Depýtat un eksporttaýdaǵy máselelerdi kóterdi
Depýtattyń aıtýynsha, «Aq jol» partııasyna Qazaqstan astyqty qaıta óńdeýshiler odaǵy bastaǵan un óndirý salasynyń kóptegen kásipkerleri qol qoıǵan Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń un ónimin bırjalyq taýarlardyń qataryna qosqan sheshimine baılanysty úndeý haty kelip tústi. Hatta Qazaqstan Respýblıkasy Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń 2020 jylǵy 28 jeltoqsandaǵy buıryǵyna sáıkes birinshi sortty bıdaı unyn bırjalyq taýarlar tizimine engizilgeni baıandalǵan.
«Elimizdiń basty baılyqtarynyń biri un óndirý salasy kásipkerleriniń shaǵymyna júginsek, un eksportynyń máseleleri sonaý 2000 jyldan bastaý alady eken. Eń alǵashqy bolyp Qazaqstannan eline kiretin unǵa 18 paıyz qosymsha qun salyǵyn engizip, ıaǵnı, bizdiń unnyń satylýyna tosqaýyl qoıyp, onyń ornyna bizdiń joǵarǵy sapaly bıdaıdy satyp alyp, qaıta óńdeýdi qolǵa alǵan Tájikstan edi. Eger statıstıkalyq málimetterge súıensek, 2008 jyly biz Tájikstanǵa 500 000 tonnaǵa deıin un jáne 200 000 tonnaǵa deıin bıdaı jóneltsek, 2012 jyly 50 000 tonna ǵana un, bir mln tonna bıdaı jóneltippiz», - dedi B. Dúısenbınov.
Onyń aıtýynsha, bizdiń undy úlken kólemde satyp alýshy ekinshi kórshimiz Ózbekstan da osy jolǵa túsip, óz kásipkerlerin jáne qaıta óńdeýshilerin qoldaý maqsatynda aktsız, baj, kiriske qun salyǵyn kóterip, elimizdiń bıdaıymyzdan óndirilgen undy bizge arzan baǵamen satyp otyr.
«Búginde otandyq un óndirýshileriniń qolynda qalǵan iri saýda naryǵy – ol Aýǵanstan memleketi. Bul naryq úshin básekelestik talas júrýde. Sol sebepti Ózbekstan arqyly bizdiń undy tasymaldaý qıynshylyqtarǵa ushyraýda. Eger birinshi sortty un bırjalyq taýarlardyń qataryna enetin bolsa, onyń ústine bul salaǵa qoldaý men preferentsııanyń joq ekenin jáne osy jyldyń qańtarynan bastap bir sátte eldiń ishinde bıdaıdy tasý tarıfiniń kóterilýi men ózbek eli arqyly ónim tasýdyń shektelýin eskersek, onda Qazaqstan úshin sońǵy iri un naryǵy bolyp otyrǵan Aýǵan eksporty da jabylatynyna kúmán joq. Ortasha esep boıynsha, bizdiń undy bırja arqyly saýdalaý onyń ózindik qunynyń 500 tonnaǵa shaqqanda 1000 AQSh dollaryna qymbattaýyna ákep soǵady. Bul faktor aýǵan naryǵynda bizdiń un óndirýshilerge keri áser etip, ózbek jáne tájik básekelesteriniń paıdasyna sheshilýi múmkin», - dedi depýtat.
Onyń paıymynsha, búginde Qazaqstan iri un eksportery dárejesinen shıkizat kózine aınalý qaýpiniń aldynda tur. Otandyq un óndirýshiler jáne osy salanyń sarapshylary birinshi sortty undy bırjalyq taýar tiziminen alyp tastaýdy talap etýde.
«Óıtkeni birinshi sortty un – ár kompanııanyń brendi bolyp sanalady, ıaǵnı, satyp alýshy óziniń senimdi taýar berýshiden jaı ǵana undy emes, tekserilgen ónimdi satyp alady. Ekinshiden, unnyń saqtalý merzimi 3-5 aı ǵana, bırjalyq saýdaǵa sáıkes kelmeıdi. Aýǵan satyp alýshylarynyń bırjalyq saýdalarǵa qatysatyn tehnıkalyq múmkindikteri bolmaǵandyqtan, bırjalyq saýdanyń shym-shytyryǵyna bas qatyrmaıdy. Osy oraıda olardyń ózbek unyn tikeleı satyp alýyna ózimiz jol ashyp otyrmyz», - dedi Berik Dúısenbınov.
Onyń sózine qaraǵanda, Qazaqstannyń birqatar un óndiretin kásiporyndarynyń birinshi sortty uny basqa elderde óndirýshilerdiń unynan sapasy jaǵynan áldeqaıda joǵary jáne qymbat turady. Sondyqtan saýda obektisi retinde un sortyna qaraı standartty jáne birjaqty belgiler boıynsha bırjalyq taýarlarǵa jatpaıdy.