady. Elbasy óz sózinde búgingi basqosýda aıtylǵan usynystardyń Qazaqstan ekonomıkasy úshin mańyzdy ekendigin atap ótti. Qazaqstan ekonomıkasy kómir­sýtegi qorlaryn, munaı men gaz, qara jáne tústi metall shıkizat­ta­ryn óndirýge baǵyttalyp otyr­ǵan­dyqtan ártaraptandyrý, alynǵan ónimdi tereńdetip óńdeý isi birinshi kezekte osy salalarda qolǵa aly­nýy kerek. Munyń jaqsy mysaly ENRC kompanııalar tobynyń ju­mysynan baıqalýda. Bul kompa­nııa shıkizattan glınozem alyp, ony odan ári alıýmınııge aınal­dy­rý satysyna jetti. Endi alıý­mınııden daıyn ónim alý jóninde jumystar júrgizilýde. "Ispat­Kar­met" bolat óndirip, endi bolattan salqyndatylǵan jáne ystyq pro­kat, odan ári qurylys metaldaryn óndirý isi qolǵa alynýda. Osyndaı tereńdetip óńdeý isi endi munaı men gazǵa da tıesili bolýǵa tıis. Elbasy sheteldik ın­vestor­lar­dy osy isti Úkimetpen birlesip qol­ǵa alýǵa shaqyrdy. Al metallýrgııa salasynda óńdeý ju­mystary júrgizilýde. Qazaqstan­nyń aldyndaǵy bul saladaǵy mindet endi osy ónim­derdi óńdeýdiń úshinshi, tórtinshi satylaryn jolǵa qoıý bolyp ta­bylady. Máselen, alynǵan qorǵa­syn­nan akkýmýlıator jasaýǵa bolar edi. Qazaqstanda kóptegen aýyl­sha­rýa­shylyq ónimderin óndirip qana qoımaı, olardy odan ári óńdeýge múmkindik bar. Tipti sheteldik ın­vestorlar ózderindegi jumys­ker­ler úshin qajetti aýyl sharýashy­ly­ǵy ónimderin óndirip, olardy óńdep, shetelge shyǵarýlaryna da bolady.

       Elbasy Qazaqstannyń osy ýaqytqa deıin tipti sonaý patsha ókimeti tusynan bastap, Keńes Odaǵy kezinde de shıkizat óndirýshi el bolyp kelgendigin, osy úrdis jalǵasyp jatqandyǵyn, biraq ár nárseniń shegi bolatyndyǵyn, mem­lekettiń aldaǵy ýaqytta osy úrdisti buzyp, ekonomıkasy ár­ta­rap­tandyrylǵan, shıkizat qana emes, tereńdetilgen ónimder eks­port­taıtyn elge aınalý maqsatyn alǵa qoıǵandyǵyn, endigi kezekte osy iske Qazaqstanda jumys istep jatqan sheteldik ınvestorlardyń da úles qosýy qajettigin myqtap eskertti.

"Biz óz elimiz úshin eń bir kúr­deli kezeńde sizderge ózimizdiń baǵa­ly baılyqtarymyzdy ıgerýdi sizder úshin tartymdy jaǵdaıda berdik. Endi biz sizderdiń Qazaq­stannan tapqan paıdalaryńyzdyń bir bóligin ony odan ári órken­de­tý isine jumsaýdy talap etýge qu­qylymyz. Osymen 22-shi ret sizdermen kezdesip otyrmyz. Shet­el ınvestorlary keńesiniń alǵash­qy otyrystarynda sizderdiń má­se­lelerińizdi sheshýge kóp kómektes­tik. Endi osyndaı sátke de jettik. Biz sizderden aldaǵy ýaqytta Qa­zaq­standaǵy ındýstrııalyq-ınno­va­tsııalyq baǵdarlamany júzege asyrý isine qatysýlaryńyzdy, óz­de­rińiz óndirip otyrǵan shıkizat­tar­dy elimizdiń aýmaǵynda te­reń­detip óńdeý isin qolǵa alý­la­ry­ńyzdy talap etetin bolamyz. Mu­ny naqty eskertý dep esep­te­ńiz­der", deı kele sheteldik ınves­tor­lar birlesip atqaryp jatqan jekelegen jobalardy atap kórsetip, olardy aqyr aıaǵyna deıin jetkizý qajettigin aıtty.

    "Biz aldaǵy ýaqytta ekonomı­ka­ny ártaraptandyrý jáne ónim­derdi tereńdetip óńdeý boıynsha bizge naqty bir joba usynǵan shet­eldik ınvestorlarmen ǵana jumys isteıtin bolamyz. Eger mundaı sheshim oryndalmaıtyn bolsa, biz Qazaqstan ekonomıkasy úshin tıimdi jumys atqara alatyn basqa áriptesterdi izdestirýge múddeli­miz. Eger oǵan mindetteıtin zań qajet bolsa, ony qabyldaımyz", dedi.

Elbasy odan ári Qazaqstanǵa joǵary tehnologııalyq transfert­teý máselesine toqtaldy. Bul salada júzege asýyn kútip otyrǵan ju­mystar men sheshimin kútken problemalar jetkilikti.

Birinshiden, ǵylym óndiris suranysynan keıin qalyp otyr. Sondyqtan Qazaqstanda ǵylymdy basqarýdyń jańa júıesi ázir­le­nýde. Máselen, ǵylymı joba naq­ty qarjy kózine jetý úshin bes sa­tyny ótýi kerek. Ǵylymı joba bir­den óndiriske jetý úshin osy­nyń tórt satysy alynyp tasta­la­tyn bolady.

Ekinshiden, ǵylymı ázirlemeni júzege asyratyn naqty tetikter joq. Osynyń saldarynan kópte­gen kompanııalar, sonyń ishinde shet­eldik kompanııalar Qazaqstan­nyń ǵylymı nátıjesin óndiriske engizýge yntaly emes.

Úshinshiden, sheteldik ınves­tor­lar Qazaqstandaǵy tehnologııa­lyq biliktilikti arttyrý másele­sine kúsh salmaı otyr.

Elbasy osy máselelerdiń bar­ly­ǵyn sheshýge bolatyndyǵyn, ol úshin birlesip jumys isteý qa­jet­tigin aıtty. Memlekettik organdar men ınvestorlardyń osy másele boıynsha ózara túsinistikpen yn­tymaqty jumys isteýi Qazaqstan ekonomıkasy úshin óte mańyzdy bolyp tabylady. Atalǵan maqsatqa qol jetkizý úshin qajet bolatyn birqatar máseleler atap kórsetildi.

Birinshiden, Shetel ınvestor­la­ry keńesi múshelerimen birlese oty­ryp, ekonomıkany ártarap­tan­dyrýǵa, ónimderdi tereńdetip óńdeýge baǵyttalǵan árbir joba tal­qylanýy kerek. Sonyń nátı­jesinde, jumys toptary qurylyp, jobany júzege asyrýdyń merzimin belgilegen naqty jospar jasa­ly­nýy tıis. Osyǵan oraı Elbasy Úkimet basshysy Kárim Másimovke kelesi jyldyń birinshi toqsanynda tıisti jumystar júrgizip, birlesip atqarylatyn naqty jobalardy usynýdy tapsyrdy.

Ekinshiden, ártaraptandyrý isinde shıkizat óndiretin iri kompanııalardyń ónimdi óńdeýshi kásiporyndarǵa qoldaý kórsetýiniń mańyzy zor. Úkimet osynyń naq­ty tetikterin ázirlep, iri kásip­oryn­dardyń aınalasynda, óńdeý­shi kásiporyndardyń, shaǵyn jáne orta bıznestiń jumys isteý júıesin aıqyndap, iri kásiporyn­darǵa shaǵyn jáne orta bıznes sýbektisin bekitip berýi tıis. Bul jumystyń oryndalýy týraly esep kelesi jyldyń birinshi jartyjyl­dyǵynyń ishinde tapsyrylýy ke­rek.

Úshinshi másele - tehno­lo­gııa­lyq damý. Otyrys barysynda mu­nyń jaqsy bir mysalyn "Total" kompanııasynyń basshylyǵy aıt­ty. Qazaqstanǵa dánekerleýdiń joǵary tehnologııasyn trans­fert­teý, osy úshin  Qazaqstanda dáne­kerleýdiń ulttyq ınstıtýtyn qurý jóninde nıetteri barlyǵyn jetkizdi. "Shell" kompanııasy men "Lýkoıl", "Bı-Djı-Grýpp" jáne basqa da birqatar kompanııalar tıimdi usynystaryn aıtty. Osy­ǵan oraı, Elbasy sheteldik ınves­torlardyń aýzymen aıtylǵan árbir usynysty júzege asyrý úshin naqty jaýapty adamdardy belgi­leýdi tapsyrdy. Bul usynystar­dyń oryndalýy árbir otyrysta qaralyp otyratyn bolady.

Tórtinshiden, óndiristiń basym baǵyttarynda Qazaqstanda jumys istep jatqan sheteldik kompanııa­lar­men tehnologııalyq yntymaq­tastyqtyń naqty baǵdarlamasy jasalynyp, oǵan qazaqstandyq ǵy­lymı-zertteý ınstıtýttary, ýnı­versıtetteri jáne ulttyq kom­panııalar tartylýy tıis.

Besinshiden, kelesi jyldan bas­tap Qazaqstanda jańa halyq­ara­lyq ýnıversıtet ashylmaq. Jurtshylyqtyń qalaýy boıynsha oǵan Elbasynyń aty berilip otyr. Bul ýnıversıtet jaratylystaný ǵylymdary salasyndaǵy ınjını­rıng, energetıka, medıtsına baǵy­tyndaǵy bilim-ǵylym keshenin quraıdy. Onyń Basqarýshylar keńesiniń quramyna álemdik úzdik ýnıversıtetterdiń basshylary saılanady. Árbir fakýltetin álemdegi úzdik ýnıversıtetter bas­qa­ratyn bolady. Ýnıversıtet qasynan ıntellektýaldyq mektep, ǵy­lymı-zertteý ortalyǵy qury­lady jáne onyń qasynda Óner­ká­siptik keńes jumys isteıdi. Elbasy sheteldik ınvestorlardy osy oqý ornymen yntymaqtasa jumys is­teýge shaqyrdy.

Altynshydan, elimizdiń batys óńirinde Kaspıı energetıkalyq habyn qurý jóninde jumystar júrgizilýde. Ol Aqtaýda ornala­sa­dy. Ol hab jumysy ónerkásiptik, bilim jáne ǵylym keshenin qurýǵa baǵyttalady. Elbasy sheteldik ınvestorlardy osy hab qurý isine kómek kórsetýge shaqyrdy.

Jetinshiden, tehnologııalyq ju­mystardy júıeli deńgeıge kó­shi­rý maqsaty alǵa qoıylyp otyr. Osyǵan baılanysty Úkimetke aldymyzdaǵy 10 jylda ony eki bes jylǵa bóle otyryp, elimizdiń biryńǵaı salaaralyq tehnolo­gııa­lyq josparyn jasap, júzege asý kezeńderi men qarjy resýrstaryn aıqyndaý mindeti júkteldi.

Elbasy joǵaryda atalǵan tap­syrmalardy júzege asyrýǵa shet­eldik ınvestorlardy Úkimetpen birlesip belsene qatysýǵa sha­qyrdy.

                      («Egemen  Qazaqstan».  Jeltoqsannyń  5-i)