BUU basshysy: halyqaralyq yntymaqtasty reformalaýdyń alǵashqy qadamdary jasaldy
Bul is-shara BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrıshtiń bastamasymen ótkizilip, qazirgi kezdegi jáne keleshekte bolýy múmkin máselelerge birlesken sheshim jasaýǵa baǵyttalǵan.
«Men bul sammıtte BUU Jarǵysynyń qundylyqtaryna súıengen jahandyq ınstıtýttardy neǵurlym zańdy, ádil jáne tıimdi etý úshin tereń reformalardy qarastyrýǵa shaqyrdym», - dedi ol.
«Bolashaq sammıti» – 22-23 qyrkúıekte Nıý-Iorktegi BUU shtab-páterinde ótetin joǵary deńgeıdegi is-shara. Álemdik kóshbasshylar barlyǵyna birdeı jarqyn bolashaqty qalaı qamtamasyz etý kerektigi týraly jańa halyqaralyq konsensýs qurý úshin jınaldy.
Jeksenbi kúni olar Bolashaq úshin pakt, Jahandyq tsıfrlyq kelisim jáne Bolashaq urpaqqa arnalǵan deklaratsııa sııaqty úsh negizgi qujatty biraýyzdan qabyldady.
«Sammıt búkil álemdegi barlyq elder men qaýymdastyqtar arasynda progresti teńdeı bólisýin qamtamasyz etý úshin tarıhı múmkindik beredi», - dedi BUU Bas Assambleıasynyń tóraǵasy Fılemon ıAng.
Álem durys joldan shyǵyp barady
«Men bul sammıtti uıymdastyrýǵa úndeý jasadym, óıtkeni bizdiń álem negizgi tańdaǵan joldan shyǵyp barady. Sondyqtan qaıtadan durys jolǵa túsý úshin bizge qatań sheshimder qajet», - dedi Gýterrısh.
Osy oraıda ol Taıaý Shyǵystan Ýkraına men Sýdanǵa deıin álemdi sharpyǵan qaqtyǵystardy eske aldy.
«Ujymdyq qaýipsizdiktiń halyqaralyq júıesine geosaıası kıkiljińder, elderdiń ıadrolyq ambıtsııalary, sondaı-aq jańa qarý-jaraq túrlerin daıarlaý saldary qaýip tóndiredi», - deıdi Gýterrısh.
Birikken Ulttar Uıymynyń Bas hatshysy sonymen qatar elder ishinde de, memleketter arasynda da teńsizdiktiń artyp kele jatqanyn atap ótti.
«Damýshy elderdiń birazy qaryzǵa belshesinen batyp, óz halqynyń jaǵdaıyn jasaı almaı jatyr», - dedi BUU basshysy.
Onyń aıtýynsha, klımattyq daǵdarys jahandyq ekonomıkany buzady.
Ońtaıly sheshim pysyqtalmaǵan
Ol halyqaralyq qoǵamdastyqta paıda bolǵan qaýipterge tótep beretin «tıimdi jahandyq sheshim» joq ekenin atap ótti.
«Bizdiń kópjaqty tetikterimiz ben ınstıtýttarymyz qazirgi saıası, ekonomıkalyq, ekologııalyq jáne tehnologııalyq syn-qaterlerge tıimdi túrde jaýap bere almaıdy. Al erteń budan da qıyn ári qaýipti bolady», - dedi Bas hatshy.
Qabyldanǵan kelisimder - durys baǵyttaǵy alǵashqy qadam
Álem týrbýlenttilik pen ótpeli kezeńdi bastan ótkerip jatyr. Sondyqtan halyqaralyq qaýymdastyq músheleri halyqaralyq yntymaqtastyqty jańartý jáne reformalaý boıynsha alǵashqy sheshýshi qadamdardy qazirden bastaýy kerek.
«Búgin sizderdiń kúsh-jigerlerińizdiń arqasynda biz muny jasadyq. Bolashaq paktisi, Jahandyq tsıfrlyq shart jáne Bolashaq urpaqqa arnalǵan deklaratsııa jańa múmkindikterge jol ashady», - dedi ol.
22 qyrkúıekte qabyldanǵan qujattarda, ıaǵnı Qaýipsizdik Keńesin reformalaýda serpilis jasaýǵa ýáde berilgen.
Qabyldanǵan kelisimder halyqaralyq qarjy arhıtektýrasyn revolıýtsııalyq reformalaý baǵytynda jasalǵan qadam sanalady.
Gýterrıshtiń sózine qaraǵanda, olar onyń ınstıtýttaryn neǵurlym ókildi etýge, qazirgi qıyndyqtarǵa tıimdi áreket etýge jáne damýshy elder úshin tıimdi jahandyq áleýmettik qaýipsizdik jelisin qamtamasyz etýge kómektesedi.
Bolashaqqa arnalǵan pakti Ornyqty damý maqsattary men klımat boıynsha Parıj kelisiminiń jetistikterin jedeldetýge, sondaı-aq qazbaly otynnan taza ekologııalyq energııaǵa ádiletti kóshýdi kózdeıdi. Sonymen qatar, qujatta álemdegi barlyq adamnyń beıbit bolashaǵyn qamtamasyz etetin is-sharalar eskerilgen.
Jahandyq tsıfrlyq kelisim
Jahandyq tsıfrlyq shart negizinde «tehnologııa barlyǵyna paıda ákelýi kerek» degen qaǵıda qarastyrylǵan. Ol jasandy ıntellektti halyqaralyq basqarý týraly alǵashqy ámbebap kelisimdi qamtyp otyr.
«Osy qujat úkimetterdi jasandyq ıntellekt boıynsha táýelsiz halyqaralyq ǵylymı top qurýdy jáne Birikken Ulttar Uıymy aıasynda ony basqarý turǵysynda jahandyq dıalogty bastaýdy mindetteıdi», - dep túsindirdi BUU basshysy.
Shart damýshy elderde jasandy ıntellekt salasynda áleýetin arttyrý úshin jeliler men seriktestikterdi qurýdy qoldaıdy.
Munymen qosa, Bolashaq urpaqqa arnalǵan deklaratsııa BUU Jarǵysynyń úndeýimen úılesedi jáne bolashaq urpaqty soǵys náýbetinen aman alyp qalý ýáde berilgen.
Birikken Ulttar Uıymynyń Bas hatshysy atap ótkendeı, barlyq úsh kelisim adam quqyqtaryn, mádenı alýan túrliligin qurmetteý qaǵıdattaryna baǵyttalǵan.