EQYU sammıti – Qazaqstannyń damýyna baspaldaq
«Men ǵalamdyq daǵdarystan keıingi jaǵdaı men álemniń damý tendentsııalary kórinis tabatyn EQYU-nyń «Maastrıht plıýs» dep atalatyn jańa qujatyn ázirleý týraly bastama kóterdim»,- dedi Elbasy atalǵan jıynda sóılegen sózinde. Jer-jahandaǵy halyqaralyq lańkestik, dinı ekstremızm, esirtki saýdasy, zańsyz kóshi-qon sııaqty transulttyq jańa qaýip-qaterlerdiń róliniń, sondaı-aq ǵalamdyq qarjylyq-ekonomıkalyq daǵdarystyń áseriniń arta túskenin aıta kele, Nursultan Nazarbaev EQYU-ǵa múshe memleketterdiń barlyǵynyń ekonomıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin kóptarapty yntymaqtastyqtyń mańyzdylyǵyna erekshe toqtaldy. «Senim, sabaqtastyq, ashyqtyq jáne tózimdilik prıntsıpterine negizdelgen qazaqstandyq tóraǵalyqtyń tujyrymdamasy EQYU-nyń tıimdiligin arttyrýǵa jáne uıymnyń ýaqyt týǵyzǵan jańa talaptarǵa beıimdelýine qomaqty úles qosqymyz kelgen naqty nıetimizdi kórsetedi», - dep atap aıtty memleket basshysy.
Esterińizde bolsa, EQYU-nyń sheńberinde ǵalamdyq qarjylyq-ekonomıkalyq daǵdarys taqyryby alǵash ret aǵymdaǵy jyldyń shilde aıynda Astanada ótken III ekonomıkalyq forýmda talqylanǵan bolatyn. Osy forýmnyń ashylýynda sóz sóılegen Elbasy N. Nazarbaev atalǵan uıymnyń ekonomıkalyq jáne ekologııalyq qyzmet salasynda «Maastrıht plıýs» atty EQYU-nyń jańa qujatyn daıyndaýǵa bastama kótergen. Aıta ketelik, uıymnyń aıasynda qazirgi kezde ekonomıkalyq jáne ekologııalyq salalarda áreket etetin strategııa 2003 jyly Maastrıht qalasynda qabyldanǵan edi. Endi mine, Qazaqstan EQYU-nyń ekinshi ólshemi boıynsha barlyq baǵyttaǵy jumystardy jandandyra túsýde.
Qazaqstan prezıdentiniń taǵy bir usynysy - qaýipsizdiktiń birtutas Eýrazııalyq platformasyn qurý. ıAǵnı, EQYU-nyń jáne Azııadaǵy ózara senim jáne is-sharalar jónindegi keńestiń áleýetterin biriktirip, birtutas platforma jasaýǵa bolady. Al Qazaqstannyń bastamasymen qurylǵan keńes Azııa qurlyǵyndaǵy qaýipsizdikti nyǵaıtý baǵytynda ashyq alańqaıǵa aınalyp otyr. Tóraǵalyq etýshi memlekettiń pikirinshe, EQYU óziniń biregeı geografııalyq keńistikti qamtýy men qaýipsizdikti qamtamasyz etýmen jan-jaqty aınalysatyndyqtan halyqaralyq yntymaqtastyq pen dıalogtardyń damýynda jetekshi ról atqarýy qajet. Osyǵan oraı, Nursultan Nazarbaev bıylǵy jyldyń 1-2 jeltoqsanynda Astanada ótetin EQYU-nyń sammıti uıymnyń qyzmetindegi jańa kezeńniń basy bolatynyna senim bildirdi.
Halyqaralyq dıalog demekshi, EQYU grýzın-ońtústik osetın janjalynyń beıbit jolmen rettelýine erekshe úmittenip otyr. Jýyrda ǵana EQYU-nyń Іs basyndaǵy tóraǵasy, QR Memlekettik hatshysy-Syrtqy ister mınıstri Qanat Saýdabaev Ergnetı-Dvanı eldi-mekenderiniń aýdanyndaǵy grýzın-ońtústik osetın janjalyn toqtatý jáne retteý jónindegi is-áreketter sheńberinde ótken kezdesýdiń mańyzdylyǵyn atap aıtty. Qazaqstan Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstrligi habarlaǵandaı, EQYU tóraǵasynyń sozylmaly janjaldar jónindegi arnaıy ókili Bolat Nurǵalıev pen EýroOdaqtyń Grýzııadaǵy monıtorıng júrgizý mıssııasynyń basshysy H. Haberdiń birlesip uıymdastyrýymen ákimshilik baqylaý jelisinde (ÁBJ) 28 qazanda Grýzııanyń atqarýshylyq qurylymdarynyń laýazymdy basshylary, ońtústik osetındik bılik oryndary jáne reseılik shekarashylar kezdesý ótkizgen. Osy jıynda uzaqqa sozylǵan janjaldardy toqtatýdaǵy birlesken is-áreketter talqyǵa túsipti.
Qanat Saýdabaevtyń aıtýynsha, quzyrly qurylymdardyń arasyndaǵy mundaı qarym-qatynastar janjal aýdanyndaǵy ahýaldy turaqtandyrýǵa, halyqtyń qalypty ómir súrýine septigin tıgizedi. ıAǵnı, EQYU bedeldi uıym retinde osy protseske qatysýshylardyń bir pátýaǵa kelýi úshin jıi-jıi bas qosyp turatynyna senim bildirýde. EQYU tóraǵasy ásirese, Astana sammıtiniń qarsańynda janjaldasýshy taraptardy ári jaýapty, ári konstrýktıvti túrde áreket etýge shaqyrdy.
Sál ǵana sheginis jasaıtyn bolsaq, janjaldardy toqtatý jónindegi mehanızm sheńberindegi alǵashqy kezdesý Ergnetıde ótken jyldyń 23 sáýirinde ótken. Osy formattaǵy jumystardyń toqtap qalýyna deıin bes kezdesý ótipti. Solardyń sońǵysy - 2009 jyldyń qazan aıyndaǵysy. Aıta ketelik, birqatar halyqaralyq uıymdar, sonyń ishinde EQYU da buǵan deıin birneshe ret Ergnetıdegi kezdesýlerdi qaıta qalpyna keltirýge shaqyrdy. Al Reseı bolsa 2008 jyldyń tamyzyndaǵy «bes kúndik» soǵystan soń burynǵy grýzındik avtonomııalar - Abhazııa men Ońtústik Osetııanyń táýelsizdigin moıyndady.
Qazaqstan óz tóraǵalyǵynyń baǵdarlamasynda TMD sheńberinde áli de bar qaýipsizdik máselelerine, sonyń ishinde Qap taýyndaǵy (Ońtústik Kavkaz) jáne Dnestr boıyndaǵy uzaqqa sozylǵan áskerı qaqtyǵystarǵa erekshe nazaryn aýdaryp otyr.
Moldova prezıdentiniń mindetin atqarýshy Mıhaı Gımpý Astana sammıtinde Dnestr boıyndaǵy uzaqqa sozylǵan janjaldy beıbit jolmen sheshýge qatysty saıası sheshim qabyldanatynyna senetinin málimdedi. Onyń aıtýynsha, kez-kelgen eldiń saıası táýelsizdigi men aýmaqtyq tutastyǵy prıntsıpteri aıaqqa basylmaǵan kezde ǵana ádil sheshim shyǵarýǵa bolady. ıAǵnı, Astana sammıtin ótkizý arqyly Qazaqstan EQYU-nyń jan-jaqty jetilýine múmkindik týǵyzady degen sóz. Bizdiń bul pikirimizdi aǵymdaǵy jyldyń 28 qazanynda Sankt-Peterborda ótken TMD Parlamentaralyq Assambleıasynyń 35-shi plenarlyq otyrysynyń ashylýynda sóz sóılegen Reseı Federatsııasy keńesiniń tóraǵasy Sergeı Mıronov ta qostady. «EQYU-nyń 35 jyldyq tarıhynda bul uıymdy alǵash ret TMD-nyń memleketi basqarýda. Dostastyqtyń barlyq elderiniń atynan ujymdyq mandat alǵan Qazaqstan bizdiń oıymyzsha, EQYU-nyń jańasha zamanǵa saı jetilip, belsendi bolýyna yqpal etedi. Sondaı-aq, Atlantıka men Eýrazııanyń arasyndaǵy barlyq memleketter úshin ári teń, ári bólinbes bolyp sanalatyn eýropalyq qaýipsizdikke qatysty jańa kózqarastardy alǵa jyljytatyn da Qazaqstan», - dep málimdedi Sergeı Mıronov.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstannyń tóraǵalyǵy tusyndaǵy eń mańyzdy bastamalarynyń biri - 11 jyldyq úzilisten keıin EQYU-nyń sammıtin Astanada ótkizý. «Bul basqosý Helsınkı protsesine jańasha qarqyn beretini sózsiz» dep qosyp qoıdy keńes tóraǵasy.
Baıyptap qarasaq, postkeńestik keńistikte tuńǵysh ret ótkeli otyrǵan bul jıynnyń bizdiń elimiz úshin orasan zor strategııalyq mańyzy bar. Birinshiden, bul sammıt - Qazaqstannyń álemdik qaýymdastyqta zor bedelge ıe bolǵanynyń jáne memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń joǵary bedeliniń dáleli. Bul sammıt Elbasymyzdyń el ishindegi jáne shetelderdegi saıası ustanymynyń durystyǵyn halyqaralyq qaýymdastyqtyń qoldap otyrǵanyn kórsetedi.
Ekinshiden, bul sammıt - Qazaqstandaǵy patrıotızmdi kóterýge tamasha sebep, qolaıly múmkindik. Bul oqıǵa elimizdiń árbir azamatynyń óz halqynyń, ultynyń jetistikterin maqtan tutýyna sebep bola alady. Sondaı-aq, bul qazaq qoǵamyn bir maqsat-muratqa toptastyrýǵa da sebep. ıAǵnı, birlik pen tutastyq bar jerde kez-kelgen memleket óz muratyna jete alatynyn dáleldep otyrmyz. Bul oraıda sammıtti ótkizý - barlyq qazaqstandyqtardyń, Qazaqstan halqynyń jetistigi ekenin umytpaǵanymyz abzal.
Úshinshiden, sammıttiń egemen elimizdiń aldaǵy ýaqytta qarqyndy damýyna tıgizetin paıdasy zor. Mundaı joǵary dárejedegi basqosýdy ótkizý arqyly biz qoǵamymyzdyń turaqtylyǵyn, ekonomıkamyzdyń áleýetin, mádenıetimizdiń daralyǵyn kúlli álemge pash ete alamyz. Qazaqstannyń álemdegi tanymaldyǵy artady. Óıtkeni, osynshama kólemdegi halyqaralyq saıası elıta, sheteldik bedeldi degen BAQ-nyń ókilderi keletindikten halyqaralyq qaýymdastyqtyń bizdiń Otanymyzǵa degen qyzyǵýshylyǵy arta túsetini aıdan anyq. Qyzyǵýshylyq degenimiz - aýqymdy ınvestıtsııalar, iskerlik baılanystar, aǵylǵan týrıster jáne t.b.
«Qazaqstanǵa álemdegi 55 memlekettiń, iri-iri halyqaralyq uıymdardyń delegatsııalary keledi. Biz ózimizdiń qonaqjaılyǵymyzdy kórsetýimiz kerek. Mártebeli meımandardy laıyqty qarsy alyp, elimizdiń sanalýandyǵyn, etnomádenı birlestikterimizdiń jáne Assambleıamyzdyń jumys tájirıbesimen tanystyrýymyz qajet», - dep málimdedi memleket basshysy Nursultan Nazarbaev 20 qazanda Astanadaǵy Beıbitshilik pen kelisim saraıynda ótken Qazaqstan halqy assambleıasynyń XVI sessııasynda sóılegen sózinde. ıAǵnı, sammıttiń ótýine árbir qazaqstandyq ózinshe úles qosýy qajet.
Jýyrda ǵana Baılanys jáne aqparat mınıstrligi sammıtti ótkizý kúnderinde elimizdegi memlekettik telearnalardyń biriniń bazasynda «Sammıt TV» dep atalatyn telearnany iske qosý josparlanyp otyrǵanyn habarlady. Osy arnadan Qazaqstan týraly tarıhı, etnomádenı jáne tanymdyq baǵdarlamalar kórsetilip, sammıtten tikeleı translıatsııalar júrgizilmek. Sondaı-aq, alqaly jıynnyń mártebeli qonaqtary, úkimet basshylarymen arnaıy suhbattar da uıymdastyrylady. Eń bastysy, sheteldik qonaqtarǵa molyraq aqparat berý úshin telearna tek qana aǵylshyn tilinde habar taratady. Baılanys jáne aqparat mınıstrligi Qazaqstannyń bedeli men halyqaralyq ımıdjin keńinen nasıhattaý úshin EQYU sammıtiniń qarsańynda «Astana Taıms» atty aǵylshynsha gazet shyǵaratynyn da habarlady.