Bul kúni eldiktiń, yntymaq pen birliktiń áńgimesi aıtylýy kerek - Ersultan Bekturǵanov, depýtat
- Álemniń damyǵan kóptegen memleketterinde osyndaı merekeler bar. Solardyń basym bóliginde táýelsiz eliniń irgetasyn qalap, jan-jaqty qalyptastyrǵan, halqy men memleketi úshin aıanbaı eńbek etken alǵashqy Prezıdentterine kórsetilgen qurmet retinde meıram bolyp jarııalanǵan. Al bizdiń elde Zańǵa engizilýine 1991 jyly 1 jeltoqsanda ótken jalpyhalyqtyq Prezıdent saılaýy negiz bolyp otyr. Sonda búkil halqymyz túgelge jýyq, ıaǵnı, daýys bergen azamattardyń 98,7 paıyzy Nursultan Ábishuly Nazarbaevty qoldap daýys bergen bolatyn. Ol táýelsizdik alýymyzdyń qarsańynda bolǵan eleýli oqıǵa edi. 1991 jyldyń jeltoqsany tarıhı kezeńniń taǵdyrsheshti aıyna aınaldy. Sol jyly 10 jeltoqsan kúni Tuńǵysh Prezıdenttiń qolǵa alǵan alǵashqy isiniń biri Qazaq KSR-i ataýyn Qazaqstan Respýblıkasy dep ózgertý týraly Zańǵa qol qoıdy. Al 16 jeltoqsan kúni halqymyzdyń ǵasyrlar boıǵy armany oryndalyp, Qazaq eli ózin álemge táýelsiz memleket dep jarııalady! «Odan keıin ne boldy?» dep suraısyz ba? Odan keıin jas memleketimizdi aıaǵynan tik turǵyzý, ishki qarjylyq daǵdarysty eńserý, táýelsizdikti nyǵaıtý, shekaramyzdy bekitý, eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıyn durystap alý maqsatyndaǵy qyrýar jumystar bastalyp ketti. Barlyq qıyndyqtardy el men halyqtyń birligi, eren eńbeginiń arqasynda jeńip shyqtyq. Osynyń bári Elbasy Nursultan Ábishulynyń bastaýymen iske asty.
Keıbir memleketterde Prezıdentteriniń atynda oqý oryndary, kitaphanalar, áýejaılar bar. Táýelsiz memleketimizdiń negizin qalaýshy retinde bizdiń elimizde de Nursultan Nazarbaevtyń esimi berilgen kitaphana, áýejaı, sondaı-aq Nazarbaev ýnıversıteti men zııatkerlik mektepteri bar. Endi, mine, Almatyda Nursultan Nazarbaevtyń atynda dańǵyl da bar. Bul óte oryndy. Aıta ketýim kerek, halyqqa rýhanı baılyq syılaıtyn kitaphanalarǵa jáne ǵylym men bilim ordalaryna Elbasynyń esimi berilýinde úlken mán jatyr. Nege deseńiz, Prezıdenttiń aty berilgen ýnıversıtette dáris alyp júrgen ár stýdent ózi de jaqsy oqýymen, alǵan tárbıesimen laıyqty bolýy tıis ekenin uǵyna biledi. Úlken maqsattarǵa qol jetkizýge talpynady.
- Ersultan Óteǵululy, Prezıdenttiń ómiri men qyzmet jolyna toqtalǵanda, onyń qandaı qasıetterin úlgi retinde aıtar edińiz?
- Nursultan Nazarbaevtyń ómir jolymen tanysqan jas urpaq ózine qajetti qasıetterdi boıyna jınaıdy dep oılaımyn. Jalpy, Nursultan Ábishulynyń ómirbaıanynan árbir bala úlgi alýyna bolady. Ol balalyq shaǵy Uly Otan soǵysy jyldaryna tap kelip, halyqtyń kórgen qasireti men qıyndyqtaryn bala júregimen sezinip ósken, soǵystan keıingi aýyr kezeńde de eldi qalpyna keltirý tusyndaǵy turǵyndardyń eren eńbeginiń kýási bolǵan adam. Al mektepte óte jaqsy oqyp, jastardyń kóshin bastaǵan. Óz armany boıynsha ushqyshtar daıarlaıtyn oqýǵa túskenmen, ata-analary jibermegen soń, keıin Temirtaý qalasyna baryp, metallýrg bolyp, aýyr jumysta aıanbaı ter tógip, eńbek maıdanynda shyńdalady. Ol qaı iste de úlgi alatyn azamat retinde tanylǵan. Jastardyń jetekshisi bolyp, keıin partııa qyzmetine aýysyp, memlekettik jaýapty laýazymdardy atqarǵanyn jaqsy bilemiz.
Jalpy, bizdiń Elbasymyz týraly ádebı týyndylar, maqalalar, kitaptar shyǵyp jatyr. Solardyń ishinde brıtandyq saıasatker, jazýshy Djonatan Aıtkenniń jazǵan kitaby dúnıe júzine tarady. Nursultan Ábishuly týraly oqý arqyly álem oqyrmandary Qazaq elin de jaqsy tanı bastady. Sonda Elbasynyń jas jumysshy retinde Temirtaýda qalaı eńbek etkenin, alǵashqy jyldardaǵy qıyndyqtardy jeńe bilgenin sheberlikpen jáne shynaıy jazǵan. Sodan da bolar, bizdiń Prezıdent eńbek máselesin bárinen joǵary qoıady. Qandaı tabystarǵa da tek kúsh-qaırat, eren eńbektiń arqasynda qol jetkizýge bolatynyn dáleldep keledi. Memleket basshysynyń eńbekqorlyǵyna, qaıratyna keıde tańǵalasyń. Mysaly, ushaqpen jylyna qansha myń kılometr ushady? Memlekettik jáne resmı issaparlarǵa shyǵady. Shetelde ótetin jáne ózimizde bolyp jatqan halyqaralyq forýmdarǵa, is-sharalarǵa, konferentsııalarǵa qatysyp, baıandama jasaıdy. Ár kúni birneshe mańyzdy kezdesýler ótkizedi, qujattardy qaraıdy, zańdarmen, Jarlyqtarmen tanysyp, olarǵa qol qoıady. Óziniń baıandamalaryn oqyǵanda, kóbine qaǵazǵa qaramaıdy. Kóptegen derekterdi, qarjy men bıýdjetke qatysty ekonomıkalyq kórsetkishterdi jatqa aıtatyny, shynymen de, tańǵaldyrady. Halyqqa da, jastarǵa da salaýatty ómir saltyn ustanýdy jáne múmkindiginshe sportty serik etý qajettigin únemi aıtyp keledi. Ózi de jas kezinde sportpen aınalysqan adam. Kúrespen shuǵyldanǵan. Keıin úlken tennıs, taý shańǵysyn tebý, golf oınaý sııaqty sporttyń jańa túrlerin de meńgerip alǵanyn jaqsy bilemiz. Munyń bári - óskeleń urpaqqa ónege.
- Elbasyna aıryqsha qurmet kórsetilýin, bir kúnniń arnaıy Zańmen belgilenýin túsindirip ótseńiz?
- Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti kúniniń Zańmen belgilenýi óte oryndy dep esepteımin. Sebebi Nursultan Nazarbaevtyń Qazaqstan men onyń halqy úshin jasaǵan ólsheýsiz eńbegi qandaı qurmetke de laıyqty. Eldi basqarý, Prezıdent retinde qyzmet etýden bólek, Nursultan Ábishulynyń iske asyrǵan ǵalamat jobalary, álemdik qoldaýǵa ıe bolǵan jahandyq bastamalary óte kóp. Aıtalyq, adamzat balasyna ajaldyń ýyn seýip kelgen Semeı synaq polıgonyn jabý týraly tarıhı sheshimin dúnıe júzi moıyndap otyr. 1990 jyldardyń basynda KSRO tarap, óndiris oryndary toqtap, qarjylyq daǵdarysqa ushyraǵan jas táýelsiz elin eshqandaı urys-keriske, ultaralyq qaqtyǵystar men daý-janjalǵa uryndyrmaı, qıyndyqtan alyp shyǵa bilgeniniń ózi úlken erlik dep bilemin.
Taǵy bir másele bar. Taǵdyrdyń jazýymen aýmaly-tókpeli zamandarda shetelge kóshýge májbúr bolǵan nemese sol elde burynnan turyp jatqan qazaqtar qanshama?! Elimiz táýelsizdigin alǵan boıda Prezıdent ózi úndeý tastap, sheteldegi qandastarymyzdy atajurtqa oralýǵa shaqyrdy. Búgingi tańda óz Otanyna oralyp, osy jerge sińip ketken qazaqtardyń sany 1 mıllıonnan asty. Osy oraıda N.Á.Nazarbaevtyń kóshi-qon saıasaty aıryqsha atap ótýge turady.
Bizdiń Prezıdenttiń tikeleı tapsyrmasymen asa qupııa jaǵdaıda óz valıýtamyz daıyndalyp, 1993 jyly 15 qarasha kúni Qazaqstannyń tól teńgesi aınalymǵa endi.
1995 jyly 1 naýryz kúni Elbasy óziniń Jarlyǵymen Qazaqstan halqy Assambleıasyn qurdy. Bul álemde balamasy joq, ultaralyq kelisimdi saqtaýdyń, halyqtar yntymaǵyn nyǵaıtýdyń biregeı ınstıtýty bolyp tabylady.
Sonymen qatar 1994 jyly 6 shildede Joǵarǵy Keńestiń otyrysynda Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev eldiń ortalyǵyn Almatydan Saryarqa tórine kóshirý týraly usynysyn jarııa etti. Bul da tarıhı sheshim boldy. Sonyń nátıjesinde 1997 jyly 10 jeltoqsannan bastap Aqmola elimizdiń astanasy mártebesin ıelendi. Bul qala Memleket basshysynyń Jarlyǵymen 1998 jyly 6 mamyrdan bastap Astana degen tamasha ataýǵa ıe bolǵanyn bári de biledi. Búgingi tańda Astana álemge tanylǵan, saıası-ekonomıkalyq, mádenı jáne halyqaralyq mańyzy zor ortalyqqa aınaldy. Jańa Elordamyz óziniń kelbetimen, ustanǵan beıbitshilik maqsatymen dúnıe júzindegi áıgili astanalardyń biri bolyp otyr.
- Taǵy qandaı máselelerdi atap aıtar edińiz?
- Memleket isin júrgizýde bizge óte bilimdi, isker jastardyń qajet ekeni anyq. Soǵan oraı Elbasy bastamasymen «Bolashaq» halyqaralyq baǵdarlamasy qolǵa alyndy. Osy ýaqyt kezeńinde atalǵan baǵdarlama boıynsha 12 myńnan astam jastarymyz sheteldiń eń ozyq ýnıversıtetterinde oqyp, zaman talaptaryna jaýap bere alatyn mamandyqtar alyp keldi.
Elbasymyzdyń birden qolǵa alǵan eń mańyzdy isiniń biri - Qazaqstannyń ózge eldermen aradaǵy memlekettik shekarasyn aıqyndap alýy. Memlekettik shekarany bekitýimiz - tarıhı máni zor tabys, táýelsizdigimizdiń basty sharttarynyń biri. Zaman da, qoǵam da qubylyp, ózgerip jatqan kezde irgemizdi bekitpeı, jaıbaraqat otyrýǵa bolmaıtynyn ómirdiń ózi kórsetip otyr. Osyny erte ańǵara bilgen Memleket basshysy Reseı, Qytaı, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Túrkimenstan sııaqty kórshiles eldermen memlekettik shekarasyn naqty anyqtap, zańmen bekitip aldy. Eshbir elmen daýly másele joq. Bul - úlken jetistik.
Bir sózben aıtqanda, Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti kúni - jalpyhalyqtyq mereke. Bul kúni eldiktiń, yntymaqtyń, birliktiń, ortaq múddeniń áńgimesi aıtylýy tıis. Shattyqtyń áni shyrqalyp, beıbit kúnniń kúmbirlegen kúıi oryndalýy kerek. Óıtkeni bul - jetistigimizdiń meıramy. Táýelsiz el bolyp, birtutas halyq bolyp qýanatyn kúnimiz.
Halqyn alǵa bastaǵan Elbasyna zor densaýlyq, uzaq ǵumyr tileımiz. Táýelsiz Qazaq elin álemdegi damyǵan 30 memlekettiń qataryna qosý jolyndaǵy maqsaty oryndalyp, Otanymyzǵa sińirip kele jatqan eren eńbegi jalǵasyn taýyp, halqymyzdyń alǵysyna bólene berýine tilektespin.