Dollardyń ornyn ıýan basýy múmkin be – sarapshy paıymy
«AQSh-tyń, Eýropa men Shyǵys Azııa elderiniń Ýkraına-Reseı jaǵdaıyna baılanysty sanktsııa salǵanyn bilesizder. Buǵan deıin mundaı aýqymdaǵy sanktsııalar bolǵan emes. Oǵan deıin Reseıdiń 1 rýbli bizdiń 5 teńgege teń bolatyn. Osy eseppen alsaq, 1 dollardyń quny 1000 teńgege jetýi kerek edi. Biraq Ulttyq bank bazalyq mólsherlemeni 13,5% etip kóterdi. Ulttyq bank Úkimetpen birge teńgedegi depozıtterge syıaqy tóleý týraly sheshim qabyldady. ıAǵnı, paıyzdyq mólsherlemeni kóterip, 10 myń dollardan artyq aqshany syrtqa shyǵarýǵa tyıym saldy. Bul teńgeniń dollarǵa qatysty baǵamyn nyǵaıtty. Keshe 1 dollar 459 teńge boldy. Onyń aldynda 518 teńgege deıin barǵan bolatyn. Keshe AQSh Djo Baıdenniń strategııalyq qordan 150 mln barrel munaı bóletinin aıtqannan keıin munaı baǵasy birden 7 % arzandady. Bul teńgeniń dollarǵa qatysty baǵamynyń 6 teńgege kóterilýine sebepker boldy», - dedi ekonomıst.
Onyń sózine qaraǵanda, dollardyń qymbattaýy syrttan ımport tasıtyn kásipkerlerrge tıimdi de, eksporttaýshylarǵa tıimdi.
«Naryqta eksporttaýshylar men ımporttaýshylar bar. Dollardyń quny 436 teńge bolǵanda bul shaǵyn bızneske, úlken bıznes ókilderine, eksporttaýshylar men bıýdjettiń kiris bóligine tıimsiz edi. Al teńgeniń dollarǵa qatysty baǵamy kóterilýi shaǵyn jáne orta bızneske, eksporttaýshylar men bıýdjettiń shyǵys bóligine bul tıimdi boldy. Sýpermarketterde kóptegen saýda núkteleri jabyq. Óıtkeni taýardy úlken valıýta baǵamy boıynsha ımporttap, elde satý tıimsiz. Al munaı, gaz, metall, astyq eksporttaýshylarǵa valıýta baǵamynyń joǵary bolǵany tıimdi. Olar valıýta aıyrbastaǵan kezde teńgeni kóbirek alady. Bul bir jaǵynan úkimetke de tıimdi. Sonyń esebinen olar eńbekaqy, zeınetaqy sııaqty áleýmettik máselelerdi sheshe alady. Boljam aıtý qıyn. Osy aıda Reseı men Ýkraınanyń arasyndaǵy jaǵdaı turaqtalsa, teńgeniń dollarǵa qatysty baǵamy 450-460 teńge qalpynda qalatyn shyǵar», - deıdi Baýyrjan Isabekov.
Ekonomıst dollardyń ornyn ıýan basady degen boljamdar týraly pikir bildirdi.
«AQSh-tyń jalpy ishki ónimi 2021 jyly 16,7 trln dollar boldy. Al Qytaıdyń jalpy ishki ónimi 15,4 trln dollar boldy. Kimniń ekonomıkasy úlken bolsa, eksporttyq-ımporttyq operatsııalar da sol elde júredi. 1943 jyldan beri dollar ústemdigi boldy. Álemdik praktıka bir eldiń valıýtalyq ústemdigi 100 jylǵa deıin jetetinin kórsetedi. Qazirgi tendentsııa jalǵassa, bálkim endi bir 10 jyldan keıin Qytaı JІÓ boıynsha AQSh-ty basyp ozatyn shyǵar. Onda ıýange suranys ulǵaıyp, álem Qytaımen kóbirek áriptestik ornata bastaıdy. Onyń ústine keıingi kezde memleketter óz arasynda tól valıýtalarymen esep aıyrysya bastady. Mysaly, Qazaqstan-Qytaı áriptestigi teńge-ıýan qaǵıdatymen, Reseı-Qytaı áriptestigi rýbl-ıýan qaǵıdatymen júredi. Tipti bir apta buryn Saudi Aramco munaı kompanııasy ıýanmen esep aıyrysýǵa kóshetinin aıtty. Reseı Prezıentiniń munaı saýda-sattyǵyn rýblmen esep aıyrysý týraly sheshim rýbldiń baǵamyn nyǵaıtty. Rýbldiń sońynan teńge de nyǵaıyp jatyr», - dedi Baýyjan Isabekov.