Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndary: Qyrshyń shatqalynda ıne shanshar jer joq
Oıyndardyń saltanatty ashylý rásimi Sholpan-Ata qalasynyń ıppodromynda uıymdastyrylady. Oǵan Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Túrkııa, Ázerbaıjan men Ózbekstan prezıdentteri qatysady degen jospar bar. Al jarystardyń basym bóligi Kyrshyń (qyrǵyzsha - Kyrchyn) shatqalynda ótedi. QazAqparat tilshisi sol jerdegi etnoaýylǵa baryp, Kóshpendiler Olımpıadasyna daıyndyq sharalaryn kórip qaıtty.
Shyny kerek, osy jolǵy oıyndardyń aýqymy keń. Kıiz úılerdiń sanynda shek joq. Biz bir qyrda turyp, 250 kıiz úıdi sanap shyqtyq. Al saı-salanyń arasynda qalyp qoıǵany qanshama. Qyrǵyzstannyń árbir oblysy bir-bir qalashyqty ashyp qoıǵan.
Úlken saxnaǵa jaqyn jerde Qazaqstannyń da kıiz úıi bar. Іshin bezendirip, tórge Elbasynyń áskerı kıim kıgen portretin ilip qoıdy. Al ortada alqa-qotan otyratyn úlken ústel tur. Biraq qazaqı emes, kádimgideı májilister kezinde qoıylatyn ústel. Bul kıiz úıge QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev bas suǵýy ábden múmkin. Kıiz úıdiń dál janyna Memlekettik Týymyzdy ornatty. Al taǵy bir shaǵyn kıiz úı qyzmet kórsetýshilerge arnalǵan.
Al Amerıka Qurama Shtattary úndisterdiń vıgvamyn alyp keldi. Buryn ondaı shatyrlarda Soltústik Amerıkanyń úndisteri turǵan. Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndaryna kovboılar keldi. Olar kókparǵa qatysady.
Qatysýshylardyń ishinde Kýveıt pen Birikken Arab Ámirlikteri bar. Atalǵan memleketter de óz shatyrlaryn tigip qoıdy. Jartylaı ashyq shatyrlarlyń ishinde jatyp alyp, jarystardy kórýge bolady. Birikken Arab Ámirlikteri ıtelgi men suńqarmen ań aýlaýǵa jaqyn ornalasyp aldy.
Salbýrýn federatsııasynyń múshesi Nurlan Moldaqulovtyń aıtýynsha, osy jolǵy oıyndar kezinde ıtelgimen ań aýlaý jarysyna 24 memleket, al búrkitter jarysyna 29 memlekettiń ókili qatysady.
«Men ózim sýdıa bolamyn. Bilýimshe, ıtelgimen Reseıden, Qazaqstannan, Ózbekstan men Mońǵolııadan myqty jigitter keledi. Sosyn arabtar bar. Endi, bizdiń basty qarsylastarymyz qazaqtar ǵoı», - dedi N.Moldaqulov QazAqparat tilshisine bergen suxbatynda.
Erejege sáıkes, ıtelgi jarysy kezinde bir adam ańnyń mýlıajyn bir jerde turyp aınaldyrady. Itelgi úsh mınýttyń ishinde qansha shabýyl jasaıdy, sonsha upaı sany esepteledi. Al búrkitter jarysynda mýlıajdy 250 metrge súırep ótedi. Qoldan ushyp barǵan búrkit mýlıajǵa neǵurlym jyldam jetse, soǵurlym kóp upaı beriledi. Tazylar jarysy da solaı. Biraq jarys jolynyń uzyndyǵy - 300 metr. Bul dodaǵa 33 memlekettiń ókili qatysady.
Etnoaýyldyń qaq ortasynda úlken saxna ornatqan. Ol jerde teatrlanǵan qoıylym kórsetiledi. Oǵan tanymal ártister, ánshiler men kaskaderler qatysady.
Júzdegen kıiz úılerdiń arasynda qolóner jármeńkesin de ashqan. Ol jerde kıim-keshek, mýzyka aspaptary, ydys-aıaq jáne taǵy basqa qolóner buıymdaryn satyp alýǵa bolady.
III Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarynyń ashylýyna Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev, Túrkııa basshysy Redjep Taıyp Erdoǵan, Ázirbaıjan prezıdenti Ilxam Álıev, Ózbekstan basshysy Shavkat Mırzıeev, Majarstan Premer-mınıstri Vıktor Orban jáne taǵy basqa joǵary mártebeli qonaqtar qatysady. Olar Qyrshyń shatqalyna da barady degen jospar bar.
Uıymdastyrýshylardyń aıtýynsha, bas kezinde Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndaryn tek Qyrǵyzstan jerinde ǵana ótkiziledi degen sheshim bolǵan. Alaıda qazirgi kezde onyń estafetasyn basqa memleketke berý máselesi pysyqtalyp jatyr. Basty úmtiker - Túrkııa.
Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndaryn ótkizý kezinde Qyrshyń shatqalyna alkogol ónimderin ákelýge tyıym salyndy.
«Mılıtsıonerler árbir kólikti tekseretin bolady. Qonaqtar túsinistikpen qaraıdy dep senemin. Kóshpendiler oıyndaryn qaýipsiz ári joǵary deńgeıde ótkizýge bárimiz bir adamdaı atsalysýymyz qajet», - deıdi Ystyq kól aýdanynyń ákimi Danııar Imanálıev.
Aıtpaqshy, Qyrshyń shatqaly Sholpan-Atadan 40 shaqyrym shalǵaı jerde ornalasqan. Oǵan jetý úshin Ystyq kóldiń boıymen biraz júrý kerek. Odan keıin taýǵa qaraı burylyp, ıreleń jolmen joǵary qaraı kóterilesiń. Etnoaýyldyń ózine kólikpen kirýge ruqsat joq. Avtomobıldi tastap, biraz jaıaý júrý kerek.
Bıylǵy oıyndar 37 ulttyq sport túrleri boıynsha ótedi. Sonyń ishinde kúres, sadaq atý, ıtpen ań aýlaý, at jarys, kókpar, asyq atý jáne taǵy basqa jarystar bar. Oıyndarǵa álemniń 60-tan astam elinen 2 myńǵa jýyq sportshy qatysady. Qyrǵyzstan eń úlken komandany shyǵaryp otyr. Sportshylardyń sany - 458 adam. Odan keıin Reseı tur. Qazaqstan 129 sportshyny ákeldi. Osydan eki jyl buryn ótken oıyndarda qazaqstandyq komandada 75 sportshy bolǵan. Eki jyl buryn Qazaqstan quramasy úshinshi orynnan kórinse de, kókparshylarymyz qyrǵyz komandasynan ońbaı utyldy. Osy joly qazaqtyń jigitteri esesin qaıtarýdy kózdeıdi.
Qatysýshy memleketterdiń ishinde Aýǵanstan, Bolgarııa, Belarýs, Úndistan, Iran, Mońǵolııa, Qytaı, Pákistan, Polsha, Tájikstan, Túrikmenstan, Ózbekstan, AQSh, Ýkraına, Frantsııa, Shrı-Lanka, Birikken Arab Ámirlikteri, Kýveıt jáne taǵy basqalar bar. Olardyń barlyǵy 594 medal úshin talasady. Sonyń ishinde 174 altyn, 173 kúmis jáne 247 qola bar. Dúnıejúzilik kóshpendiler oıyndarynyń syıaqy qory 26 mıllıon somdy qurap otyr. Bul qazirgi kýrspen 136,5 mıllıon teńge nemese 381,3 myń dollardy quraıdy.
Bıyl oıyn baǵdarlamasyna «Kóshpendilerdiń uly kúresi» dep atalatyn jarys túri engizilip otyr. Sonymen qatar, «Kóshpendiler oıyndary jeńimpazdarynyń kitaby» da ázirlengen eken. «Kóshpendilerdiń uly kúresinde» tek bir jeńimpaz ǵana bolady, ekinshi, úshinshi oryndar qarastyrylmaǵan. «Uly kúreske» oıyn baǵdarlamasyna engen 13 ulttyq kúres túrinen absolıýtty chempıon atanǵan balýandar qatysady. Jeńimpazdyń esimi «Jeńimpazdar kitabyna» jazylmaq. Sonymen qatar, ol kitapqa «Uly balýanmen» qatar, «Uly mergen», «Uly kókparshy jáne kókpardyń uly tulpary» da engiziledi.