Depýtattar pikiri: Jańa Ekologııa kodeksi qandaı nátıje beredi
Jańa Ekokodeks – ýaqyt talaby
Osyǵan deıingi kodeks 2007 jyly qabyldanǵan edi. Májilistiń Ekologııa máseleleri jáne tabıǵat paıdalaný komıtetiniń múshesi Aıjan Cqaqova ótken 13 jyl ishinde qorshaǵan ortany qorǵaý salasynda kóptegen ózgerister bolǵanyn aıtty.
«Ekologııalyq ahýal kúrt nasharlap, keıbir kórsetkishter boıynsha tómen deńgeı baıqaldy. Mysaly, Almaty álemniń las qalalarynyń 100-digine enip, 95-shi orynda boldy. Jańa kodeksti daıarlaý men qabyldaý biraz ýaqyt alǵanymen, 2020 jyldyń jeltoqsanynda Parlament jańa Ekologııa kodeksin qabyldady», - dedi A. Sqaqova.
Osy oraıda ol qorshaǵan ortany lastaýmen baılanysty kóptegen mańyzdy máseleler zańnama júzinde qamtylǵanyn atap ótti.
Onyń ishinde «lastaýshy tóleıdi jáne túzetedi» qaǵıdaty, óndiris qaldyqtaryn basqarýdy jetildirý, jobalanatyn nysandardyń qorshaǵan ortaǵa yqpalyn baǵalaýdyń bastapqy kezeńine qoǵamnyń keńinen qatysýy eskerilgen. Bul rette tabıǵatty paıdalanýshy zalaldyń qunyn ótep, qorshaǵan ortany bastapqy deńgeıine deıin qalpyna keltirýge mindetti bolatyn norma qarastyrylǵan.
Óz kezeginde Májilis depýtaty Eldos Abaqanov sońǵy úsh jylda ekologııalyq retteýge talaptardy kúsheıtý boıynsha memlekettik organdar men qoǵam tarapynan aýqymdy jumys júrgizilgenin aıtty.
«Sońǵy 10 jyldan astam ýaqyt ishinde Kodekske 80-ge tarta ózgertý engizildi. Barsha álemde ekologııa máseleleri basymdyqqa ıe ekenin, sondaı-aq zańnama men ekologııalyq retteý evolıýtsııaǵa ushyraıtynyn eskersek, jańa qujatty júzege asyrý mańyzdylyǵy týyndady. Jańa Ekologııa kodeksin daıarlaý kezinde EYDU elderiniń tájirıbesi qarastyryldy, bul memleketterde lastanǵan jáne lastaýshy kásiporyndarǵa qadaǵalaý júrgiziledi. Qorshaǵan ortaǵa áser etýdi baǵalaýmen baılanysty qadamdar, kásiporyndy jańǵyrtýǵa ári qaldyqtardy basqarý júıesin qaıta qaraýǵa qatysty máselelerdiń barlyǵy zamanaýı trendterge saı keledi», - dedi E. Abaqanov.
Ozyq qoljetimdi tehnologııalardy engizý
Kodekste eń ozyq qoljetimdi tehnologııalardy engizý talabymen qaýiptiligi birinshi sanattaǵy nysandar úshin keshendi ekologııalyq sheshimderge kóshý qarastyrylǵan.
«Eń ozyq qoljetimdi tehnologııalardy engizý arqyly qazirgi ekologııalyq problemalar boıynsha ahýal ózgeredi. Sebebi tehnologııalyq protsesterdi jańǵyrtý turǵysynda qorshaǵan ortaǵa emıssııanyń tómendeýi bolady», - dedi Aıjan Sqaqova.
Depýtat qorshaǵan ortaǵa emıssııa úshin tólem týraly erejege, tabıǵıt qorǵaý is-sharalaryna bıýdjet qarjysyn maqsatty jumsaý qadamyna toqtaldy.
«Burynǵy zańnamada tabıǵatty qorǵaý is-sharalaryna emıssııa úshin túsken tólemderdi maqsatty jumsaý mindettelmegen. Saldarynan (jergilikti atqarýshy organdar) kelip túsetin qarajattyń tek 45 paıyzyn ǵana qorshaǵan ortany qorǵaýǵa bóledi desek bolady. Endi kodekste jergilikti atqarýshy organdar túsetin ekologııalyq tólemderdiń esebinen 100 paıyz kóleminde qarjyny tabıǵat qorǵaý is-sharalaryna bólýge mindetti ekendigi kórsetilgen. Osy oraıda óńirlerde tabıǵat qorǵaý jobalarynyń sany eselep artady dep oılaımyz», - dedi depýtat.
E. Abaqanovtyń aıtýynsha, eń ozyq qoljetimdi tehnologııalardy engizý kásiporyndarǵa elimizdiń ónerkásiptik óńirlerinde qorshaǵan orta sapasynyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa múmkindik beredi.
«Biz aýanyń sapasy boıynsha turǵyndar tarapynan alańdaýshylyq bar ekenin kórip júrmiz. Zańnama aıasynda eskerilgen is-sharalar bul máselelerdi sheshedi dep oılaımyz. Kodekske sáıkes, eń ozyq qoljetimdi tehnologııalarǵa ótetin kásiporyndar úshin yntalandyrý qadamdary qarastyrylǵan. ıAǵnı bul kásiporyndar ekologııalyq tólemderden bosatylyp, bul qarjyny ózderin jańǵyrtýǵa baǵyttaı alady», - dedi Eldos Abaqanov.
Aıjan Sqaqovanyń atap ótýinshe, Kodekste qaldyqtarmen kezeń-kezeńimen jumys isteýge baǵyttalǵan qaldyqtar ıerarhııasy qarastyrylǵan.
«Qaldyqtardyń klassıfıkatsııasy Eýropalyq katalogqa sáıkestendirilgen. Onda qaýipti emes te, qaýipti de qaldyqtardyń tizbesi kórsetiledi. Bul rette, zańsyz qoqys tastaý máselesin júıeli túrde sheshý úshin jańa Ekologııa kodeksinde qoqys shyǵaratyn kólikterge GPS-datchıkterdi mindetti túrde ornatý máselesi kózdelgen», - dedi A. Sqaqova.
Onyń sózine qaraǵanda, ormandy alqaptardy saqtaýǵa qatysty jańa talaptar paıda boldy. Osy rette aǵashty zańsyz keskeni úshin jaýapkershilik kúsheıtildi. Atap aıtqanda, aǵashty otaǵany úshin ákimshilik aıyppul 5 esege artty, al bul jaǵdaı qaıtalansa nemese erekshe qorǵalatyn aýmaqtan aǵash kesken jaǵdaıda aıyppul 1500 AEK-ke deıin jetedi. Keltirilgen zalal 100 AEK-ten assa, zań buzǵandar qylmystyq jaýapkershilikke tartylady.
Depýtat kodekste «jasyl» tehnologııa men «jasyl energetıkany» engizýge quqyqtyq qoldaý úshin birqatar jańa erejeler qamtylǵanyn aıtty.
Kodeks ońtaıly nátıjesi qandaı bolmaq
Májilistiń Ekologııa máseleleri jáne tabıǵat paıdalaný komıtetiniń múshesi, depýtat Gennadıı Shıpovskıh qujattyń myńyzdylyǵyna toqtaldy.
«Bul kodeks aldaǵy ýaqytta ekologııalyq tazalyqty nyǵaıtýǵa, sondaı-aq ekonomıkalyq baǵytty da eskere otyryp, tyń serpin berýge negizdelgen. Bul qujat tek Parlamentte ǵana emes, sonymen qatar áleýmettik jelilerde táýelsiz sarapshylardyń, úkimettik emes uıymdar men partııalar ókilderiniń qatysýymen talqylandy. Osy oraıda pandemııaǵa qaramastan, naqty joǵary deńgeıli qujatty iske asyrdy.
Ekinshiden, elimizdegi úlken másele – ol emıssııa. Qujatta osy máseleni sheshýge baǵyttalǵan qadamdardy eskerdik. Bul turǵyda tıisti aldyn alý is-sharalaryna baǵyttalǵan qujat daıyndaldy. Aladaǵy ýaqytta bul qujat óziniń mańyzdylyǵyn kórsetetin bolady. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev únemi ekologııalyq máselege erekshe mán berip keledi. Jalpy, ekologııalyq qujat jasaqtaldy dep senimmen aıta alamyz», - dedi depýtat.
Osy oraıda G. Shıpovskıh atalǵan salada elimizde úlken jospar bar ekenin, bul jospar aıasynda «jasyl ekonomıka» baǵytynda tıisti qadamdar iske asyrylyp jatqanyn atap ótti.
«Qadamymyz naqty, kodekske baılanysty jan-jaqty zerttep qaradyq. ıAǵnı halqymyzǵa da, kásipkerlerge de zııan tıgizbeý basty nazarǵa alyndy», - dedi depýtat.
Bul turǵyda Aıjan Sqaqova jańa Ekokodekstiń ekologııalyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa yqpal etýi turǵysynda jobalardy qarjylandyrý mańyzdy bolatynyn jetkizdi. Jalpy, qorshaǵan orta maqsattaryna ınvestıtsııalardyń tómendeýine jol bermeý kerek. Tómen kórsetkishter kóptegen maqsattar men jobalardyń iske asýyna kedergi bolýy múmkin. Sebebi óńirlerde qorshaǵan ortaǵa bólinetin qarjy ártúrli bolyp tur, sonymen qatar jergilikti deńgeıde «jasyl ekonomıkany» damytý qadamdary tıimdi bolmaı jatatyn jaǵdaılar kezdesedi.
A. Sqaqova jańa Ekologııa kodeksi elimizdegi ekologııalyq jaǵdaıdy eleýli túrde jaqsartý úshin, sondaı-aq lastaýshy jańa oshaqtardyń paıda bolýy táýekelin tómendetýdegi quqyqtyq negiz bola alatynyn atap ótti.
«Kodekstiń naqty oryndalýy tek memlekettik organdar men tabıǵat paıdalanýshylarǵa ǵana qatysty emes. Sebebi kóptegen talaptar lastaýshy kásiporyndar úshin tıimsiz bolyp tur. Sondyqtan qoǵamdyq qadaǵalaýdy kúsheıtip, keńeıtý kerek. Osyǵan baılanysty kodekste qaýiptiliktiń birinshi sanatyndaǵy iri kásiporyndarǵa qatysty qorshaǵan ortaǵa áserin baǵalaýdan ótýi týraly talap eskerilgen. Tıimdi qoǵamdyq baqylaýdy júrgizý úshin ekologııalyq aqparattyń qoljetimdi bolýy asa mańyzdy. Sondyqtan qujatta ekologııalyq aqparattyń memlekettik qoryn engizý qarastyrylǵan. Qordyń málimeti elektrondy formada ashyq túrde ınternet-resýrsta ornalastyrylady», - dedi ol.
Aıjan Sqaqova talaptardyń sapaly oryndalýy jańashyldyqtardy engizýdi ýaqytyly júrgizýge ári qadaǵalaýǵa qatysty ekenin qadap aıtty.