Dombyra kúni: Elordada Dına Nurpeıisovaǵa eskertkish qoıyldy
Saltanatty sharada QR Memlekettik hatshysy Qyrymbek Kósherbaev, QR Mádenıet jáne sport mınıstri Aqtoty Raıymqulova, Nur-Sultan qalasynyń ákimi Altaı Kólginov, tanymal kúıshi Aıgúl Úlkenbaeva D. Nurpeıisova eskertkishine gúl shoqtaryn qoıdy. Bıyl daryndy óner ıesiniń dúnıege kelgenine 160 jyl tolady.
«Qara sózden qurysh quıǵan Qadyr Myrza Áliden qalǵan sóz bar: «Naǵyz qazaq qazaq emes, naǵyz qazaq – dombyra» degen. Árıne, aqynnyń tutas halyqty bir ǵana aspapqa teńep, ulttyń minezi men bolmysyn dál osylaı sıpattaýynda tereń mán jatyr. Óıtkeni, jurtymyzdyń muńy men jyry, qýanyshy men jaqsylyǵy dombyranyń shanaǵynan tógilip túsip, shartarapqa jaıylyp jatty. Halqymyzdyń jalań aıaq jar keship, qyzyl aıaq qar keship, Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama kezeńderin bastan ótkerip, zamannyń jaýyny men daýylynan aman qalǵan shaqtaryn, beıbit te berekeli qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan baraqatty sátterin qara dombyranyń tili men úni tarıh betine taspalady. Qulager aqyn Іlııas Jansúgirovtiń «Dombyra sende min bar ma, Minsiz bolsań til bar ma, til joq deýge bola ma, tilden artyq ún barda» dep jyrlaýy da sondyqtan bolsa kerek.
Qazaq pen dombyra – egiz uǵym. Halqymyz úshin qasterli qasıetti aspaptyń qadirin arttyra túsý úshin Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti Elbasy – Nursultan Nazarbaev óz Jarlyǵymen arnaıy Dombyra kúnin belgilegenin jaqsy bilesizder. Bul – búgingi urpaqtyń ulttyq qundylyqqa kórsetken úlken qurmeti. Bıylǵy Dombyra kúni qarsańynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń sheshimimen dáýlesker kúıshi, el ishinde kúı anasy atanyp ketken Dına Nurpeıisovaǵa Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵy aıasynda elorda tórinen eńseli eskertkish ashylyp otyr. Sondyqtan, búgingi sharanyń úlken sımvoldyq máni bar», - dedi Qyrymbek Kósherbaev eskertkishtiń saltanatty ashylýynda.
Qarshadaıynan qara dombyraǵa qumar bolǵan Dına Kenjeqyzynyń aty elge erte tarala bastaıdy. Jurt ony jastaıynan dombyrashy qyz ataı bastaıdy. Birde shalqytyp, birde qalyqtatyp tógilgen kúıin el eljirep tyńdaǵan desedi.
«Aty alysqa ketken kúıshi qyzdy kúnderdiń-kúninde Qurmanǵazynyń ózi izdep kelipti. Dınanyń qabiletin baıqap, qarymyn synapty. Kúı atasy Qurmanǵazydan toǵyz jyl tálim alǵan Dına Nurpeıisova – kúı ónerin ábden meńgerip, Dáýletkereı, Músiráli, Túrkesh, Uzaq, Esjan, Baıjuma syndy dańqty ónerpazdardyń asyl murasyn keıingi urpaqqa jetkizgen, ǵasyrlar arasyn jalǵaǵan altynnnyń úzigindeı ardaqty adam. Ulttyq ónerdiń óńin ózgertpeı, bir dáýirden ekinshi dáýirge jetkizýimen de qalyń qazaq úshin qurmetti. Óıtkeni Dınanyń oryndaýynda talaı kúı keıinge jetip, notaǵa túsip, hattalyp qaldy. Óshpes, ólmes dúnıeniń bar baılyǵynan da qymbat qazyna búginge Dına Nurpeıisovanyń arqasynda jetti», - deıdi Memlekettik hatshy.
Sonymen birge, eskertkishtiń ashylýyna Dına Nurpeıisovanyń shóberesi, respýblıkalyq «Kúı anasy» qorynyń dırektory, qoǵam qaıratkeri Tólegen Qýanyshev qatysty.
«Bul jumystar osydan 1-2 jyl buryn bastalǵan-dy. 20-ǵa jýyq óner qaıratkeri Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń atyna hat jazdy. Búgingi saltanatty ashylý – sol jumystardyń nátıjesi. Biz úshin jańa eskertkish estetıka turǵysynda joǵary deńgeıde jasalǵan. Onyń basty qundylyǵy – eskertkishke qaraǵanda urpaqtarmen jyly baılanys ornaýy. Mine, men osyndamyn, meni halqym qurmettep, eskertkish qoıdy. Sen de erinbeı eńbeksenseń, halqyńnyń qurmetine bólenesiń. Bul jastardy, ásirese ulttyq aspap dombyra shertetinderdiń ónerin shyńdaýǵa jeteleıdi. Eskertkish osyǵan shaqyrady», - dedi Tólegen Qýanyshev.
Jańa eskertkishtegi músindi belgili músinshi Jalyn Baýyrqan jasaǵan.
«Dına ájemizdiń músini taza qoladan jasalǵan. Munda 16 jumys konkýrsqa qatysyp, onyń ishinde 3 jumys memlekettik komıssııaǵa jiberilgen edi. Onda ataqty músinshilerdiń jumystary boldy, biraq memlekettik komıssııa 90 jastaǵy ájeniń túregep turǵan emes, otyrǵan obrazyn tańdady. Osylaısha, músinniń bıiktigi 2,75 metr, tuǵyryn qosqandaǵy jalpy bıiktigi – 5 metr 50 santımetr boldy. Eskertkish tuǵyry tastan shabylǵan, salmaǵy shamamen 45 tonna.
Dına apanyń obrazyn tabý úshin biraz materıaldar jınaqtadyq, onyń urpaqtary da buryn jarııalanbaǵan foto-vıdeolaryn berdi, solardyń negizinde obraz shyǵardyq. Dına apanyń qolyndaǵy dombyraǵa kelsek, batystyq dombyra stıline júgindik, sebebi ondaǵy dombyralardyń shanaǵy úlkendeý bolady. Ol kisiniń de saýsaqtary salaly uzyn bolǵan. Sondaı erekshelikterin músinde eskerýge tyrystyq. Jalpy músindi daıyndaýǵa quıý, montajdaý, tuǵyrǵa ornatýǵa 3 jarym aıdaı ýaqyt ketti», - dedi músinshi J. Baýyrqan tilshilerge bergen suhbatynda.
Aıta keteıik, eskertkish Abylaı han dańǵyly men Kúıshi Dına kósheleriniń qıylysynda ornalasqan. Onyń ashylý saltanatynan keıin elordalyq memlekettik fılarmonııanyń qazaq ult aspaptar orkestri Dına kúılerin oryndap, kelýshilerge shaǵyn kontsert berdi.