Tsıfrlandyrý men eńbek naryǵy tyǵyz baılanysty - Baýyrjan Turlybekov
Baýyrjan Turlybekovtyń aıtýynsha, eń birinshisi - tsıfrlyq revolıýtsııa. Búgin ekinshi plenarlyq sessııada mamandar aıtyp ótti, qazir dúnıe júzinde tsıfrlyq «soǵys», ıaǵnı, tsıfrlyq qarý-jaraq jarysy bolyp jatyr.
«Eń aldymen ol ekinshi megatrendpen - robottandyrý jáne kompıýterlendirýmen baılanysty, birneshe jyl saıyn birneshe júzdegen mamandyqtardyń joǵalýyna sebep bolady eken. Bizge de oǵan daıyn bolý kerek. Búgin tańerteń spıkerler aıtqandaı, buryn barlyq memleketterde solaı, biz oqýshylardy keleshekte bir mamandyqqa daıyndaıdy ekenbiz. Bizdiń bilim júıemiz de solaı qurastyrylǵan. Bolashaqta túrli mamandyqtar bar, túrli salalar bar, mysaly, ekonomıkada 07.14 degendeı. Kishkentaı balany tárbıelegende oǵan sen óskende kim bolǵyń keledi degen suraq durys emes. Óıtkeni ol kishkentaı balanyń da, sol januıanyń da kózqarasynyń shektelýine sebep bolýy múmkin. Ol durys emes. Biz keńes úkimeti kezinde ósken balalar bolǵan soń ǵaryshker bolýdy armandaıtynbyz... Sondyqtan oqýshylardy bir mamandyqqa emes, ár túrli qabilettilikterge daıyndaý kerek. Bul naryq júıesiniń eńbek naryǵyna áseri. Tsıfrlandyrý men eńbek naryǵy ekeýi tyǵyz baılanysty. 2007-2009 jyldary tsıfrlandyrýmen baılanysty nárseler, qarjylyq tehnologııalar, krıptovalıýtalar paıda bolǵan», - deıdi Baýyrjan Turlybekov.
Qazir 1500-den astam krıptovalıýta, blokchıen tehnologııalary bar. Blokcheın krıpotvalıýtaǵa qaraǵanda aýqymdy uǵym. Blokcheınde mysaly, krıptovalıýtany da jasaýǵa bolady. Blokcheın boıynsha ken óndirýge bolady. Mysaly, ken óndirip jatqan kezde onyń datchıkteri boıynsha kórsetkishterdi zaýytqa beredi de, zaýytta sheshimder qabyldanady, sol ken júktelip jatqan mashına qaı jerge aparatynyn, mys bolsyn, altyn bolsyn, sol kenderdiń qaı jerge aparylatynyn bólip otyrady eken. Blokcheın tehnologııasy - osy júıelerdiń ári qaraı bir-birimen jalǵasyp, bir-birimen baılanysýy.
«Krıptoaqsha boıynsha ár aqshanyń óz aty bolady. Mysaly, myna myń teńge - myń krıptovalıýta - búgin tamaqtaný úshin qarjylanǵan aqsha bolyp esepteledi. Myna myń teńge mysaly, aı saıyn otyz myń bolsa, kún saıyn myń teńge balabaqsha úshin. Ol aqshanyń óz ári aty bolady, sondyqtan bıýdjettegi qarajat áleýmettik mańyzy bar nárselerge jumsalady, ıaǵnı ol aqsha joǵalyp ketpeıdi degen sóz. Kelesi megatrend - ýrbanızatsııa. ıAǵnı, jańa qala - «aqyldy» qalalardyń bolýy. Dúnıe júzinde 10 mlrd astam adam bolsa, aldaǵy 12 jylda onyń 7 mlrd qalalarda turatyn bolady. Olardy tamaqtandyrý, ınfraqurylym syndy máseleler ortaǵa shyǵady. Eń bastysy, árıne azyq-túlikpen qamtamasyz etý. Ol úshin azyq-túlik óndirisi 60 paıyzǵa ósý kerek. Bul ekonomıkaǵa da, bizdiń tabıǵatymyzǵa da aýyr júk, muny da oılastyrý kerek. Jańa qalalardyń jańa formaty bar, ol týraly da kóp sóz boldy. Mysaly, Qytaı tek megasıtı, megapolıstermen ǵana damýda. Dúnıe júzinde 50 shaqty sondaı úlken qala bar. Halqynyń sany Qazaqstandaǵy jalpy turǵyndar sanymen birdeı megapolıster bar. Solardyń 20 shaqtysy Qytaıda, Qytaı ekonomıkasy osylarǵa súıenip damyp jatyr», - deıdi ol.
Sondaı-aq, ol qalalarmen de baılanysty megatrend-- jańa energııa qýaty revolıýtsııasy ekendigin de aıtty.
«Keshe Elbasy atap ótkendeı, sońǵy bes jylda kún sáýlesiniń energııasyn paıdalanatyn panelderdiń baǵasy eki ese arzandaǵan. 30 jyl buryn ol 76 dollar bolǵan, búginde sol paneldiń bir bóligi birneshe tsent turady. Dástúrli energııada ózgerister bolyp jatyr. Búgin mamandar da sóz etti, olardyń aıtýynsha, bul salada zańnamalardy oılastyrý kerek. Zańnamalarǵa mysaly, ár úıdi salǵanda, kem degende 5 paıyzy kún sáýlesin paıdalanýy kerek, nemese basqa da balamaly energııa kózderin qoldanýǵa baılanysty ózgerister engizý kerek degen pikirlerin bildirdi.
Taǵy bir megatrend - uzaq ómir súrý. Sońǵy málimetterge súıensek, Qazaqstannyń ózinde sońǵy jyldary adamnyń ortasha kútiletin ómir súrý uzaqtyǵy 72,8 jas boldy. Prezıdent ol jaıynda aıtyp ótti. Bul ortasha dúnıejúzilik deńgeıden joǵary, dúnıe júzinde ol - 71 jas. Árıne damyǵan memleketterde, mysaly, Japonııa, Eýropada 87-90 jasqa deıin jetedi. Al damyp kele jatqan memleketterde 50-60 jas ta bolýy múmkin. Sondyqtan ortasha alǵanda, dúnıe júzinde 71 jasty qurap otyr. Bul túrli salalarǵa áser etedi, onyń ishinde zeınetaqy densaýlyq saqtaý júıeleri bar, ıaǵnı ol ekonomıkanyń bir salasyna aınalyp ketti, mysaly, densaýlyq saqtaý salasyndaǵy ózgeristerge sebep boldy», - dedi Baýyrjan Turlybekov.
Foto: fullhub.ru