Dinı bilimniń taıazdyǵy adasýǵa sebep bolady
Áleýmettaný ǵylymy tilimen sóılesek, jastardyń ómirlik ustanymy tolyq qalyptasyp úlgermegen. Oı-pikiri qubylmaly, tez ózgerip ketýi múmkin. Soǵan qaramastan qoǵamnyń eń belsendi de jas bóliginiń dinı kózqarasy kúrdelenip barady.
Búgingi tańda Qazaqstandaǵy dinı jaǵdaı turaqty. Degenmen, Qazaqstan qoǵamyna dinniń aıtarlyqtaı yqpaly bar ekenin umytpaǵan jón. Sońǵy jyldary halqymyz dinı ekstremısterdiń sumdyq áreketimen alǵash ret betpe-bet keldi. Aqtóbe, Atyraý, Taraz, Almaty qalalary men Mańǵystaý oblysynda oryn alǵan shetin jaǵdaı jurtty dúr silkindirip, quzyrly organdardyń baqylaýyna alyndy. Osy oqıǵalardy «dinı astary joq» dep aıtýǵa bolmas jáne oǵan qatysy bar adamdardyń deni - 17-25 jas aralyǵyndaǵy jastar bolyp tur.
Ádette dinı ekstremızmge qoǵamdaǵy dástúrli dinniń qundylyqtaryn joqqa shyǵarý, jat ıdeıany belsendi nasıhattaý, zaıyrly qoǵamǵa qarsylyq tanytý, qoǵamǵa belgili bir dinı konfessııa týraly túsinikter men kózqarastardy nasıhattaý syndy áreketter jatady. Búgingi kúni álemde dinı ekstremızm qanatyn keńge jaıyp, halyqaralyq deńgeıge jetti. Dál qazir halyqaralyq ekstremızm jáne terrorızmmen kúresti kúsheıtý úshin álemdik qoǵamdastyq jumyldyryla bastady. Álemdegi kez kelgen memleket bul kesapatqa qarsy kúresti jeke ózi júrgize almaıdy. Sondyqtan, zań aıasyndaǵy dinı ekstremızmge qarsy kúres sharalary dinı saýatty arttyrý, dinı uıymdar men aǵymdardyń mindetterin baqylaý, el ishinde din týraly habarlamalardy túsindirý, BAQ arqyly dinı ekstremızmniń zııany men qoǵamǵa tıgizetin qasiretin jetkizý, quqyq qorǵaý organdary arqyly eldegi aǵymdar men uıymdardy qatań baqylaýǵa alýdy odan ári jetildirý qajet.
Sondaı-aq, elimizde tyıym salynǵan terrorıstik uıymdardyń qatarynda «Hızbýt Tahrır», «Tablıǵı jamaǵat», «Shyǵys Túrkistandy azat etý uıymy», «Al-Kaıda», «Talıban», «Ózbekstannyń ıslam qozǵalysy», «Musylmandyq baýyrlastyq», «Djıhadtyń ıslam odaǵy» syndy qaýipti uıymdardyń bar ekeni udaıy habarlanýy kerek.
Jastardyń dinı saýatyn qalyptastyryp, dinı bilimin arttyrý – búgingi kúnniń ózekti máselesi. Elimizdiń mektepterinde «Dintaný negizderi» páni oqytylady. Alaıda sol pándi oqytatyn mamandar jetkiliksiz. Dintaný pánin kásibı mamansyz oqytý - úlken qatelik.
Búginde ımanǵa bet burǵan jastardy meshitterden jıi kezdestiremiz. Bul, árıne, qýanarlyq jaǵdaı. Biraq sol jastardyń dinı sanasy men bilimi qalyptasqan ba? Sondyqtan, oqýshylar men stýdentterge dintaný jáne quqyq sabaqtary júıeli ótkizilip, tıisti organdardyń qyzmetkerleri túsindirý jumystaryn belsendi túrde júrgizýi tıis. Sonymen qatar, jastardyń shet memleketterdegi teologııalyq oqý oryndaryna zańsyz ketýine jol bermeý kerek. Bul halyqtyń rýhanı bilimge degen suranysynan týyndap otyr. Áıtse de, sheteldik medreselerdi qarjylandyrý, elge oralǵan soń jergilikti dinı uıymdarǵa jumysqa ornalasý múmkindiginiń barlyǵy jastardyń syrt elderde bilim alýǵa umtylýyna sebep bolýda.
Búgingi jastardyń dúnıetanymy men oı-órisi, ómirge kózqarasy árqıly. Osy turǵyda jalpyadamzattyq rýhanı-adamgershilik qundylyqtardy basty orynǵa qoısa, jastar utylmas edi. Onsyz tulǵa tolyqqandy qalyptaspaıdy. Jastardyń boıyndaǵy jaman qylyqtarǵa qarsy turatyn qundylyqtarǵa din, rýhanııat, adamgershilik jáne ulttyq tárbıe jatady. Ulttyq tárbıe adam boıyndaǵy ar-namys, Otanǵa degen súıispenshilikti oıatsa, din sabyrǵa, tózimdilikke, ózgelerge túsinistikpen qaraýǵa úıretedi. Bul ásirese kópetnosty Qazaqstan úshin óte mańyzdy.
Dinı bilimniń bolmaýy, shala saýat ekstremızmge ákelip soqtyrady. Jastardyń bilim kókjıegin keńeıtip, adamgershilik tárbıege dinı qundylyqtardy paıdalanýdyń, sondaı-aq, din men mektepti sheber baılanystyrýdyń búgingi zamanda oń nátıje bereri sózsiz. «Jumyla kótergen júk jeńil» demekshi, qoǵam, memleket jáne din qyzmetkerleri jastardy durys tárbıeleýge kúsh jumyldyrsa ǵana kózdegen maqsat aıqyn, bolashaq jarqyn bolady.
Elbasynyń Jarlyǵymen QR Din isteri agenttigi, sonyń ishinde Din isteri departamentteri qurylyp, «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» Zańy qabyldandy. Din isteri departamenti men ózge de memlekettik organdar jastar men jasóspirimderdiń arasynda dinı ekstremızmniń aldyn alý boıynsha birlesken is-sharalar ótkizýde. «Jýsan» operatsııasy arqyly otandastarymyz oralyp jatyr. Bunyń ózi úlken qadam. Qoryta kelgende, jastardyń boıyna izgilik, meıirimdilik, qaıyrymdylyq sııaqty adamı qasıetterdi bala kezinen sińirýde otbasy men bilim berý uıymdary sheshýshi ról atqarady.
Marat Іzmaǵanbetov
ustaz