Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy zańnamalardy jetildirýdegi Qazaqstannyń jańashyldyq tájirıbesi ulttyq medıtsınanyń mártebesin kóterdi-Májilis depýtaty D. Nóketaeva
«Nur Otan» HDP-nyń 2010 jylǵa arnalǵan Respýblıkalyq jelilik is-sharalar kestesine sáıkes ótkizildi. Onda QR Parlamenti Májilisiniń Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń tóraıymy Dınar Nóketaeva óz oılaryn ortaǵa salyp, kún tártibindegi másele boıynsha atqarylǵan jumystar men qol jetkizilgen nátıjelerge toqtaldy. Tómende depýtattyń sol otyrysta sóılegen sózin usynyp otyrmyz.
- Halyq densaýlyǵynyń joǵary deńgeıde bolýy - memleketimizdiń turaqtylyǵy men gúldenýiniń negizgi kepili. Osyǵan oraı Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstannyń álemdegi básekege barynsha qabiletti 50 eldiń qataryna kirý strategııasy» atty 2006 jylǵy 1 naýryzdaǵy Qazaqstan halqyna Joldaýyn iske asyrý sheńberinde jáne 2005-2010 jyldarǵa arnalǵan Qazaqstan Respýblıkasynda Densaýlyq saqtaýdy reformalaý men damytýdyń memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrý maqsatynda «Halyqtyń densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Kodeksi qabyldandy. Bul Kodeks ulttyq medıtsınanyń mártebesin kóterýge, densaýlyq saqtaý salasyndaǵy zańnamalardy kodıfıkatsııalaýǵa, ony halyqaralyq standarttarmen úılestirýge, azamattarǵa medıtsınalyq qyzmetter kórsetý deńgeıin jaqsartýǵa, qoǵamdyq densaýlyq jáne densaýlyq saqtaý máselelerine degen qoǵamnyń kózqarasyn ózgertýge baǵyttalǵan.
«Halyqtyń densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Kodeksti qabyldaýdyń nátıjesinde densaýlyq saqtaý salasyn retteıtin zańdardyń múmkindiginshe mol normalaryn biriktirýge, ulttyq zańnamalardaǵy ózara qarama-qaıshylyqtardy joıýǵa, normalardy halyqaralyq standarttarǵa sáıkes úılestirýge qol jetkizildi.
Kodekste halyqtyń densaýlyǵyn saqtaýdy zańdy turǵydan qamtamasyz etýge baǵyttalǵan asa aýqymdy sharalar belgilendi. Kodeks normalaryn iske asyrý aıasynda, normalardyń qoldaný pármenin qamtamasyz etý úshin, densaýlyq saqtaý salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń birneshe zań aktilerine tıisti ózgerister men tolyqtyrýlardy engizildi. ıAǵnı, 135 normatıvtik quqyqtyq akt, onyń ishinde Úkimettiń 31 qaýlysy, 104 salalyq normatıvtik quqyqtyq akt qabyldandy.
Kodeksti iske asyrý sheńberinde aýqymdy jumystar atqaryldy. Atap aıtqanda, Biryńǵaı ulttyq densaýlyq saqtaý júıesi engizildi. Ol naýqastyń dárigerler men medıtsınalyq mekemeni óz erkinshe tańdaý prıntsıpterine, básekelestik keńistikti qalyptastyrýǵa jáne medıtsınalyq qyzmet kórsetý protsessin jaqsartýǵa, medıtsınalyq kómektiń ashyq ta aıqyn bolýyna, naqty nátıjege negizdelgen.
Naqty nátıjege negizdelgen aqysyz medıtsınalyq kómektiń kepildi kólemin qarjylandyrýdyń jańa modeli engizilip otyr. ıAǵnı, árbir belgili naýqasty emdeýge qajetti tólem mólsheri, medıtsınalyq qyzmet kórsetýdiń sapasyn qadaǵalaý arqyly anyqtalady. Árbir statsıonarlyq emdeý mekemesinde naýqastyń medıtsınalyq qyzmet kórsetetýge tólegen qarjysy týraly aqparat Gospıtalızatsııa (emdeýge jatqyzý) portali arqyly belgili bolady.
Sonymen birge dárilik zattardy, medıtsınalyq maqsattaǵy buıymdardy satyp alý jáne olarmen qamtamasyz etý jónindegi «Biryńǵaı dıstrıbıýtor» anyqtaldy. Onyń negizgi maqsaty - tegin medıtsınalyq kómektiń kepildi kólemi sheńberinde dárilik zattardy, medıtsınalyq maqsattaǵy buıymdardy satýshylardy tabý, olarmen kelisim shartqa otyrý arqyly tapsyrys berýshilerdi dárilik zattarmen, medıtsınalyq maqsattaǵy buıymdarmen qamtamasyz etý.
Sondaı-aq «Temeki men temeki buıymdarynyń qaýipsizdigine qoıylatyn talaptardyń» Tehnıkalyq reglamentiniń jobasy ázirlendi.
Jekemenshik kásipkerlik sýbektilerine ákimshilik qysym jasaýdy azaıtý, bızneske zańsyz aralasýǵa jol bermeý, kásipkerlik sektorlardyń damýyna jan-jaqty qolaıly jaǵdaı jasaý maqsatynda sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq qyzmetterdi táýekeldermen basqarý júıesi engizildi. Eger belgili bir kásipkerdiń qyzmeti halyqqa qaýip-qater týǵyzbaıtyn bolsa, onda olardy josparly tekserýdiń sany birneshe ese kemıtin bolady. Sol sekildi praktıkalyq densaýlyq saqtaýdyń basymdylyǵy men qajettiligin eskere otyryp, joǵary oqý oryndarynyń standarttarymen úılestirilgen orta býyn medıtsınalyq kadrlardy daıarlaýdyń jańa standarttary engizildi.
Barlyq medıtsınalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtarynda, Ǵylymı medıtsınalyq ortalyqtarda jáne joǵary oqý oryndarynda álemdik tájirıbede bar, oqshaýlanǵan Ádep máseleleri jónindegi komıssııalar quryldy. Olardyń quramyna densaýlyq salasynyń qyzmetkerlerinen basqa qoǵamdyq uıymdardyń, dinı kofessııalardyń ókilderin engizý kózdelgen.
Quramyna 5 ınnovatsııalyq obekti - «Ana men balanyń Ulttyq ǵylymı ortalyǵy» AQ, «Respýblıkalyq neırohırýrgııa ǵylymı ortalyǵy» AQ, «Respýblıkalyq balalardy saýyqtyrý ortalyǵy» AQ, «Respýblıkalyq jedel járdem ǵylymı ortalyǵy» AQ jáne osy jyldyń aıaǵyna deıin quramyna «Respýblıkalyq kardıohırýrgııa ǵylymı ortalyǵy» AQ enetin «Ulttyq medıtsınalyq holdıng» quryldy. Bul emhanalar halyqqa arnaıy jáne joǵary bilikti medıtsınalyq qyzmet kórsetedi.
Alaıda, qazirgi tańda, densaýlyq saqtaý júıesinde qordalanyp qalǵan problemalar bar jáne olar az emes. Atap aıtsaq, ana men bala ólimi eń ózekti problema kúıinde qalyp otyr. Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń statıstıkalyq derekterine súıensek, 2009 jyly 10 myń tiri týylǵan balaǵa shaqqanda 1 jasqa deıingi shetinegen balalar 182,2 bolsa, bul kórsetkish 2007 jyly 144,3 (2008 j.- 207,6) qurady. 2009 jyly respýblıka boıynsha 133 ana ólimi tirkelgen, al 2008 jyly mundaı jaǵdaı 113 bolǵan edi.
Halyqty dári-dármek, dárilik zattar jáne quraldarmen qamtamasyz etýde birqatar problemalar oryn alýda. Aıtalyq, respýblıkanyń densaýlyq saqtaý uıymdaryn sapaly, tıimdi dári-dármekpen, dárilik quraldarmen qamtamasyz etý jetkiliksiz. Dári shyǵaratyn iri kompanııalarmen tikeleı kelisim-sharttyń bolmaýy, dáriler baǵasynyń ájeptáýir qymbattaýyna alyp kelýde. Ózderiniń dári-dármek saqtaıtyn jeke dári qoımalary men aqparattyq resýrstar jelisi bolmaı otyr. Preparattardyń naǵyz ózi emes, olardyń úshinshi elderde shyǵarylatyn analogtarynyń satyp alynýy, olardyń sapasynyń tómendigine sebepshi bolýda.
Medıtsınalyq júıelerdegi kadrlardyń biliktiligi tómen, bul medıtsınalyq joǵary oqý oryndarynda kadrlardy daıyndaýdyń sapasyn kóterýdi qajet etedi.
Qymbat turatyn medıtsınalyq qural-jabdyqtardyń paıdalanylmaýy baıqalyp otyr. Qymbat turatyn medıtsınalyq jabdyqtar, quraldar men prıborlardy satyp almas buryn, olarmen jumys isteıtin mamandardy aldyn-ala daıyndap alýdy eskerý qajet. Qazir emdeý uıymdary zamanýı, osy zamanǵa saı medıtsınalyq jabdyqtar, quraldar men prıborlardy alyp otyr, alaıda, dárigerler olarmen jumys isteýdi bilmeıdi.
Aımaqtarda saılaýshylarmen kezdesýde, azamattardy qabyldaý kezinde, olar birneshe ótinish aıtqan bolatyn. Densaýlyq saqtaýdyń Biryńǵaı ulttyq júıesin engizýdiń nátıjesinde dárigerler kúndelikti № 066 formany toltyrýlary qajet. Bul kóp ýaqytty alady, ıaǵnı dárigerlerdiń ózderiniń aıtýynsha, bir emdelýshige keminde 30 mınót qajet. Osydan kelip, dárigerlerdiń naýqasty emdeýge ýaqyty qalmaıdy. Eger osy formany mindetti túrde toltyrý qajet bolsa, onda munymen naýqastyń densaýlyǵyna jaýapty emdeýshi dáriger emes, belgili bir menedjer aınalysýy qajet emes pe?
Búgingi tańda eń úlken problemalardyń biri - ol áleýmettik máni zor sýsamyr (dıabet), gemofılıa (qan aýrýy), qaterli isik (onkologııalyq) aýrýlarymen aýyratyn naýqastardy emdeý bolyp otyr. Ókinishke oraı, memlekettik bıýdjet qarajaty esebinen osy sanattaǵy naýqastardy túgeldeı derlik qajetti dári-dármekpen, dárilik quraldarmen jetkilikti túrde qamtamasyz ete almaı kelemiz. Degenmen jeńildetilgen dıspanserlik esepke qoıý, tııanaqty monıtorıng júrgizý, taǵy basqalar arqyly olarǵa erekshe nazar aýdaryp, qamqorlyq jasaýǵa múmkindigimiz jetedi ǵoı.
«Halyqtyń densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Kodeksine qol qoıylǵan keıin, bas-aıaǵy 1-aq jylda ony is júzine asyrý jolynda belgili jumystar atqaryldy.
Osyǵan qaramastan, aǵymdaǵy jyldyń ishinde Kodeksti is júzine asyrýda birqatar problemalyq máseleler týyndap otyr.
Atap aıtar bolsaq, halyq medıtsınasy salasy boıynsha 54-bapta ýákiletti organnyń quzireti naqtylanbaǵan, densaýlyq saqtaý uıymynyń emshige sertıfıkat berý quqyǵyn akkredıtatsııalaýdyń tártibi men densaýlyq saqtaý uıymynyń emshige sertıfıkat berý tártibi aıqyndalmaǵan.
Sondaı-aq Kodekste kórinis tappaǵan minez-qulyqtyq-psıhıatıralyq saraptama júrgizý qajettigi týyndap otyr. Osy saraptamanyń túri boıynsha normatıvtik aktilerde, psıhologtardyń mártebesin anyqtaýda, psıhologtardyń qyzmetterin lıtsenzııalaýda qarama-qaıshylyq bar.
Memlekettik menshiktegi densaýlyq saqtaý sýbektilerin «Jeke kásipkerlik týraly» Zańynyń normalaryna sáıkes baqylaý júrgizý eshqandaı logıkaǵa syımaıdy.
Kodekste birneshe qajetti normalar oryn tappaǵan, sonymen birge birqatar negizgi uǵymdardyń redaktsııasy aıqyn jazylmaǵan, bular óz kezeginde farmatsevtik qyzmetpen aınalysqan kezde farmatsevtıka naryǵyna qatysýshylarǵa belgili qıyndyqtar alyp keledi. Osyndaı birqatar máseleler bar.
Osyǵan baılanysty azamattardyń densaýlyǵyn saqtaýdyń zańnamalyq bazasyn jetildirý jáne Kodekske belgilengen tártipke sáıkes ózgerister men tolyqtyrýlar engizý qajet.
TMD elderi ishinde alǵashqy ret halyqtyń densaýlyǵyn saqtaý salasyndaǵy zańnamalardy jetildirýde Qazaqstannyń jańashyldyq tájirıbesi ulttyq medıtsınanyń mártebesin kóterdi. Sonyń nátıjesinde densaýlyq saqtaý júıesiniń básekelestikke qabiletin arttyrýdy qamtamasyz etedi.