Búrkitshi Aısholpan: Balapandy uıadan alý, 79 er adammen jarysý jáne qalaı rekord ornatqany týraly
8 JASYMDA BÚRKІT USTAP, AŃǴA ShYQTYM
- Aısholpan, suhbatty ne sebepti basqa emes, búrkit ustaý janyńa jaqyn bolǵany týraly aıtýdan bastasaq...
- Men aǵamnyń búrkit ustaǵanyn kórip óskendikten, búrkitti jaqsy kórdim. 8 jasymda ákeme búrkit ustaǵym keletini týraly oıymdy aıttym. Ol qarsy bolǵan joq. Ákem meni qusbegilikke baýlydy. Eń alǵash qys mezgilinde ákem, atam úsheýmiz taýǵa ań aýlaýǵa shyqqan kezimiz esimde. Men búrkitti ózim ushyrdym. Ol qasqyr aýlady. Ákem men atam baryp búrkit pen qasqyrdy ajyratyp aldy. Jalpy, búrkit ushyrý kezinde erkindikti sezinemin. Osy sezim maǵan erekshe unaıdy.
- Seniń tanymal bolýyńa sebepshi bolǵan ızraıldik fotograf Asher Svıdenskıımen qalaı tanystyń?
- Izraılden kelgen fotograf Asher Svıdenskıı bizdiń aýyldyń tynys-tirshiligi, búrkitshiler týraly sýret túsirýge kelgen. Ol kezde men 13 jasta edim. Ákemmen birge ańǵa shyǵyp júrgen kezim bolatyn.
MEN TÝRALY DEREKTІ FILЬM EKІ JARYM JYL TÚSІRІLDІ
- Fotograf sýretterdi rejısser Otto Bellge kórsetken soń ómirińde qandaı ózgerister boldy?
- 2014 jyly aǵylshynnyń «Daily Mail» basylymynda men týraly maqala jaryq kórdi. Sóıtip álemge saıatshylyq dástúrdi ustanǵan eń jas qyz retinde tanymal boldym. Odan keıin amerıkalyq rejısser Otto Bell men týraly «Búrkitshi qyz» atty derekti fılm túsirip, «Oskar» syılyǵyna usyndy. Derekti fılm 15 úzdik fılmniń qataryna endi.
- Derekti fılmdi túsirý barysynda qandaı qyzyqty oqıǵalar boldy?
- Derekti fılm 2014 jyldan bastap eki jarym jyl túsirildi. Túsirilim jumystary aıaqtalǵan soń AQSh, Koreıa, Dýbaı jáne taǵy basqa álemniń túkpir-túkpirindegi 31 memlekette derekti fılmniń kórsetilimi júrdi. Men osy memleketterdiń bárinde boldym. 31-memleket Qazaqstan edi. Bul – men úshin eń qýanyshty tosyn syıǵa aınaldy.
ÚSh JYL BURYN JALǴYZ EDІM, QAZІR 15 BÚRKІTShІ QYZ BAR
- Sen ómir súrgen ólkede qyz balanyń ákesimen birge ańǵa shyǵýy qanshalyqty jıi kezdesedi?
- Qusbegilik – jeti atamyzdan jalǵasyp kele jatqan dástúr. Biz úıde tórt aǵaıyndymyz: aǵam, baýyrym jáne sińlim bar. Aǵam búrkitshi bolǵan. Ol oqýǵa túsip, stýdent bolǵan kezde onyń búrkitine men qaradym. Jalpy, búrkit janyna ıesinen basqa eshkimdi jýytpaıdy, biraq aǵammen birge óskendikten, onyń búrkiti meniń daýysymdy jaqsy tanydy. Al qyz balanyń búrkit ustaýyna keletin bolsam, úsh jyl buryn men jalǵyz búrkitshi qyz bolsam, qazir Baıan-Ólgeıde 15 búrkitshi qyz bar.
- Ań aýlatý úshin búrkitti qalaı baptaý kerek?
- Búrkit kúnine jarty keli et jeıdi. Qys mezgilinde ań aýlap, azyǵyn ózi tabady. Jaz mezgilinde ákem qoıan atyp, qorektendiredi. Negizinde búrkittiń uıabasaryn ustaıdy, sebebi onyń dene turpaty qyranǵa qaraǵanda irileý bolady jáne ań aýlaýǵa qabilettirek bolady. 4-5 jyl qolda ustap, jumyrtqalaıtyn ýaqytynda erkindikke jiberemiz.
BALAPANYN ALYP JATQAN KEZІMDE BÚRKІT KELІP QALDY
- Búrkittiń bolmysy qandaı bolady?
- Búrkittiń bolmysy ózin baǵatyn adamǵa uqsaıdy. Búrkit óz ıesin daýysynan ǵana emes, aıaǵynyń dybysynan-aq tanıdy. Mysaly, meniń búrkitim – Aqqanat ózime uqsaıtyn. Men úıge kirgen kezde birden sezip, daýys shyǵarady. Qazir ony erkindikke qoıa berdik. Negizi búrkitke at qoımaıdy, biraq ıyǵyndaǵy qanaty aq tústi bolǵan soń solaı atap kettim.
- Aqqanatty alǵash ustap alǵan keziń esińde me?
- Rejısser Otto Bell derekti fılm túsirýdi bastaǵan kez bolatyn. Ákem belime arqan baılap, 18 metr bıiktikten tómen túsip, Aqqanatty uıadan ózim aldym. Aldymen búrkittiń ushyp ketýin kúttik. Uıada eki balapan boldy. Búrkit eki balapannyń bireýin taýdyń eń bıik shyńyna apardy da, qanatymen qaǵyp jiberdi. Balapany jerge qaraı quldılap, keıin qanatyn jaıyp, ary qaraı ushyp ketti. Men ekinshi balapandy alǵaly jatqan kezde búrkit kelip qaldy. Ákem ony úrkitip turdy.
- Balapandy alǵannan keıin ózińe qalaı úırettiń?
- Ony qolǵa úıretý ońaı emes. Buryn-sońdy adam kórmegendikten, qorqyp, qashady. Oǵan et berip, sıpap, bir aı boıy daýysyńa úıretesiń. Taýǵa aparyp, daýysyńdy shyǵaryp shaqyrǵan kezde ózi qolyńa kelip qona bastaıdy. Ony qaqpanmen ustaıtyndar da bolady, biraq ol óte qıyn.
79 ER ADAMMEN BІRGE BÚRKІTShІLER SAIYSYNA QATYSTYM
- Búrkitshilerdiń jarysyna qatysyp kórdiń be?
- 2014 jyly 13 jasymda Aqqanatpen Baıan-Ólgeı aımaǵyndaǵy Saıattóbede ótken búrkitshiler saıysyna qatystym. 79 er adamnyń arasynda jalǵyz qyz boldym. Bastapqyda qobaljý sezimi bolǵanmen, óz úreıimdi jeńip kettim. Eń aldymen «Shaqyrý» saıysy boldy: qolǵa et qoıyp, taý jaqta turǵan Aqqanatty shaqyrǵan kezde 5 sekýndta ushyp jetti. Odan keıin «shyrǵa» saıysy boldy: qoıan terisin tartqan kezde búrkit ony tiri ań eken dep ushyp keledi. «Shyrǵa» saıysynda Aqqanat 6 sekýndta jetti. Osylaısha búrkitshiler saıysynda rekord ornattym. Ádette búrkitter 10-11 sekýndta ushyp keledi eken.
AÝYLDA TEZEK TERІP, MAL JAıAMYN
- Aýyldaǵy bir kúniń qalaı ótedi?
- Jaz mezgili óte qarbalas ótedi. Tańǵy 5.00-6.00-de turyp, sıyr saýamyz. Bıe baılap, qurt qaınatamyz. Saba pisip, irimshik jasaımyz. Tezek terip, mal jaıamyz. Qysta kóbinese sabaq oqyp, bos ýaqytymda sıyr saýyp, ákemmen birge ańǵa shyǵamyn. Negizi ań aýlaıtyn ýaqyt 15 qyrkúıek pen 15 aqpan aralyǵy. 15 aqpannan bastap búrkit túlep, usha almaı qalady.
- Qazaqstanǵa alǵash kelýińiz týraly toqtalyp ótseń...
- Qazaqstan ulttyq telearnasynda tilshilik qyzmet atqaratyn Ǵabıt Bókenbaıuly aýylyma kelip, menen suhbat aldy. Suhbat barysynda men oǵan Qazaqstanǵa kelýdi armandaıtynymdy aıtqan edim. Ol meni Qazaqstanǵa alyp keldi.
- Eń jas búrkitshi qyz retinde tanymal bolǵannan keıingi ómiriń qalaı ózgerdi?
- Tanymal bolǵanyma ózim tań qaldym. Bastapqyda ákemniń dostary qyz bala úshin búrkit ustaý, 40 gradýs aıazda taý-tastyń ishinde atpen júrý ońaı bolmaıtynyn aıtyp, qarsy boldy. Men qyz bala bolsam da búrkitshi bola alatynymdy osylaı dáleldedim.
QAI SALANY TAŃDASAM DA, BÚRKІTShІLІKTEN QOL ÚZBEIMІN
- Sizge Qazaqstan memleketi 20 myń dollar kóleminde grant usyndy. Atalǵan grantty Qazaqstanda bir jyl merzimde aǵylshyn tilin úırenýge paıdalana alatynyńdy bilgende qandaı sezimde boldyń?
- Qazir halyqaralyq Spektrum mektebinde oqyp jatyrmyn. Bul men úshin úlken qýanysh.
- Ata-anańdy, baýyr-sińlińdi, aýylyńdy saǵynasyń ba?
- Men Baıan-Ólgeıdegi mektep-ınternatta oqyǵanmyn. Ata-anańdy, aýylyńdy saǵyný sezimderin sol kezde basymnan ótkerip tastadym. Qazir bar kúshimdi bilim alýǵa jumsap jatyrmyn.
- Bolashaqta kim bolǵyń keledi?
- Bolashaqta bilim berý salasyn tańdaýym múmkin. Qaı salany tańdasam da búrkitshilikten qol úzbeımin.
MAMYR AIYNDA MEN TÝRALY KІTAPTYŃ TUSAÝKESERІ BOLADY
- Oqyrmanǵa aıtar jańalyǵyń bar ma?
- Men týraly kitap jazylyp bitkenin aıtqym keledi. Kelesi jyldyń mamyr aıynda tusaýkeseri bolady. Kitapty amerıkalyq azamat jazdy. Ol 2018 jyly meniń týǵan jerime kelip, kitap jazýdy bastap ketken bolatyn.
- Búrkitshi bolǵysy keletin qyzdarǵa qandaı keńes aıtasyń?
- Eń aldymen, shydamdy, sabyrly, salmaqty bolý kerek. Bir qolyńmen 15-20 kelilik qusty kóterip júrý ońaı emes. Jiger kerek.
- Suhbatyń úshin raqmet!
P.S. Aısholpan Nurǵaıypqyzynan suhbat alýǵa kómektesken Dúnıejúzi qazaqtarynyń qaýymdastyǵyna alǵys bildiremiz.
Fotolar: Aısholpannyń jeke muraǵatynan