Djýlıan Assanjdyń taǵdyry qyl ústinde
Daýdyń basy – 13 jyl buryn jarııalanǵan Vıkılıks saıtynyń qupııa aqparaty. Djýlıan Assanj AQSh-tyń Irak pen Aýǵanstandaǵy áskerı áreketteri týraly ashyǵyn aıtqan. Nátıjesinde AQSh prezıdenti Barak Obamanyń abyroıy aırandaı tógildi. Biraq jýrnalıstti qýdalady dep aıyptamasyn dep AQSh Ádilet mınıstrligi isti jyly jaýyp qoıdy. Tramptyń jeńisinen keıin jýrnalıstiń isi maı shammen qaıta qaraldy – qandaı da bir jańa aqparat jarııa etilmese de.
«AQSh ekstradıtsııalaý rásimi boıynsha túsinikteme bermeıdi. Aıtarym, AQSh Ádilet mınıstrligi Assanjǵa óte aýyr qylmystyq áreketteri úshin aıyp taǵyp otyr. Ol qarsylastarymyzdyń múddesi úshin jumys istep, bizdiń ulttyq qaýipsizdigimizge úlken zııan keltirdi. Aqparat kózderimizdiń esimderin atap, ómirine qaýip tóndirdi», - dedi AQSh Memlekettik hatshysy Entonı Blınken.
Assanj 7 jyl boıy Londondaǵy Ekvador elshiliginen shyqpaı, jasyrynyp júrdi. 2019 jyly kepilge bosatý sharttaryn buzǵany úshin abaqtyǵa qamaldy. Sodan beri ol Londonnyń ońtústik-shyǵysyndaǵy qatań rejımdegi túrmede otyr. Tipti sol jerde úılendi de.
«Eger Djýlıan Amerıkaǵa ekstradıtsııalansa, sot ádil ótpeıdi. AQSh kúıeýimdi óltirýdi josparlap otyr. Ol kásibı áreketi úshin qýdalanýda. AQSh jýrnalıstik tergeýmen aınalysatyndardy qylmystyq jaýapkershilikke tartyp jatyr. Bul búkil álemdegi sóz bostandyǵyna qarsy baǵyttalǵan shabýyl. Bul - halyq bilgisi keletin aqıqatqa qarsy jasalǵan qastandyq. Djýlıan - saıası tutqyn jáne onyń ómirine qaýip tónip tur», - dedi Assanjdyń jubaıy Stella Assanj.
AQSh prokýratýrasy 52 jastaǵy Assanjdy 18 tarmaq boıynsha sottaýdy kózdep otyr. Kóptegen áskerı qujattar men dıplomatııalyq hattardy jarııa etti degen jeleýmen. Jýrnalıst qupııa agentterdiń ómirine qaýip tóndirdi-mys. Jáne onyń qylmystyq áreketterin aqtaýǵa bolmaıdy. Assanjdy qoldaǵan halyq Eýropa elderinde narazylyq bildirdi. Jaqtastarynyń pikirinshe, jýrnalıst bıliktegilerge qarsy shyǵyp, AQSh-taǵy quqyq buzýshylyqtardy áshkerelegeni úshin aıyptalyp otyr.
«Ol túrmeden shyǵýy kerek. Bilesiz be, Assanj shyndyqty aıtqannan basqa eshteńe istemedi. Halyq ony tolyǵymen qoldaıdy dep oılaımyn. Álemde qazir alaı-dúleı bolyp jatyr jáne Assanj sııaqty aqıqat aıtatyn adamdar kerek-aq», - deıdi narazylyq sharasyna qatysýshy.
«Assanj biz úshin, men úshin - batyr. Ol shyndyqtyń, beıbitshiliktiń, ádilettiliktiń qorǵaýshysy. Men búgin Assanjdyń AQSh-ta 175 jylǵa túrmege toǵytylýyn qalamaıtynymdy aıtý úshin keldim. Onyń jýrnalıstıka úshin ǵana emes, osy ǵalamsharda ómir súretinder úshin de bostandyqqa shyqqany mańyzdy. Ol búkil álemdegi ádiletsizdikterdi áshkereleıdi», - deıdi taǵy bir narazy top múshesi.
Eki kúnge sozylǵan sot protsesi kezinde Assanjdyń advokattary buǵan deıingi sot sheshimin teriske shyǵarýǵa tyrysty. Olardyń pikirinshe, burynǵy sýdıalar istiń saıası astary bar ekenin eskermegen.
«Djýlıan Assanj baspagerler men jýrnalısterge tıesili kásippen aınalysty. Olar áskerı qylmystardy, adamzatqa qarsy áreketterdi, azaptaýlardy jáne mańyzdy qoǵamdyq máselelerdi áshkereleıtin materıaldardy qupııa kózderden alady jáne jarııalaıdy. Jýrnalısti tyńshylyq jasady dep aıyptaý saıası qýdalaýmen teń», - dedi «Halyqaralyq amnıstııa» úkimettik emes uıymynyń zańgeri Saımon Kroýtor.
Assanj sot protsesine bul joly da qatyspady. Tipti qashyqtan baqylamady da. Qorǵaýshylary men jubaıynyń aıtýynsha, onyń densaýlyǵy syr bergen. Advokattary Assanj 175 jylǵa deıin sottalýy múmkin degenimen, AQSh prokýratýrasy 5 jyl 3 aıdan ári aspaıdy dep otyr. Sot sheshimi keler aıda belgili bolady.
Eger Assanj bul iste jeńiske jetse, tolyqqandy apellıatsııalyq tyńdaý ótkiziledi. Utylǵan jaǵdaıda Assanjdyń Adam quqyqtary jónindegi Eýropalyq sotqa júginýden basqa amaly qalmaıdy. Biraq Eýropalyq sot isterdi óte uzaq qaraıdy jáne osy ýaqyt ishinde aıyptalýshy AQSh-qa jóneltilýi ábden múmkin.