Dıagnoz – úkim emes: Otandyq dárigerler Parkınson dertin qalaı emdep júr

ALMATY. QazAqparat – 11 sáýir Dúnıejúzilik Parkınson dertimen kúres kúni retinde atalyp ótti. Bul aýrýǵa ádette egde jastaǵy adamdar shaldyǵady. Alaıda 30, 40 jasynda osy dertke dýshar bolatyn adamdar da kezdesedi. Medıtsına ǵylymdarynyń kandıdaty, neırohırýrg Shyńǵys Shashkın Prezıdent is basqarmasyna qarasty Almatydaǵy Ortalyq klınıkalyq aýrýhana bazasynda osy Parkınson aýrýyna shaldyqqan adamdarǵa 40-tan astam ota jasapty. Maman QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda atalǵan aýrýdyń qaýpi men qateri, aldyn alý jáne emdelý joldary týraly málimet berdi.

- Shyńǵys myrza, áýeli Parkınson derti men tirek qozǵalysyndaǵy aqaýlardy emdeıtin ortalyqtaryńyz týraly málimet bere ketseńiz? Bul dertti ota arqyly ǵana emdeısizder me?

- Bizdiń ortalyq Almatydaǵy Ortalyq klınıkalyq aýrýhana bazasynan byltyr ǵana ashylǵan. Menen bólek neırohırýrg Danııar Baǵaýtdınov, nevrologtar Jánibek Myrzaev pen Gúlsana Musaǵalıeva jumys isteıdi. Parkınson aýrýyn hırýrgııalyq jolmen emdeý asqynyp ketken satysyn eńserýdiń eń bir keń taraǵan túri bolyp esepteledi. Óıtkeni aýrý dendep ketse, ádettegi dári-dármektiń kómegi nashar bolady nemese áser qysqa ǵana bolady. Ota dertten tolyq aıyqtyryp jibermeıdi. Biraq naýqastardyń ómirin jeńildetedi. Óıtkeni Parkınson dendegen kezde bulshyqetter isten shyǵady. Ota qarsańynda naýqastyń mıyna názik elektrodtar engizemiz. Ol elektrodtardy keýdeniń buǵana asty tusyndaǵy teriniń astyna ornatqan ımplantpen jalǵaımyz. Bul ımplant mıdyń qyzmetin yntalandyrýshynyń qyzmetin atqarady. Otadan keıin naýqastar ońaltýdan ótip, keshendi em alady. Mundaı otalardy Qazaqstanda 10 jyl buryn jasaı bastadyq. Ázirge osyndaı otalar Ortalyq Azııa boıynsha Qazaqstanda ǵana jasalady.

- On jyldyń ishinde mundaı otalardy jasap mashyqtanyp qalǵan shyǵarsyzdar?

- Ortalyq qurylǵannan beri 40-tan astam ota jasadyq. Bıyl da 40-taı ota jasamaqshymyz.

- Elimizde mundaı ota jasaıtyn ortalyqtar kóp pe jalpy?

- Kóp emes. Bizden bólek Astana men Qaraǵandyda bir-bir ortalyq bar.

- Parkınsonǵa shaldyǵýshylar kóp pe? Onyń sebebi nede?

- Jalpy Parkınson aýrýy álem boıynsha Altsgeımerden keıin eń kóp taraǵan nevrologııalyq aýrý bolyp esepteledi. Bizdiń esebimiz boıynsha Qazaqstannyń ózinde 30 myńdaı adam osy aýrýǵa dýshar bolǵan. Sebepteri árqıly: zııandy óndiristiń áseri, kúızelister, túrli aýrýlar, ınfektsııalar, ekologııasy ýshyqqan aýmaqta uzaq jyldar boıy turý, tuqym qýalaýshylyq dep kete beredi. Degenmen naqty sebebin tabý óte qıyn. Sebebin qoıyp aýrýdyń ózi asqynyp, naqty sımptomdary shyǵa bastaǵan kezde ǵana anyqtalady. Eminiń ózi sımptomdardyń áserin azaıtyp, nevrologııalyq protsesterdi tejeýge baǵyttalady. Negizi emin durys tapsa, Parkınson dertinen adam óle qoımaıdy. Tipti kóp jasaýǵa da bolady.

- Bul aýrý da jasaryp kele jatqan joq pa?

- Iá, ókinishke qaraı, aýrý jasaryp kele jatqanyn kórip júrmiz. Ádette Parkınsonmen 60-tan asqan adamdar aýyrady. Qazir 40-50 jastaǵy naýqastar kezdesetin boldy. Tipti meniń aldymnan 25 jastaǵy naýqas ótti.

- Aýrýdy erte bastan anyqtaý múmkin be?

- Erte bastan anyqtaý ońaı emes. Derttiń alǵashqy belgilerinde naqty dıagnostıka qoıý qıyn. Óıtkeni uqsas aýrýlarmen jıi shatastyryp jatady. Sımptomdary nashar kórinse, dıagnostıka jasaý tipten qıyndaıdy. Ádette naqty dıagnoz klınıkalyq belgileri shyqqan kezde ǵana paıda bolady. Adamnyń aıaq-qoly, denesi qalshyldap, qozǵalysynda aqaý kúsheıedi. Naýqas sharshaǵan jaǵdaıda qozǵalysy nasharlap, bulshyqettiń kúshi kemıdi, júristen jańylyp, tepe-teńdigin joǵaltady. ıAǵnı, dıagnoz sımptomdar kóbeıgen kezde ǵana qoıylady. Odan basqa bıologııalyq ólshemderi joq. Sonyń ózinde Parkınsonǵa belgileri uqsas ózge de júıke aýrýlarymen shatastyrmaý úshin tyńǵylyqty zertteımiz.

- Parkınson aýrýynyń qaýpi nede jáne qulan-taza aıyǵý múmkin be?

- Tolyq emdep jiberý múmkin emes. Al qaýpine kelsek, adamnyń ómirin qıyndatady. Syrqat óte baıaý dendeıdi. Adam birtindep qalypty ómirden qalady. Qımyl-qozǵalysyndaǵy aqaýlardan jasqanǵandyqtan kópshilik ortaǵa túspeýge tyrysady, kóshege shyǵýdan qalady. Tipti jumystan shyǵyp ketetin jaıttar bolady. Sondyqtan biz adamnyń qımyl-qozǵalysyn qalpyna keltirýge kúsh salamyz. Bul múmkin dep senimmen aıta alamyn. Parkınson aýrýy – úkim emes. Bizdiń uranymyz osyndaı. Naýqastarǵa únemi osyny aıtyp otyramyz. 11 sáýirde Dúnıejúzilik Parkınson aýrýymen kúres kúni atalyp ótti. Biz jyl saıyn osy kúnge arnap shara uıymdastyramyz. Naýqastarǵa Parkınson aýrýy úkim emes ekenin únemi aıtyp otyramyz. Aýrýyn tolyq emdeı almasaq ta, ómirlerin jaqsarta alamyz.

- Mundaı ota tegin jasala ma? Tegin otaǵa iligý úshin aldyn ala tirkelý kerek shyǵar?

- Iá, otalar tegin medıtsınalyq kómektiń kepildik berilgen kólemi jáne mindetti áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý aıasynda kvota arqyly jasalady. Tegin otaǵa jazylý úshin naýqastar ortalyqtaǵy nevrolog mamandarǵa kelip, keńes alý kerek. Dárigerler tolyq dıagnostıka jasap, qajet dep tapsa ota belgileıdi. Medıtsınalyq kórsetilimder bolǵan jaǵdaıda ǵana ota jasaımyz.

- Suhbatyńyzǵa raqmet!