Biz jeńemiz dep aıtýǵa erte, sportshylardyń kóbi yrymǵa senedi – A.Lýtsenkonyń alǵashqy jattyqtyrýshysy
- Vıktor Ivanovıch, Alekseı Lýtsenkomen alǵashqy kezdesýińiz esińizde me?
- Balalardy tobyma almas buryn olardan shaǵyn emtıhan alamyn. Uzyndyqqa sekiredi, jyldamdyǵyn baıqaý úshin 30-60 metrge jáne shydamdylyǵyn tekserý úshin 500-800 metrge júgirtemin. Sosyn aýyldarǵa, eldi mekenderge ózim baryp, daryndy balalardy izdeımin. Birde osyndaı emtıhandy Sokolovka eldi mekeninde ótkizdim. Eki bala keldi, bireýi - Alekseı, ekeýi de myǵym, bir kórgennen unady. Ata-analarymen sóılesip, mektepterin kóndirip, sport ınternatyna, 7-synypqa oqýǵa alyp keldim, biraq birer kúnnen keıin ekinshisi úıine ketip qoıdy. Osylaısha Alekseımen tanystyǵymyz bastaldy.
Velosportqa ıkemin kórgennen keıin ózimen sóılesip, sporttyń osy túrinen baǵyn synap kórýdi usyndym. Velobazaǵa ákelip, qabyrǵada ilinip turǵan ataqty sportshylardyń, sonyń ishinde Vınokýrov ta bar, sýretin kórsetip, jetistikterimen tanystyrdym, balanyń qyzyǵýshylyǵyn oıatyp, til tabysyp kettik.
- Alekseıdiń basqalardan ereksheligi nede?
- Alekseı aıtqandy birden uǵyp alatyn, jattyqtyrý kezinde de tapsyrmalardy asyqpaı-saspaı oryndasa da, óz tobyndaǵylardyń aldy bolyp júretin. Onda sportshyǵa kerek jaqsy qasıet bar – jeńilgendi unatpaıdy.
Qarapaıymdylyǵymen baýrap alady. Aldyna maqsat qoıa biledi. Sosyn aqyldy, muǵalimderi aıtatyn: Lesha jarystan kelgennen keıin sabaqta 2-3 kún tynysh otyrady, sosyn uǵyp alǵannan keıin qol kóterip, jaýap berip, basqalaryn qýyp jetedi dep.
- Jeńis jolynda qıyndyqtar da bolǵan shyǵar?
- Birinshi jyly Lesha jasóspirimder arasyndaǵy chempıonattarda eshqandaı oryn ala almady. Biraq, jeńildim dep saly sýǵa ketpedi, men de jattyqtyrýshysy retinde ony qatty qınamadym. Sheberligin shyńdaýǵa, tózimdiligin arttyrýǵa jumys istedik. Nátıjesinde ıýnıorlar arasynda ótken jarystarda ózin kórsete bastady. Keıin jeti jyldan keıin «anderler» arasynda, ıaǵnı 23 jasqa deıingi sportshylar arasynda Álem chempıony atandy. Árıne, men de bul jeńiske qatty qýandym. Kóp jyl balalardy jattyqtyrdym, arasynda talantty sportshylar da boldy, biraq, Alekseı Lýtsenko Álem chempıony atanǵan meniń alǵashqy shákirtim.
Daryndy, bolashaǵynan úmit kúttiretin, jeńiske degen yntasy zor balany tabý ár jattyqtyrýshynyń armany. Biraq jaqsy komandasyz, qajetti jaǵdaısyz chempıondy tárbıeleý, onyń darynyn ashý múmkin emes.
- Alekseımen qatysty esińizde qalǵan qyzyqty oqıǵamen bólisińizshi…
- Almatyda oqý-jattyǵý jıyny ótti. Biz taýda turdyq, jattyǵýlar sol kezde Gorkıı atyndaǵy saıabaqta ornalasqan trekte ótedi. Qala kóshelerinde qozǵalystan júrip bolmaıdy, biz kúnde jolǵa shyǵamyz, balalar velosıpetterimen alda, men trekte júretin velosıpedterdi artyp alyp kólikpen artta kelemin. Bir kezde olardan kóz jazyp qaldym keptelisten. Alekseı ál-Farabı kóshesinde kólikti basyp ozbaq bolǵan, bir kezde kóliktiń esigi ashylyp, qatty kelip qalǵan ol toqtap úlgermeı, jańaǵy esikke soǵylǵan. Saldarynan saýsaqtaryn syndyryp aldy. Kóligime otyrǵyzyp alyp, bir aýrýhanaǵa bardyq, bizdi qabyldamady, ekinshisinen taǵy basqasyna jiberdi. Sosyn tym bolmasa aýyrýdy basatyn ekpe jasaýdy suradym. Aýyrý - sportshynyń bárine jaqsy tanys, kezinde ózim de talaı bastan ótkerdim. Sol joly Alekseıge rıza boldym, synǵan jeri qatty aýyrsa da shydap, kóz jazyn kórsetpedi, bir qyńq etpedi.
Qazir telefonmen sóıleskende, osyndaı oqıǵalardy esime salady. Aýyldan shyqqan balaǵa bári qyzyq edi. Qarapaıym otbasynda týǵan. Ákesi – dinı qyzmetker, anasy – balyqshy boldy. Keıde jol túsip úılerine barǵanda anasy ustaǵan balyǵyn kórsetetin, ondaı iri balyqty qarmaqqa túsirý er adamdardyń da ekiniń biriniń qolynan kele bermeıdi.
- Alekseımen qanshalyqty jıi habarlasyp turasyzdar?
- Meni alǵashqy jattyqtyrýshysy retinde umytpaıdy, barlyq merekelerde, týǵan kúnimde telefon shalyp, quttyqtap turady. Úılengen kezde toıyna da shaqyrdy. Jattyqtyrýshy ári áke, ári sheshe, kerek kezinde dáriger, tárbıeshi, taǵysyn taǵylar bolyp kete beredi. Sondyqtan barlyq tárbıelenýshilerimmen baılanystamyn, olar meniń balam sııaqty ǵoı. Solaı bolýy da kerek.
- Ózińiz jaıynda aıtyp berseńiz…
- Men KSRO-nyń sport sheberimin. Halyqaralyq jarystarǵa shyǵyp óner kórsettim. Qazaqstannyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysymyn. Jumysym ózime unaıdy. Keı jyldary meniń 4 birdeı shákirtim Álem chempıonatynda óner kórsetken kezderi boldy. Muny maqtan tutamyn. Balalardy jattyqtyrýǵa 23 jasymda keldim. Sodan beri eńbek etip kelemin. Búginde oblysta ǵana emes, Qazaqstandaǵy eń egde jastaǵy jattyqtyrýshylardyń birimin. Qazir SQO olımpıadalyq rezervtiń mamandandyrylǵan mektep-ınternat-kolledjiniń jattyqtyrýshysymyn.
- Velosporttaǵy qazirgi jaǵdaıǵa kóńilińiz tola ma?
- Meniń pikirimshe, jattyqtyrýshylardy ǵana emes, sport salasynda júrgen basshylardy da kelisim-shartqa otyrǵyzý kerek dep oılaımyn, ol múmkin memlekettik tapsyrys bolar. Sol kezde jaqsy motıvatsııa bolady, kózqaras ta túbegeıli ózgerer edi. Jumys isteıtin, chempıon tárbıeleı alatyn jattyqtyrýshylar bar, biraq olardyń qarjynyń jetkiliksizdiginen «qoly baılaýly». Jarystarǵa, oqý-jattyǵý jıyndaryna jıi shyǵa almaıdy, qajetti kerek-jaraq eskirgen. Bul velosportqa ǵana emes, sporttyń barlyq túrine qatysty jáne SQO-da ǵana emes, Qazaqstan boıynsha jaǵdaı osyndaı.
Velosport – sporttyń eń qıyn túrleriniń biri, munda batyldyq kerek. Naǵyz erlerge arnalǵan sport der edim. Desek te men oblystaǵy áıelder velosportyna jaýap beremin. Qyzdardyń arasynda da sportqa berilgen, eńbekqor, shydamdy, talantty, jeńiske umtylǵan sportshylar jeterlik.
Qazir óńir quramasyna kirgen sportshylarǵa eńbekaqy tóleýge múmkindigimiz bar, jalpy basqa oblystarmen salystyrǵanda jaǵdaıymyz jaman emes.
- Balalar arasynda velosportqa qyzyǵýshylyq bar ma?
- Iıa, qyzyǵýshylyq bar, biraq kelgen kezde qandaı sport túrin tańdaǵanyn, onyń aıyrmashylyǵyn bilmeıdi jáne eń bastysy jattyqtyrýshy unasa boldy. Sondaı-aq burynǵy balalarmen salystyrýǵa kelmeıdi, qyzyqtyrý, tartý úshin jańasha jumys isteý kerek. Kelgen balalardyń bári birdeı chempıon bolmaıtyny belgili, maqsatymyz da ol emes – eń bastysy tárbıelep, jaqsy jol kórsetý.
- Olımpıadanyń bastalýyna sanaýly kún qaldy. Bizdiń velosportshylardyń, sonyń ishinde Alekseı Lýtsenkonyń múmkindigin qalaı baǵalaısyz, jeńisten úmit bar ma?
- Árıne. Biraq, biz jeńemiz, altyn alamyz dep 100% aıta almaımyn, aıtýǵa da bolmaıdy, óıtkeni, sportshylardyń kópshiligi yrymǵa senedi. Vınokýrov 38 jasynda Olımpıada oıyndarynyń chempıony boldy. «Bap shaba ma, baq shaba ma» degen bar, sáttilik tileımin. Lýtsenko tórtkúl dúnıe kóz tikken dodaǵa oblysymyzdan qatysyp jatqan jalǵyz sportshy, sondyqtan óńir jurtshylyǵy da onyń tileýin tilep otyratynyna senimim mol.