Donald Trampqa qatysty qylmystyq qýdalaý: Keler jyly AQSh-taǵy prezıdent saılaýy qalaı ótpek
AQSh-tyń eks-prezıdentine qandaı aıyp taǵyldy?
Bıyl 4 sáýirde Donald Tramp resmı túrde qamaýǵa alynyp, oǵan birneshe bap boıynsha aıyp taǵyldy. Atap aıtqanda, eks-prezıdent 2016 jyly ótken saılaý qarsańynda ózi týraly jaǵymsyz aqparattardy jarııalaýdy toqtatý maqsatynda eldiń qarjylandyrý týraly zańdaryn buzǵan.
Bul oqıǵa burynǵy prezıdenttiń keler jyly ótetin saılaýǵa qatysýyna kedergi bolýy múmkin. ıAǵnı, aldaǵy ýaqytta Donald Trampqa qatysty basqa aıyp taǵylýy yqtımal. Atap aıtsaq, onyń 2020 jyly Djordjııa shtatyndaǵy saılaý nátıjelerine aralasýy, Kapıtolııge shabýyl jasaýdaǵy Donald Tramptyń róli jáne Mar-a-Lagodaǵy eks-prezıdenttiń úıinen tabylǵan qupııa qujattarǵa qatysty tergeý jalǵasýda.
24 sáýirde Djordjııa shtatyndaǵy Fýlton okrýginiń prokýrory Fanı Ýıllıs Donald Tramp pen onyń odaqtastarynyń 2020 jylǵy saılaýǵa aralasýyna qatysty júrip jatqan tergeý nátıjesin shildede jarııalaıtynyn aıtty. Bul saılaýshylardyń qoldaýyna ıe bolýǵa keri áserin tıgizetini anyq. Sebebi turǵyndar óz daýysyn mundaı iske qatysy bar saıasatkerge bergisi kelmeýi múmkin.
Bulardan bólek, 2024 jyldyń 5 qarashasyna josparlanǵan saılaýdyń ótý merzimi de Donald Tramp úshin tıimsiz. Óıtkeni, bir jarym jyldyń ishinde eks-prezıdenttiń qatysýymen bolǵan quqyq buzýshylyqtarǵa qatysty tyń derekter anyqtalýy múmkin. Eger jaǵdaı jaǵymsyz stsenarıı boıynsha órbise, sondaı-aq oǵan taǵylǵan aıyp negizinde kinási dáleldense, onda ol AQSh zańyna sáıkes jaza arqalaıdy.
Foto: Jonathan Ernst/Reuters
Alaıda, buǵan qaramastan Donald Tramptyń sottylyǵy onyń 2024 jylǵy prezıdent saılaýyna qatysýyna shekteý bolmaýy da yqtımal.
Sebebi AQSh prezıdenti bolýǵa nıetti úmitkerlerge qoıylatyn talaptar az. Atalǵan eldiń Konstıtýtsııasyna sáıkes, kandıdat týǵannan AQSh azamaty bolýy kerek, 35 jastan asqan jáne Amerıkada turýy tıis. Ol eldiń zańynda kórsetilgendeı, prezıdenttikke usynylǵan úmitkerdiń sottylyǵy bar ekeni nemese tipti onyń túrmede otyrǵany da saılaýǵa túsýge kedergi emes.
Buǵan 1920 jyly ótken prezıdent saılaýyna qatysqan ıÝdjın Vıktor Debs mysal. Ol sol kezeńde Atlanta federaldy túrmesinde otyryp, Amerıka sotsıalıstik partııasynyń atynan kandıdat retinde usynylyp, AQSh halqynyń 3,4% daýysyn jınaǵan bolatyn.
Sot otyrysynan keıin eks-prezıdenttiń tanymaldyǵy artty
D.Trampqa qatysty sot otyrysynan keıin onyń el arasyndaǵy tanymaldyǵy artty. Máselen, brazılııalyq «O Globo» gazeti «Qylmystyq aıyp taǵylǵannan keıin Tramp sottalýshy oryndyǵyn saılaý jáshigine aınaldyryp jatyr» atty maqala jarııalady. Materıalda bul iske BAQ nazaryn aýdarý, saılaý naýqany aldynda qomaqty aqsha ákeletin jarnama jasaý maqsatynda shyqty degen pikirler aıtylýda.
Sonymen qatar, Donald Tramp Respýblıkalyq partııanyń aıtarlyqtaı qoldaýyna ıe. Oǵan qatysty qylmystyq qýdalaý partııaishilik alaýyzdyq týdyrmady. Tramptyń «respýblıkashyl» odaqtastary AQSh-tyń burynǵy prezıdentin qorǵap, munyń bári aldaǵy saılaý qarsańynda jasalǵan aıyptaý aktisi ekenin alǵa tartyp, Nıý-Iork okrýginiń prokýroryn qatań synǵa aldy.
Palata spıkeri K.Makkartı bul is boıynsha ózi jeke tergeý júrgizetinin málim etti.
Sáýir aıynda uıymdastyrylǵan «NBC News» ulttyq saýalnamasyna sáıkes, Respýblıkalyq partııa saılaýshylarynyń 68%-y Donald Tramptyń kandıdatýrasyn qoldaıdy. Sondaı-aq olar Tramptyń qaıtadan prezıdent bolyp saılanýy oryndy dep esepteıdi.
Óz kezeginde Donald Tramp aıyptaý qorytyndysyna jaýap retinde málimdeme jasady. Onda ol: «Mundaı deńgeıdegi saıası qýdalaý men saılaýǵa aralasý AQSh tarıhynda buryn-sondy bolmaǵan», dedi.
Foto: Getty Images
Eger Donald Tramp saılaýda jeńiske jetse, onda ol qylmystyq qýdalaýdan bosatylady. Sonymen qatar, Trampqa AQSh-tyń kelesi prezıdenti nemese óziniń prezıdenttik merzimi aıasynda bılik vıtse-prezıdentke ótken jaǵdaıda raqymshylyq jasalýy da múmkin. AQSh Konstıtýtsııasynda osylaı qarastyrylǵan. Aıta keteıik, buǵan deıin prezıdent Djerald Ford «Ýotergeıt janjalyna» qatysty aıyptalǵan prezıdent Rıchard Nıksonǵa raqymshylyq jasaǵan bolatyn.
Aldaǵy prezıdent saılaýyna baılanysty amerıkalyqtardyń kózqarasy ekige bólindi
Joǵaryda atalǵandardy eskere otyryp, birneshe qorytyndy jasaýǵa bolady. Birinshiden, Amerıka qoǵamynyń kózqarasy qaq aıyrylyp, aldaǵy prezıdent saılaýy shıelenisti jaǵdaıda ótedi. «NBC News» saýalnamasyna sáıkes, saılaýshylardyń 52%-y D.Trampqa taǵylǵan aıyptar zań talabyna saı jáne onyń eshqandaı saıası astary joq dep sanaıdy.
Ekinshiden, AQSh-tyń sot júıesi táýelsiz. Sondyqtan D.Tramp jaza arqalaǵan AQSh-tyń alǵashqy eks-prezıdenti retinde tarıhta qalýy ábden múmkin. Sebebi qylmys jasaǵany úshin sottalǵan Amerıkanyń federaldy deńgeıdegi saıasatkerleriniń qatary kóp. Tek onyń prezıdenttigi kezinde (2017-2021) bes joǵary laýazymdy memlekettik qyzmetshi sottalyp úlgerdi. Atap aıtqanda Ulttyq qaýipsizdik jónindegi keńesshi Maıkl Flınn (Respýblıkalyq partııa), prezıdenttiń aǵa keńesshisi Stıv Bennon (Respýblıkalyq partııa), Tehastan shyqqan AQSh-tyń ókilder palatasynyń múshesi Stıv Stokman (Respýblıkalyq partııa), Nıý-Iorkten ótken AQSh-tyń ókilder palatasynyń múshesi Karl Kollınz (Respýblıkalyq partııa), Kalıfornııadan ókilder palatasynyń múshesi atanǵan Dýnkan Dýeın Hanter (Respýblıkalyq partııa).
Foto: Yanik Chauvin/Adobe
Úshinshiden, Donald Tramp - Respýblıkalyq partııadan saılaýǵa túsetin basty kandıdat. Ol birinshi bolyp byltyr 15 qarashada saılaýǵa qatysýǵa ótinish berdi. Djo Baıden bolsa, keler saılaýda úmitker bolý nıeti bar ekenin jaqynda 25 sáýirde ǵana málimdedi.
Ulttyq saýalnama nátıjesi
29 naýryzdaǵy Fox News júrgizgen saýalnama nátıjesine sáıkes, D.Tramp partııalastarynyń 57% daýysyna ıe bolady. Oǵan básekeles sanalatyn R.Desantıs 24% daýys jınady. Qalǵan úmitkerlerge saılaýshylar kelesideı qoldaý kórsetýge nıetti: Maık Pens - 6%, Lız Cheını jáne Nıkkı Heılı - 3% jáne Greg Ebbott - 2%.
Foto: Shutterstock
NBC News-tiń 14-18 sáýirdegi taǵy bir ulttyq saýalnamasynyń qorytyndysy boıynsha Donald Tramp Respýblıkalyq partııa saılaýshylarynyń - 46%, R.Desantıs - 31%, M.Pens pen N.Heılı - 6%, T.Skott pen A.Hatchınson - 3% jáne V.Ramasvamı 2% qoldaý aldy.
Al, Djo Baıdenge qatysty statıstıka múlde bólek. ıAǵnı, barlyq amerıkalyqtardyń 70%-y, sonyń ishinde demokrattardyń 51%-y Baıden ekinshi merzimge saılanbaýy kerek dep sanaıdy. Qazirgi prezıdenttiń qarsylastary buǵan onyń jasy sebep ekenin alǵa tartyp otyr.
Biraq keıbir amerıkalyq sarapshylar D.Tramptyń qamaýǵa alynýy Demokratııalyq partııanyń múddesine saı emes dep pikir bildirýde. «Hart Research» uıymynyń áleýmettanýshysy Djeff Horvıttiń aıtýynsha, Djo Baıdenniń bedeli men tanymaldyǵy daýly mıllıarder D.Trampqa qaraǵanda basymyraq bolyp qala beredi.