Ekolog Dáýlet Asanov: Maraldydaǵy tsıanıttiń qorshaǵan ortaǵa zııany joq

<p>ÓSKEMEN. KAZINFORM - Tsıanıd qospasy arqyly altyn óndirýdi Qazaqstanda oılap tapqan joq, bul tehnologııa ótken ǵasyrdyń ortasynan beri álemniń kóptegen elinde qoldanylyp keledi. Bul týraly búgin Óskemende ótken tabıǵat baılyǵyn paıdalaný máselesine qatysty kezdesýde ekolog Dáýlet Asanov aıtyp berdi.</p>

Keıingi kezde qoǵamda, ásirese áleýmettik jelide Shyǵys Qazaqstan oblysy Kúrshim aýdany Maraldy aýylyndaǵy altyn óndirý fabrıkasynda qoldanylatyn tsıanıd qospasynyń zııany týraly qaýeset kóp aıtylyp júr. Jýrnalıstermen bolǵan kezdesýde ekolog bul hımııalyq qospaǵa qatysty alyp-qashpa áńgimeniń núktesin qoıdy.

Onyń aıtýynsha, Maraldy aýyly mańyndaǵy salynyp jatqan altyn óndirý fabrıkasynda qoldanylatyn tsıanıd qospasy qorshaǵan ortaǵa eshqandaı zııan tıgizbeıdi.

– Tsıanıtti paıdalanýdyń arnaıy tehnologııasy bar. Ony eshkim ashyq túrde qoldanbaıdy. Maraldydaǵy altyn óndirý fabrıkasynda tsıanıt jabyq tsehta sý, belsendirilgen kómir jáne basqa da zattarmen aralastyrylyp qospa retinde daıyndalady, sodan keıin ǵana ony jabyq qubyr arqyly kenge quıady. Al kenniń ózi eni 4 metr bolatyn dambamen qorshalǵan jabyq aýmaqta saqtalady jáne ol 250 myń tonna mólsherinde. Jabyq jerde saqtalǵan kenniń astynda jerasty sýlaryn lastanýdan saqtaıtyn arnaıy ekran bolady. Bul ekran 30 sm qalyńdyqtaǵy betomata taqtalardan turady. Onyń ústinde arnaıy geomembrana tóseledi. Jobalyq sheshimde onyń qalyńdyǵy 0,8 mm bolýy kerek dep kórsetilse, Maraldydaǵy kásiporynda adamdar men qorshaǵan ortanyń qaýipsizdigin arttyrý úshin ony 1,5 mm-ge deıin qalyńdatqan. ıAǵnı, qorǵanysh qabaty eki esege deıin qalyńdady. Sodan keıin eń joǵarǵy qabatyna topyraq jaıylady. Topyraqtyń betinde ken jatady. ıAǵnı, kenge quıylǵan tsıanıt qospasy birneshe qabattan ótip bolǵansha quramyna altyndy jınaıdy da, eń túbine jetkende keri qaraı tsehqa jabyq qubyrmen jóneltiledi. Osylaısha sý kózderi men qorshaǵan ortany lastanýdan qorǵaý úshin fabrıkada tuıyq sheńberli óndirý ádisi júzege asyrylady. Aıtalyq, fabrıka men siltisizdendirý alańynyń ortasynda óndiristik sý aınalmaly júıede júredi. Búkil óndiris tsehtyń ishinde, jabyq túrdegi arnaıy qurylǵylardyń ishinde júredi. Sondyqtan tsıanıdtiń ózenge nemese jerasty sýlaryna qosylýy múmkin emes, – deıdi Dáýlet Asanov.

Sonymen qatar ekolog fabrıkada suıyq qaldyqtar bolmaıtynyn atap ótti. Al eger alda-jalda tótenshe jaǵdaı bola qalsa qoldanylǵan tsınaıd qospasy arnaıy shuńqyrǵa aǵyzylady, ol jerde de tehnologııalyq qaýipsizdik qatań saqtalǵan.

Aıta keteıik, áleýmettik jelilerde ShQO-daǵy jer qoınaýyn paıdalanýshylar men adamdar arasynda daý-damaı týyndap, sońy tártip buzýshylyqqa deıin barǵan. Máseleniń mán-jaıyn anyqtap, shynaıy aqparat alý úshin jergilikti BAQ ókilderi arnaıy kezdesý uıymdastyrý jóninde bastama kótergen. «Altainews» medıa-ortalyǵynyń uıymdastyrýymen memlekettik organdar, sarapshylar men jýrnalıster arasynda ashyq dıalog boldy.