Daǵdarystan kim buryn shyǵady?

ASTANA. Sáýirdiń 1-i. QazAqparat/ Ernur Aqanbaı/ - Qaı elderdiń úkimeti daǵdarysqa qarsy baǵdarlamalardy júzege asyrýda? Qaı elde daǵdarystyń aldyn alý is-qımyly nátıjeli, qaısysynda nátıjesiz? Qaı memlekette sharalar barynsha óz ýaqytynda jáne jedel qolǵa alyndy? Qaı elderde áleýmettik shıelenis artýy múmkin?

Қaı elde ekonomıkalyқ jәne saıası daғdarystyң barynsha өtkir saldary baıқalyp otyr? Қaı el daғdarystan bұryn shyғady?Naқ osy saýaldar Dostastyқ elderiniң sarapshylaryna қoıylyp, olardyң bergen jaýaptary da tұtastaı alғanda TMD keңistigi men Baltyқ jaғalaýy elderindegi daғdarysқa қarsy is-қımyldardyң қandaı deңgeıde jүzege asyp jatқanyn kөrsetti. ?Daғdarystan keıingi әlem ınstıtýty? Қory jүrgizgen bұl zertteýler naýryzdyң 23-i kүni Mәskeýdegi ?Interfaks? aқparat agenttiginde talқylanғan bolatyn. Birden aıtý kerek, sұraý salynғan sarapshylardyң basym deni daғdarysқa қarsy is-қımylda Қazaқstannyң kүsh-jigeri men jetistikteri өzgelerden kөsh ilgeri ekendigin bөle-jara atap kөrsetken. Sonymen naқty derekterge jүginsek, joғaryda atalғan saýaldar boıynsha daғdarysқa қarsy kүrestiң kөsh basynda negizinen Reseı men Қazaқstan үkimetteri jıi eske alynady. Mysaly, «Қaı elderdiң үkimeti daғdarysқa қarsy baғdarlamalardy jүzege asyrýda?» degen saýalғa қatysty sұraý salynғandardyң 36-sy Қazaқstandy, 47-si Reseıdi ataғan. Bұdan keıingi oryndarda 15 retten Estonııa men Lıtva, 12 retten Ýkraına men Latvııa kөrsetilgen. Sondaı-aқ «Қaı elde Үkimettiң daғdarysқa қarsy is-қımyly barynsha nәtıjeli?» degen saýalғa sarapshylardyң 63-i «Қazaқstan», 71-i «Reseı» dep jaýap berse, daғdarysқa қarsy is-қımyldy 8 adam Қazaқstanda, 33 adam Reseıde nәtıjesiz dep baғalapty. Al endi қaı elde әleýmettik shıelenis artýy mүmkindigine kelsek, bұғan қatysty jaýap bergenderdiң eң kөbi Ýkraına men Reseıdi eske alyp, 78 adam Ýkraınany, 43 adam Reseıdi meңzepti. Қazaқstanda ondaı shıelenis artýy mүmkindigin 18 adam joryғan. Sol sekildi ekonomıkalyқ jәne saıası daғdarystyң saldary өtkir bolýy mүmkindigin de 11 adam topshylasa, bұғan қatysty 91 adam Ýkraınany, 39 adam Reseıdi atap kөrsetken. Sonymen қatar, қaı el daғdarystan bұryn shyғady degende, sұraý salynғandardyң 56-sy Қazaқstandy, 60-y Reseıdi birinshi orynda ataғan. Mұnan keıingi orynda 20-21 adam Latvııa, Lıtva jәne Estonııa daғdarystan өzgelerge қaraғanda birinshi bolyp shyғýy mүmkindigin aıtқan. Bұl saýalnamadan қandaı tүıin jasaýғa bolatynyn oқyrmannyң өzine қaldyryp, biz endi jekelegen adamdardyң pikirlerin keltire ketkendi jөn kөrdik. GÝ-EJM қor rynogy jәne ınvestıtsııa rynogy kafedrasynyң dotsenti Andreı Stolıarov: «Ұzaқ ýaқyt boıy Қazaқstan naқty ekonomıkalyқ saıasattyң tiregi bolyp keldi. Bizde jasalmaғan nәrse olarda jasaldy. Zeınetaқy jүıeleri ? sýper. Өңirlik қarjy jүıesin құrýdy da olar erterek bastady», - degen baғa beredi bizdiң elge қatysty. Al Memlekettik Dýmanyң қaýipsizdik jөnindegi komıtetiniң tөraғasy Mıhaıl Grıshankov: «Қazaқstan bir jarym jyldan astam ýaқyttan beri kөptegen sharalardy jүzege asyrýda ? daғdarys olarda erterek bastalғan. Қazir үkimet salyқ kodeksin jedel өzgertip jatyr, bıznestiң қandaı baғyttary tezirek damıtynyn eskerýde»,-degendi aıtady. Al Vıacheslav Býnkov Қazaқstan devalvatsııanyң Reseıde birte-birte jүrgizilgeniniң teris tәjirıbesin eskerip, өz devalvatsııasyn tez өtkizgenin alғa tartsa, Aleksandr Fılatov daғdarystyң alғashқy belgileri biline bastasymen Қazaқstan үkimeti kompanııalardan құrylysy aıaқtalmaғan nysandardy satyp ala bastaғanyn aıtady. Al myna bir pikir tipti өtkirligimen erekshelenedi desek bolady. RF Federatsııalar keңesiniң halyқaralyқ ister jөnindegi komıtet tөraғasynyң orynbasary, senat depýtaty Vasılıı Lıhachev bylaı deıdi. "Daғdarystan shyғýdyң tәjirıbelik үlgisin jasaý joldaryn endi ғana izdestire bastaғan reseılik ekonomıster maғan renjimesin. Қazaқstan үkimeti shaғyn jәne orta bıznes salasyn қamtıtyn baғdarlamalar sharasyn engizdi. Қazaқstannyң қarjy ınstıtýttaryn қaıta құrý men nyғaıtýdy, jұmyssyzdyқty joıý men jaңa jұmys oryndaryn ashýdy kөzdeıtin arnaıy sharalar қabyldady. Bұl қadamdardyң bәri қyzyқty. Olardyң әrқaısysynyң artynda ekonomıkalyқ oı jәne eң bastysy naқty қor bar. Sondyқtan da Қazaқstannyң daғdarystan shyғý үlgisi shynynda da belgili bir dәrejede biregeı әri қyzyқty. Meniң oıymsha, bұl mәselede eң kөrnekti rөl Astananyң enshisinde bolatyn sııaқty».Bұl taғy da өzimizdiң emes, өzgelerdiң, bizdiң әr қadamymyzdy syrttan baқylap otyrғan bөgde jұrttyң pikiri. Olaı bolsa, Elbasy aıқyndaғan, Үkimet jүzege asyryp jatқan «Bes batyl қadam. Daғdarysқa қarsy is-қımyldar jospary» aıasyndaғy jұmystardyң baғyty dұrys, nysanasy dәl dep tұjyrýғa bolatyn sııaқty. Tek «jұmyla kөtergen jүk қana jeңil bolatynyn» үnemi қaperde ұstap, yntymaқty tirlikpen is қyla bilsek bolғany.