Darhan Qydyráli: Betege keter, bel qalar...
***
Qordaıdaǵy janjal tez tutanyp, sońy qaqtyǵysqa aınaldy. Beıbit kúnde oq atylyp, jazyqsyz jandar opat boldy. Árıne, qaıǵyly jaǵdaı. Qaıtys bolǵan otandastarymyzdyń otbasylaryna kóńil aıtamyz. Jaralylardyń da tez saýyǵyp ketýin tileımiz.
Ulttyq múdde uranmen ǵana sheshilmeıdi. Ashýǵa býlyǵyp, arandap qalǵan keıbir azamattar zańǵa baǵynbaı, ózderi úkim shyǵaryp, sonyń saldarynan qansha jazyqsyz jandar japa shekkenin, jan tapsyrǵanyn kórip janymyz qınaldy. Bul – bizge quqyqtyq memlekette ómir súrip otyrǵanymyzdy, sondyqtan kez kelgen máseleni zań sheńberinde sheshýimiz qajet ekenin tereń uqtyrady.
Oqys oqıǵa týraly sýyt habar tarasymen Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev tvıtter jelisi arqyly pikirin jedel bildirip, oqıǵany qatań baqylaýǵa alǵandyǵyn jetkizdi. Odan keıin de birneshe márte pikirin jarııalap, halyqpen birge jurtty sabyrǵa shaqyrdy. Bul el Prezıdenti ózi aıtqan «halyq únine qulaq asatyn memleket» mehanıziminiń iske asa bastaǵanyn kórsetedi. Sonymen qatar memlekettik komıssııanyń shuǵyl qurylyp, Úkimet basshysynyń orynbasary bastaǵan keń quramdy top oqıǵa oryn alǵan jerge jedel barýy da kóp oqıǵanyń aldyn aldy dep esepteımiz.
Qaı kezeńde bolmasyn, oqys oqıǵanyń kúńgirttenip, basqasha sıpat alyp ketpeýine anyq aqparat berýdiń mańyzy zor ekeni belgili. Bul rette elimizdiń buqaralyq aqparat qural ókilderi halyqqa der kezinde durys aqpar tarata bildi. Onyń ishinde «Egemen Qazaqstan» gazeti de sol sátten bastap kóptegen aqparatty jergilikti tilshi arqyly saýatty saraptap, jedel ári anyq jetkizip otyrýǵa tyrysty. Biz arandatýshylyq nıette attanǵa aıǵaı qosýdyń bundaı kezeńde asa qaýipti ekenin jaqsy túsinýimiz kerek.
Qoǵamdy alańdatqan Qordaıdaǵy jaıt qordalanyp qalǵan kóp nárseniń de betin ashyp ketkendeı boldy. Sondyqtan, oqıǵaǵa qatysty kóleńkeli tustardyń bar ekenin jasyryp qalmaýymyz kerek. Eń áýeli, bolǵan oqıǵadan tıisti salalarǵa qatysty salǵyrttyqtyń salqyny sezildi. Qazirge deıin beı-jaı qaralyp kelgen ulttyq máselege degen boıkúıezdiktiń bar ekenin osy qaıǵyly jaǵdaı taǵy bir ret esimizge salǵandaı boldy. Qaraǵandyda qylań bergen, Saryaǵashty selt etkizgen oqıǵalardan sabaq alýymyz kerek edi.
El ishinde etek jaıǵan jemqorlyqtyń jegi qurty da jaǵdaıdyń ýshyǵýyna tikeleı sebep ekenin moıyndaýymyz kerek. Mysaly, dál osy Jambyl oblysynda kórshiles memleket azamattarynyń para berý arqyly ońaı jolmen azamattyq alý faktileri aıqyndalǵan bolatyn. Bul rette jemqorlyq – indet, onymen kúresýdiń mindet ekeni belgili.
Oqıǵa kezinde kóptegen azamattar aıryqsha atap ótkendeı, qazaq tiliniń máselesi óte ózekti ekeni osy jerde taǵy bilindi. Jalpy, Prezıdent aıtqandaı qazaq tili tek memlekettik qana emes, ultaralyq tilge aınalatyn ýaqyt áldeqashan jetkendigin kórip otyrmyz. Sondyqtan til – ulttyń jany, til – eldi tutastyratyn úlken tetik ekeni anyq.
Sonymen qatar, elimizdegi dıaspora máselesin qaıta zerdeleý kerektigi týyndap otyrǵan syńaıly. Biz bir shańyraq astynda ǵumyr keship otyrǵan túrli etnos ókilderiniń qıly tarıhy men qıyn taǵdyry jóninde tereń, zerdeli zertteýler kerek ekenin ańǵaramyz. Ol tek Qordaı oqıǵasyna qatysty ǵana emes, etnos ókilderi kóp shoǵyrlanǵan barlyq aımaqqa osyndaı jumystardyń jıi, jedel júrgeni abzal.
Bul oraıda, kezinde elimizge taǵdyr talaıymen kelgen túrli etnos ókilderi bir nandy bólip jep, qıyndyqta qatar júrip, qýanyshymyzdy bóliskeni belgili. Alaıda, sońǵy jyldary osy tarıhty bilmeıtin keıingi býyn dıspora ókilderiniń qazaq mádenıetine, ulttyq qundylyqtarymyzǵa jat ósip kele jatqandyǵy baıqalady. El tutastyǵy, el birligi úshin ortaq qundylyqtar qalyptasýy shart. Sondyqtan ulttyq rýhanı baǵdarlamalar, ásirese, dıaspora ókilderi arasynda da keńirek júrip, nasıhattalýy qajet dep oılaımyz.
Bul memleket – bizdiń ortaq úıimiz. Qazaqta «Betege keter, bel qalar, bekter keter, el qalar» degen sóz beker aıtylmaǵan. Sol sebepti qoǵam sabyrǵa kelip, ár azamat ózderin aqylǵa jeńdirgeni jón. Biz basalqy sózge toqtaǵan, bátýaly sózge júgingen jurtpyz. Sondyqtan el birligi - táýelsizdik tiregi ekenin umytpaýymyz qajet.