Dıqandar kóktemgi egistik naýqanyna daıyn
Ázirshe, kóńilge kirbiń túsirip, alańdaýshylyq tanytatyndaı jaıttar oryn ala qoıǵan joq. Birqatar óńirler astyq egiletin alqaptaryn qysqartyp, bosaǵan jerlerge sebiletin dándi daqyldar túrin pysyqtaýda, ıaǵnı egistik alqaptaryn ártaraptandyrý isine bet burýda. Búgingi Úkimet otyrysynda osy máseleler jan-jaqty qaralyp, dıqandardy qajetti janar-jaǵarmaımen der ýaqytynda qamtamasyz etý jaıy da sóz boldy. Alqaly jıynda negizgi baıandama jasaǵan QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Asyljan Mamytbekovtiń atap ótýinshe, oblystardyń aldyn ala derekterine sáıkes respýblıkada aýyl sharýashylyǵy daqyldary ótken jylǵy deńgeıden 0,5 paıyzǵa kem, ıaǵnı 21,4 mln. ga alqapqa sebiledi dep kútilýde. «Bul aqparattardyń aqıqatqa barynsha jaqyn ekenin aıtýǵa bolady. Oǵan keıingi eki jyldaǵy baqylaýdy qataıtý yqpalyn tıgizdi, onyń ishinde ǵaryshtyq monıtorıngti paıdalý da bar», - deıdi mıınstr.
Onyń atap ótýinshe, kóktemgi egis alqaby 18,6 mln. ga quraıdy. Dándi daqyldar 15,9 mln. ga, onyń ishinde bıdaı - 13,0 mln. ga alqapta sebiledi. Sondaı-aq aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń egis alqaptaryn ártaraptandyrý boıynsha memorandýmdar aıasynda basym daqyldardyń alqabyn keńeıtý esebinen 2012 jylǵy deńgeımen salystyrǵanda bıdaı alqaby 468,0 myń ga, kúrish - 5,7 myń gektarǵa azaıtylady. Al onyń ornyna dándik júgeri alqaby 5,6 myń ga, basqa dándi daqyldar alqaby 76,8 myń gektarǵa ulǵaıady. Maıly daqyldar alqaby 2013 jyly 1,9 mln. gektarǵa jetedi. Bul ótken jylǵy deńgeıden 43, myń ga artyq. «Jalpy barlyq aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń boljanǵan egis alqaby memorandýmmen kózdelgen ındıkatıvti kórsetkishterge sáıkes keledi. Al maıly, mal azyqtyq jáne kókónis-baqsha daqyldary tıisinshe 38,1 myń ga, 60,8 myń ga jáne 5,0 myń gektarǵa artyq», - dedi A.Mamytbekov.
Osyǵan oraı Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Memleket basshysynyń «Qazaqstan-2050» strategııasynda aıtylǵan tapsyrmasyn oryndaý úshin oblys ákimdikterine basymdy aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń egis alqaptaryn keńeıtý sharalary qabyldaýy qajettigin basa aıtty. «Onyń ústine qazirgi ýaqytta sýbsıdııalaý boıynsha barlyq tetikter ákimdikterge berilgen. Birqatary olardy belsendi paıdalanýda. Máselen, Qaraǵandy oblysynda jumsaq bıdaıdy bazalyq sýbsıdııalaýdy qysqartý arqyly mal azyqtyq, kókónis daqyldaryn jáne kartopty memlekettik qoldaýdy edáýir arttyrýǵa qol jetkizildi. Aqmola jáne Qostanaı oblystarynda bıdaıdyń bazalyq sýbsıdııasy edáýir tómendetilgen jáne tıisinshe ǵylymı negizdelgen jáne ylǵal saqtaý tehnologııasy boıynsha sebiletin jáne maıly mal azyqtyq daqyldarǵa joǵarylatylǵan. Osymen birge basqa aımaqtar áli de bolsa solqyldaqtyq tanytýda. Jigerilikti kórsetý jáne ósimdik sharýashylyǵyn ártaraptandyrý úshin memlekettik qoldaýdyń tetikterin paıdalaný qajet», - degen A.Mamytbekov mal sharýashylyǵyn damytý baǵdarlamasyn júzege asyrýǵa baılanysty mal azyqtyq daqyldarynyń alqaptaryn ulǵaıtýǵa, aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerdi tuqymmen jáne mal azyqtyq daqyldardy ósirý úshin arnaıy tehnıkamen jáne azyq daıyndaýmen qamtamasyz etýge erekshe nazar aýdarý qajettigine erekshe toqtaldy.
Mınıstr gıdromet málimetterine súıenip, topyraqtyń joǵary qabatyndaǵy naqty kúzgi ylǵal qory men qysta túsken jaýyn-shashyndy eskere otyryp, kóktemniń basyna topyraqtaǵy ylǵal qory elimizdiń barlyq aýmaǵynda ońtaıly jáne qanaǵattanarlyq bolatyndyǵyn atap ótti. Onyń paıymynsha, bul aǵymdaǵy jyly jaqsy ónim alýǵa aldyn-ala jaǵdaı jasaıdy.
Sonymen qatar ol kóktemgi egistik naýqanyna qajetti arzandatylǵan dızel otynynyń shamamen 50 myń tonnasy óńirlerge jóneltilgenin atap ótti. Janar-jaǵarmaı bekitilgen baǵamen berilýde. Ol dıqandar úshin tasymaldaý jáne operatordyń shyǵyndaryn qosa alǵanda lıtrine shamamen 90 teńgeni quraıdy. Bul ortasha naryqtyń baǵadan 11-12 paıyzǵa tómen.
Aıta keterligi, kóktemgi egistik jumystaryn atqarýǵa qajetti tehnıka men onyń janar-jaǵarmaıyn der ýaqytynda daıyndaǵanymen birqatar óńirlerdiń dıqandary sebetin tuqym tappaı, qıyndyqqa dýshar bolyp otyrǵan kórinedi. Alaıda, A.Mamytbekov bul problemanyń taıaý arada sheshiletindigin aıtyp otyr. «Tuqym jetispeýshiligi Aqtóbe oblysynda - 8,3 myń, Batys Qazaqstan oblysynda - 4,8 myń jáne Qostanaı oblysynda - 19,3 myń tonna, jalpy 32,4 myń tonna kóleminde kútiledi. Onyń 9,3 myń tonnasy oblystardyń resýrstary esebinen, al 23,1 myń tonnasy - memlekettik tuqym resýrstarynan toltyrylady», - dedi ol.
A.Mamytbekovtiń aıtýynsha, aǵymdaǵy jyly tyńaıtqyshtar men gerbıtsıdterdi sýbsıdııalaý mehanızmine ózgerister engizilgen. Atap aıtqanda, alǵash ret otandyq qana emes, sheteldik óndiris gerbıtsıdteri de sýbsıdııalanatyn bolady. 2013-2020 jyldarǵa arnalǵan agrónerkásip keshenin damytý jónindegi baǵdarlamany iske asyrý aıasynda 2013 jylǵy bıýdjetti naqtylaý kezinde burynǵy 1,0 mlrd. teńgeden 19,1 mlrd. teńgege deıin «Oblystyq bıýdjetterge, Astana jáne Almaty qalalarynyń bıýdjetterine gerbıtsıdterdi sýbsıdııalaýǵa arnalǵan qarajatty ulǵaıtýǵa baǵyttalǵan aǵymdaǵy nysanaly transfertter» atty bıýdjettik ótinim engizý josparlanyp otyr. Agrarshylar mıneraldyq tyńaıtqyshtar men gerbıtsıdterdi arzandatylǵan baǵamen otandyq zaýyttan satyp alǵanda sýbsıdııa zaýytqa beriledi. Al sheteldik osyndaı ónimderdi erkin naryqta satyp alǵan jaǵdaıda sýbsıdııa sońǵy tutynýshy - aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshige tólenedi. «Bul rette otandyq ónimdi satyp alǵan kezde sýbsıdııa normasy qunynyń 50 %-na deıin, sheteldik ónimge - 30 paıyzyna deıin quraıtyn bolady», - dedi ol.
Úkimet otyrysyn qorytyndylaǵan Premer-Mınıstr Serik Ahmetov Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi men barlyq ákimderge kóktemgi egistik jumystaryn sapaly júrgizýdi tapsyrdy. «Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi ákimdiktermen birlesip, barlyq qajetti egistik jumystaryn, mindetti janar-jaǵarmaıdy jáne basqa da materıaldyq-tehnıkalyq resýrstardy sapaly qamtamasyz etýdi, basymdyqty aýyl sharýashylyǵy dándi-daqyldary alqaptaryn keńeıtý boıynsha sharalardy qabyldaýdy tapsyramyn», - dedi S. Ahmetov.Sondaı-aq, Úkimet basshysy Munaı jáne gaz mınıstrligine bekitiletin keste men qol qoıylǵan memorandýmǵa sáıkes qajetti kólemdegi dızel otynymen óńirlerdi úzdiksiz qamtamasyz etý baǵytyndaǵy barlyq sharalardy qabyldaýdy júktedi.