DDU maımyl shesheginiń ataýyn mpox dep ózgertti

ASTANA.QazAqparat - Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy jyl basynda qaıta órshigen qaýipti vırýstyq aýrý – maımyl sheshegine jańa ataý berý týraly sheshim qabyldady. Qazir DDSU mpox termınin (aǵylshynsha monkeypox, ıaǵnı maımyl sheshegi) engizýde, dep habarlaıdy QazAqparat BBC-ge silteme jasap.

Bul sheshimdi túsindire otyryp, DDU aýrýdyń dástúrli ataýy keıde násilshildik jáne stıgmatızatsııalyq kontekste qoldanylǵanyn aıtty.

Uıym mpox termınin aǵylshyn tilinde de, basqa tilderde de qoldanýǵa bolatynyn habarlaıdy.

Jańa ataý resmı túrde eskisimen birge bir jyl boıy qoldanylady, sodan keıin ony tolyǵymen aýystyrady.

Maımyl sheshegi adamdarda alǵash ret 1970 jyly anyqtalǵan. Onyń ataýy ǵalymdardyń osydan 10 jyl buryn maımyldardan da osyǵan uqsas aýrýdy anyqtaýymen baılanysty.

Osydan keıin DDU aýrýlardy ataý erejelerin bekitti, oǵan sáıkes termınderdi tańdaý kezinde saýda, týrızm nemese janýarlardyń ál-aýqaty úshin yqtımal jaǵymsyz saldardy azaıtý kerek. Belgili bir mádenı, áleýmettik, ulttyq nemese etnıkalyq toptardy qorlaýy múmkin ataýlardy qoldanýǵa tyıym salynady.

Sovid-19 pandemııasy kezinde DDU kez-kelgen stıgmatıkalyq termınderdi boldyrmaý úshin (mysaly, jańa mýtatsııalar paıda bolǵan aımaqtarmen nemese álem elderimen baılanysty) grek alfavıtiniń áripterin qoldana otyryp, vırýstyń nusqalaryn ataýdy usyndy.

Osy jyldyń jazynda mpox 29 elde, sonyń ishinde Eýropa, Kanada, Avstralııa jáne AQSh-ta tirkeldi.

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń bas dırektory Tedros Gebreıesýs bul indettiń erekshe bolǵanyn aıtty, óıtkeni indet endemııalyq bolyp sanalatyn Ortalyq jáne Batys Afrıkadan tys kóptegen elderde tirkelgen.

Alaıda, birneshe aı qatarynan mpox juqtyrǵandar sany azaıyp keledi.

Aýrý juqtyrǵandardyń kóbi - basqa er adamdarmen jaqyn qarym-qatynasta bolǵan er adamdar.

Mpox qalaı damıdy?

- Qazirgi ýaqytta álemde bul dıagnoz óte az adamǵa qoıylǵan jáne olardy kezdestirý múmkindigi de az.

- Tipti Afrıkanyń shalǵaı aımaqtarynda mpox indeti álsin-álsin paıda bolady, sondyqtan adamdar óte sırek juqtyrady.

- Vırýs alǵash juqqan kezde belgileri tumaý sııaqty bolady – sharshaý, temperatýra jáne jalpy jaı-kúıdiń buzylýy. Dárigerler muny aýrýdyń «ınvazıvti kezeńi» dep ataıdy, bul kezde ınfektsııa dene jasýshalarynda bekitiledi.

- Immýndyq júıe belsendiriledi, nátıjesinde naýqastyń bezderi qabynady.

- Osydan keıin ǵana bórtpe paıda bolady, ol birneshe kezeńnen ótedi. Aldymen teride qyzyl daqtar paıda bolady, biraq teriniń ózi tegis bolyp qalady. Sodan keıin bórtpe kólemdi bolady, daqtar kópirshikterge (papýla), sodan keıin qyshymaǵa aınalady.

- Papýla satysynda zaqymdanýlar aq suıyqtyqpen toltyrylǵan jaraǵa uqsaıdy.

- Sodan keıin keýip, qabyǵymen jabyla bastaıdy, tolyq emdelgen kezde túsip qalady.

Foto:abcnews.go.com