Dáriger is-qımylynan densaýlyqqa zaqym kelse, saqtandyrý tólemi qalaı beriledi
Medıtsınalyq qyzmetkerlerdiń quqyqtyq qorǵalýy men áleýmettik kepildikteriniń kúsheıtilýi — ótken jylǵy zańnamalyq bastamalardyń biri boldy. Prezıdent ony «Ana tili» gazetine bergen suhbatynda memlekettik jáne azamattyq qoǵamnyń nátıjeli seriktestiginiń jaqsy mysaly retinde atap ótti.
Bul ózgerister medıtsınalyq qyzmet kórsetý sapasyna qatysty birqatar júıeli máseleni sheshýge múmkindik berdi. Atap aıtqanda, medıtsınalyq qyzmetkerlerdiń kásibı jaýapkershiligin mindetti saqtandyrý engizildi.
— Buryn saqtandyrý erikti túrde bolatyn, biraq bul negizinen asqyný yqtımaldyǵy joǵary jáne sonyń saldarynan sottyq qýdalaý qaýpi basym akýsher-gınekologter, hırýrgter, anestezıologter, neonatologterge qatysty edi. Endi 100 paıyzdyq qamtý uıǵaryldy, oǵan tek dárigerler ǵana emes, orta medıtsınalyq personal da kiredi, — dep túsindiredi táýelsiz sarapshy, medıtsına ǵylymdarynyń kandıdaty, «Astana medıtsınalyq ýnıversıteti» KEAQ akýsherlik jáne gınekologııa kafedrasynyń dotsenti Halıda Sháripova.
Mamannyń aıtýynsha, 2024 jyldyń shilde aıynda barlyq qosalqy zańnamalyq aktilerge qol qoıylǵan soń, aýqymdy daıyndyq jumystary júrgizildi. Densaýlyq saqtaý mınıstrligi men Astana medıtsınalyq ýnıversıteti bilim berý baǵdarlamalaryn ázirledi. Qazaqstan boıynsha trenerler oqytyldy, olar óz kezeginde medıtsınalyq uıymdardaǵy patsıentterdi qoldaý qyzmetterin oqytty.
Búginde patsıentter men medıtsınalyq uıymdar arasyndaǵy ózara árekettesý shemasy tómendegideı uıymdastyrylady:
Birinshiden, zańda densaýlyq saqtaý sýbektisi ortaq saqtandyrý shartynsyz jumys isteı almaıtyny qatań bekitilgen, oǵan qosa biryńǵaı saqtandyrý (qaıta saqtandyrý) pýlyna qatysýshy tarapynan tıisti kelisimshart jasaýdan bas tartýǵa jol berilmeıdi.
Ekinshiden, qandaı da bir oqıǵanyń saqtandyrý jaǵdaıyna jatatynyn sheshetin Táýelsiz saraptama komıssııasynyń (TSK) qurylý jáne jumys isteý tártibi anyqtalady. Ol úshin patsıent nemese onyń ókilderi medıtsınalyq uıymǵa shaǵymmen júginýi kerek. Osydan keıin 3 jumys kúni ishinde táýelsiz saraptama komıssııasy qurylady.
— Táýelsiz saraptama komıssııasy quramyna 7 jyldan astam jumys ótili bar, birinshi nemese joǵary kásibı sanatqa ıe mamandar kiredi. Oqıǵa oryn alǵan densaýlyq saqtaý sýbektisiniń ókilderi táýelsiz saraptama komıssııasynyń quramyna engizilmeıdi, — deıdi Halıda Sháripova.
Onyń aıtýynsha, táýelsiz saraptama komıssııasy óz qorytyndysyn 5 jumys kúni ishinde berýi tıis, al eger bul kúrdeli jaǵdaı bolyp, qosymsha mamandardy tartýdy talap etse, bul merzim uzartylýy múmkin. Mundaı jaǵdaıda patsıentke TSK óz jumysyn uzartqany týraly aralyq jaýap jiberýi qajet.
Aıta keterligi, «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» kodekste bul uzartýdyń tek aqylǵa qonymdy merzimde ǵana ruqsat etiletini, al ol eki aıdan aspaýy keregi naqty jazylǵan.
Bul jerde qandaı túbegeıli ózgerister bar? Buryn densaýlyqqa zııan keltirilgeni úshin ótemaqy alǵysy kelgen patsıentter uzaq ýaqyt sottasýy kerek bolatyn, bul birneshe jylǵa sozylýy múmkin edi. Al qazir bul protsess aıtarlyqtaı jeńildetilgen.
— Atalǵan zań tek medıtsınalyq qyzmetkerlerdiń ǵana múddesin qorǵamaıdy, eń aldymen patsıentterdi qoldaýǵa baǵyttalǵan, — dep túsindiredi «Aqniet» qazaqstandyq salalyq kásipodaǵynyń tóraǵasy Baqytjan Tájibaı. — Bul rette patsıent jalǵyz ózi syrqatymen betpe-bet qalmaıdy. Uıym emdeýdi jalǵastyryp, keltirilgen zııandy joıady. Al patsıent ótemaqy alady. Oǵan qosa, dáriger de qarjylyq aýyrtpalyqqa tap bolmaıdy, óıtkeni saqtandyrý bar.
Úshinshiden, kodekste saqtandyrý tólemderiniń eń tómengi mólsheri naqty kórsetilgen, eger medıtsınalyq qyzmetkerler kinásinen patsıenttiń múgedektigi anyqtalsa, ol 500-800 aılyq eseptik kórsetkishke deıingi somany quraıdy. Al patsıenttiń ómiri men densaýlyǵyna keltirilgen zııan onyń ólimine ákep soqsa — 3000 eselengen AEK.
Tórtinshiden, barlyq oqıǵa saqtandyrý jaǵdaıyna jatqyzylmaıtynyn túsiný qajet. Bul ári názik ári shetin másele, sebebi halyq tarapynan kóptegen suraq týdyrady. Jaqyn týystyń densaýlyǵy týraly sóz bolǵanda emotsııalar da óte kóp shyǵady. Sondyqtan zań boıynsha saqtandyrý oqıǵasy jáne saqtandyrý tólemderi jasalmaıtyn medıtsınalyq oqıǵa naqty ajyratylǵan.
Baqytjan Tájibaı saqtandyrý oqıǵasy men medıtsınalyq oqıǵa arasyndaǵy aıyrmashylyq boıynsha birneshe keısti mysalǵa keltirdi.
— Mysaly, gınekologııalyq ota júrip jatyr. Іrińdi aýrý. Bir organǵa jasalǵanda baıqaýsyzda nesep joly zaqymdalady. Munyń sebebi — irińdi protsesten anatomııanyń ózgerýi. Bul saqtandyrý oqıǵasy bola ma? — dep suraq qoıdy Baqytjan Tájibaı. — Meniń oıymsha, bul saqtandyrý oqıǵasy dep eseptelýi kerek, óıtkeni jalpy kómek kórsetildi, áıeldiń ómiri qutqaryldy, biraq densaýlyǵyna zııan keltirildi.
Bul jaǵdaıda, onyń pikirinshe, qalpyna keltirý otasymen qatar saqtandyrý tólemi de júrgizilýi tıis. Biraq bul máseleni Táýelsiz saraptama komıssııasy sheshedi.
— Nemese basqa gıpotetıkalyq mysal — bala aýyrdy delik. Oǵan antıbıotıkter taǵaıyndalady, sonyń saldarynan kereńdik paıda bolady. Eger doza saqtalǵan, esepteý durys jasalǵan, biraq balanyń aǵzasynyń jeke erekshelikterine baılanysty jaǵymsyz stsenarıı oryn alsa, bul saqtandyrý oqıǵasy dep eseptele me? Menińshe, táýelsiz saraptama komıssııasy muny saqtandyrý oqıǵasyna jatqyzbaıdy, — deıdi Baqytjan Tájibaı.
Antıbıotıkterdiń bala aǵzasyna áserin aldyn ala anyqtap, tıisti synama júrgizý arqyly aýyr saldardyń aldyn alý týraly suraqqa dárigerler birdeı jaýap berdi — kóp jaǵdaıda janama áserdi boljaý múmkin emes.
— Synamalar júrgiziledi, bala olardy kóteredi, biraq preparattyń ýytty áserin aldyn ala bile almaımyz, — dep túsindirdi táýelsiz sarapshy Halıda Sháripova, ol kóp jaǵdaıdyń medıtsınalyq preparattardyń sapasyna da baılanysty ekenin atap ótti.
Mundaǵy másele tek bir nársege baılanysty — antıbıotıkterdi taǵaıyndaý negizdi boldy ma, olardy qabyldanýda barlyq medıtsınalyq standarttar saqtaldy ma?
Basqa da jaǵdaılar bolady, mysaly adam medıtsınalyq kómekke tym kesh júginedi. Dárigerler ózderiniń qudiretti emestigin jáne azamattar óz densaýlyǵyna qamqorlyq jasap, ýaqytyly tekserýden ótip, salaýatty ómir saltyn ustanýy keregin únemi aıtady.
Biraq, ókinishke oraı, medıtsına qaýqarsyz bolǵan jaǵdaılardyń ózinde dárigerlerge shabýyl kóbeıedi, olarǵa qarsy qylmystyq jáne ákimshilik ister qozǵalady. «Budan kimge qandaı paıda?» degen suraq týyndaıdy. Mundaı qysym bir kezderi mamandyqtan kadrlardyń aıtarlyqtaı ketýine de ákeldi.
— Dáriger qylmystyq qýdalaýǵa ushyraǵan kezde, tergeý aıasynda júrgen medıtsınalyq qyzmetker ǵana emes, onyń barlyq áriptesteri zardap shegedi. Birinshiden, bul adamdardyń motıvatsııasyn aıtarlyqtaı azaıtady, ekinshiden, medıtsınalyq kómektiń sapasyn tómendetedi, — deıdi Baqytjan Tájibaı.
Onyń aıtýynsha, QR QK 317-baby boıynsha kásibı mindetterin oryndamaý nemese tıisti oryndamaý úshin aıyptalǵan medıtsına qyzmetkerlerin qorǵaý maqsatynda «Medıtsınalyq advokat» jobasy iske qosyldy.
— Medıtsınalyq qyzmetkerlerge qatysty jyl saıyn 300-den 800-ge deıin qylmystyq jáne ákimshilik ister qozǵalady. Sońǵy eki jylda biz qylmystyq ister qozǵalǵan túrli jaǵdaılarda 98 dárigerdi qorǵadyq. Kóptegen shaǵym negizsiz bolyp keledi. Keıde shaǵym boıynsha dárigerdiń óz mindetterin tıisti túrde oryndamaǵany týraly sheshim shyǵarylady. Mysaly, dáriger kezekshilikte bolǵan, aýrý tarıhyna bir nárseni jazyp úlgermegen. Biraq bul uıymdastyrýshylyq-tehnıkalyq qateler, ol maman retinde qatelik jibermegen. Alaıda, ony qýdalap, aıyppul sala bastaıdy. Dárigerler men medbıke personalyn qorǵaý qajet bolǵan mysaldar óte kóp, — dep atap ótti Baqytjan Tájibaı.
Ol jańa zańnamalyq túzetýler medıtsına qyzmetkerleriniń quqyqtyq qorǵaýyn kúsheıtetinin basa aıtty.
Jalpy, bul zań patsıentterdiń de, medıtsına qyzmetkerleriniń de múddesin qorǵaıdy. Bir jaǵynan, dárigerlik qatelikterdi moıyndaý rásimin jeńildetedi, ekinshi jaǵynan, medıtsına qyzmetkerleri úshin qylmystyq jaýapkershilikti jumsartyp, olardyń quqyqtyq jáne qarjylyq qorǵalýyn kúsheıtetin «qorǵanys qalqanyn» qamtamasyz etedi.
QR QK 317-baby aıasynda gýmanızatsııa sheńberinde mańyzdy ózgerister engizildi: bas bostandyǵynan aıyrý merzimderi qysqartyldy, aıyppuldyq jumys saǵattary azaıtyldy, dáriger mártebesin arttyratyn jańa normalar paıda boldy.