Depýtattar ýtıl jınaý alymyna moratorıı jarııalaýdy surady
«Bıylǵy11 qańtardaǵy Májilistiń otyrysynda Memleket basshysy Úkimetke ýtıl jınaqtaýǵa qatysty esepteý tártibin qaıta qaraý jáne jeke mekeme ornyna memlekettik operatordy qarastyrýdy tapsyrǵan bolatyn.
Ýtıl jınaqtaýdyń shamadan tys baǵalanýy ári jeke operatordyń ashyq emes qyzmeti, depýtattar tarapynan birneshe ret kóterilgen jáne turǵyndar úshin óte sezimtal suraqtardyń biri», - dedi depýtat Edil Jańbyrshın Úkimet basshysy Álıhan Smaıylovtyń atyna joldaǵan saýalynda.
Onyń aıtýynsha, sońǵy bes jylda avtokólikter men aýylsharýashylyq tehnıkasyn satyp alýshylar, jeke operatorǵa satyp alynatyn tehnıkanyń maqsaty men úlgisine qaraı, 400 myńnan 13 mıllıon teńgege deıin ýtıl jınaýdy tólegen. Mundaı zańdy «bopsalaýdyń» nátıjesi elimizde kólikterdiń qymbattaýyna ákeldi. 2015 jyldan 2021 jylǵa deıin jańa kólikterdiń baǵasy eki esege jýyq ósti. Osynyń saldarynan eski kólikterdiń de baǵasy kóterilip ketti.
«Kórshi eldermen baǵa aıyrmashylyǵy elge sheteldik kólikterdiń belsendi túrde tirkeýsiz ákelinýine múmkindik berdi. Qazaqstanǵa sheteldik nómirleri bar 200 myńnan astam kólik kirgen, olardyń kópshiligi eskirgen, al keıbireýi tipti qylmystyq múlik. Sonymen qatar, 2021 jyldyń maýsymynan bastap kabel men sym ónimderiniń qunyna da 5% ýtıl jınaý qarastyrylǵan. Osy máselelerge qatysty Prezıdenttiń tapsyrmasyn halyq zor yqylaspen qabyldady. Biraq, biz búgin, tapsyrmalardyń basqasha atqarylyp otyrǵanyn kórip otyrmyz. Ashyq normatıvtik-quqyqtyq aktiler portalynda jeke operatordyń quqyqtaryn memlekettik aktsıonarlyq qoǵam «Jasyl Damýǵa» dereý berýdi kózdeıtin Qaýlynyń jobasy ornalastyryldy. Bul Qaýly jobasyna sáıkes, bes jyl boıy jeke operatordyń aqshany belsendi túrde jınaý protsesiniń ashyqtyǵy umytylyp qalatyn sııaqty. Jalpy ýtıl jınaýdan túsken qarjy týraly ár túrli tsıfrlar aıtylýda. Jeke operatordyń buqaralyq aqparat quraldaryna bergen málimetine qarasaq, 2016 jyldan 2021 jyldyń qyrkúıek aıyna deıin túsken qarjy 600 mlrd-tan teńgeden astam. Bul qyrýar qarjy qaıda ketken? Ol jóninde tolyq derek joq. Biz táýelsiz aýdıt nátıjeleriniń ornyna Ekologııalyq Kodeksten jeke operatordyń aqshany «ıdeıa boıynsha» nege jumsaý kerek ekendigi týraly aqparat alamyz», - dedi depýtat.
Onyń sózine qaraǵanda, ashyq kózderden alǵan málimetter boıynsha 300 mlrd-taı teńge avtokólik ónerkásibin jáne aýyl sharýashylyǵy tehnıkasyn óndirýshilerdi yntalandyrýǵa berilgen, 30 mlrdtaı teńge eski kólikterdi tapsyrǵan halyqqa tólengen, 29 mlrd-taı eski tehnıkalardy jınaqtaýǵa jáne ýtılızatsııalaýǵa jiberilgen, al 181 mlrd-taı qarjynyń qaıda ketkeni belgisiz.
«Sonda, búkil jınalǵan qarjynyń 10% ǵana ýtılge baǵyttalǵan ba?! Sonymen qatar, jeke operator aktıvteriniń taǵdyry Qaýly jobasy boıynsha túsiniksiz. Óıtkeni Qaýly jobasynda tek jarǵylyq kapıtaldaǵy úlesti aýdarý týraly aıtylǵan, al aǵymdaǵy shottan aqshalardy aýdarý týraly bir aýyz sóz joq. Ýtıl jınaý tólemin jańa operatordyń qabyldap bastaǵany týraly Ekologııa mınıstrliginiń tosyn málimdemesi de suraq týǵyzady. Óıtkeni Qaýly jobasy aǵymdaǵy jyldyń 1 aqpanyna deıin talqylanady jáne odan keıin onyń naqty qabyldanatyny belgisiz bolyp tur. Ýtıl jınaýdyń stavkasyn qaıta qarý jónindegi suraq ta ashyq qalyp otyr. Búgin áńgime bazalyq stavka tóńireginde, al alynatyn somalar, negizinen koeffıtsıentter arqyly manıpýlıatsııa jasalynyp otyr. Nege halyqtan alynǵan ýtıl jınaq esebinen kólik óndirisin damytamyz? Bıznestiń ózi ınvestıtsııa salmaı ma? Ýtıl jınaýdy tek eski tehnıkalardy zalasyzdandyrý úshin paıdalaný kerek emes pe? Qazir ýtıl jınaýǵa baılanysty jumys toby qurylyp, talqylaý júrip jatyr. Biraq, ár túrli taraptardyń parıteti saqtalmaǵan», - dedi E. Jańbyrshın.
Onyń paıymynsha, joǵaryda keltirilgen máselelerdi eskere otyryp kelesi sharalardy iske asyrý qajet:
-jeke operatordyń qyzmetine qurylǵan ýaqytynan bastap shuǵyl táýelsiz aýdıt júrgizý jáne aýdıtti memlekettik operatorǵa qarajatty aýdarǵanǵa deıin jasaý;
-ótkizilgen jumystardyń nátıjelerin ashyq aqparat kózderinde jarııalaý;
-tekserý nátıjeleri boıynsha jeke operatordyń aktıvterin memlekettik operatorǵa tolyq kólemde berýdi qamtamasyz etý;
-esep aıyrysýdy jáne fýnktsııalardy memlekettik operatorǵa berýdiń rásimderin aıaqtaǵanǵa deıin ýtıl jınaýǵa moratorıı jarııalaý;
-ýtıl jınaý esebinen kólik jáne aýyl sharýashylyq tehnıka óndirýshilerin qoldaýǵa tyıym salý;
-jumys tobyna parıtettik jaǵdaıda barlyq taraptardy múshe qylý jáne oǵan Májilis depýtattarynda tartý;
-memleketke ótken operatordy basqaratyn kadrlardy qaıta qaraý.