Búginde qazaq baleti Eýrazııalyq keńistiktegi balet óneriniń kóshbasshysy ekendigin dáleldedi - T.Nurqalıev
- «Astana Opera» dese bunda ulttyń uly murattary oryndalyp jatyr dep oılaımyz. Olaı deıtinimiz osy teatrdyń ashylýynda Elbasy: «Zaýyttar men joldar salatyn el, berik tiregin bolashaq jyldar boıyna ornatady. Mektepter men aýrýhana salatyn el, ult bolashaǵynyń ondaǵan jyldar boıǵy qamyn jeıdi. Teatr turǵyzatyn el, ǵasyrlar arqyly bolashaǵyna kóz tigedi» - degen edi. «Astana Opera» Memlekettik opera jáne balet teatry 2013 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen, erekshe qoldaýymen dúnıege keldi. Álemdik eń ozyq deńgeımen salynǵan «Astana Opera» teatry baletindegi sońǵy, jańa repertýarlar týraly aıtyp berseńiz...
- «Astana Opera» teatry óziniń Ekinshi maýsymynyń birinshi jartysynda kórermendi «Qaragóz» ulttyq baletiniń jáne «Jańǵaq shaqqysh» baletiniń tusaýkeserimen qýantty. Atalǵan sharalar bir aıdyń ishinde júzege asyp, teatrdyń repertýaryn tolyqtyrdy. «Qaragóz» baleti ózińiz biletindeı, Ǵazıza Ahmetqyzy Jubanovanyń mýzykasyna jazylǵan. Qoıylymdy Eýropalyq balet akademııasynyń professory, belgili horeograf Vakıl Ýsmanov sahnaǵa shyǵarsa, mýzykalyq redaktsııasyn teatrymyzdyń mýzykalyq jetekshisi, QR Eńbek sińirgen qaıratkeri Abzal Muhıtdınov jasady. «Astana Opera» qoıǵan «Qaragóz» baletiniń mýzykasy túpnusqadan - Ǵ. Jubanovanyń «Qaragóz» baletinen de keńirek. Munymen qatar ol ádebı derekkózge jaqyn keledi. Keıipkerlerdi mýzykalyq jáne horeografııalyq turǵydan jan-jaqty ashyp kórsetý úshin Ǵazıza Ahmetqyzynyń búkil shyǵarmashylyǵyna úńildik. Nátıjesinde, biz spektaklge «Qaragóz» baletiniń mýzykasynan bólek «Saryózek metaforalarynyń» úshinshi sımfonııasyn, Skrıpkaly kontsertti, sondaı-aq Іshekti kvartettiń eki bólimin paıdalandyq. Kórermen de, sheteldik synshylar da, ulttyq baletimizge, ártisterimizge laıyqty baǵasyn berdi.
Jańa jyl qarsańynda ıÝrıı Grıgorovıch «Jańǵaq shaqqysh» baletiniń tusaýyn kesti. Astana turǵyndary men qonaqtary ertegideı eliktirer spektakldi 5 kún boıy, 7 márte tamashalady. Kóńil qashanda jas, bárimiz de jas balasha osy bir mereke qarsańynda jaqsylyq, syılyq kútemiz. Sondyqtan «Astana Opera» teatry meıramdar qarsańynda bir aıdyń ishinde kórermenin eki tusaýkesermen qýantty. Aǵymdaǵy jylǵy teatrdyń josparynda «Abaı» operasy, «Baqshasaraı fontany» baleti, «Qyz Jibek» operasy, «Baıaderka» baleti bar.
- Qazaqstandaǵy búgingi baletti «orys mektebi» dep jatamyz. Shynyn aıtqanda, ónerdiń osy túri batystan bizge orystar arqyly kelýi keldi. Balettiń bizge kelgen bir ǵasyrǵa jýyq ýaqyttan beri «Qazaq baleti» degen ataýdy resmı qalyptastyra aldyq pa?
- Árıne. Keıingi jyldary, ásirese, egemendi el bolǵaly biz qazaq baleti degen uǵymdy qalyptastyra aldyq. Qazir bizdiń ónerimizdi tamashalaǵan adamdar tańǵalady, nege deseńiz, klassıkalyq balettegi bıshilerimizdiń kásibı deńgeıi óte joǵary. Bul qalaı deseńiz, meniń aıtarym, biz klassıkalyq baletti sońǵy 25 jylda qazaq baleti retinde qalyptastyrdyq. Bizdiń spektaklderimiz, qandaı da bir nomerler bolmasyn, ol oryndaýshynyń kózqarasy, akterlyq sheberligimen aıshyqtalyp turady. Eger balette qarakózderimiz bılese, onda oryndaý máneri de, ishki jan-dúnıeńdi aqtarý da qazaqsha bolady. «Qypshaqtar bıin» sheteldik gastrolge aparǵanda, syrt eldegi kórermen tańǵaldy jáne aıtqandary: «Jıyrmasynshy ǵasyrdyń basynda qoıylǵan bı, dál qazirgi sizderdiń bolmystaryńyzǵa arnalǵan eken. Sebebi ártisterińizdiń oryndaýyndaǵy bul bı óziniń bir sharyqtaý shyńyna jetti».
Bul bizdiń solısterimizdiń ózindik ereksheligi, akterlik qabileti, sahnaǵa dáriptep shyǵarǵan óz dúnıesi. Sondyqtan qazir qazaq baleti degen uǵym bar. Bireý arbanyń artqy dóńgelegin ıterse, bireý aldyńǵy dóńgelegin súıreıdi, osylaısha otandyq baletimizge janashyr bolyp júrgen azamattar qazirgi tańda qazaq baletin qalyptastyra aldy. Astana Opera teatryna kelgen kórermen qazaq baletin tamashalaýǵa keledi dep senimdi túrde aıta alamyn.
- Sizdiń balette júrgenińizge 50 jyldaı ýaqyt bolyp qaldy. Ónerdiń bul túrimen aınalysýyńyzǵa ata-anańyzda asa yqylasty bolmaǵan kórinedi. Jalpy bı ónerin, sonyń ishinde baletti tańdaýyńyz kezdeısoqtyqtan ba, álde bolmysyńyzda erekshe beıimińiz bar ma edi?
- Bala kezimnen boıymda bıleımin degen bir qulshynys bolmasa da, balalyq arman bizdi alǵa jeteledi. Balalyq shaǵymyz tuspa-tus kelgen 50 jyldardyń sońy, 60 jyldardyń basynda qazaq qoǵamynyń kózqarasy basqasha bolatyn. Bul keńes zamanynyń jańa-jańa serpin alyp, qanat jaıa bastaǵan tusy, ol jańalyqtardy bári birdeı qushaq jaıyp qarsy alǵan joq. Degenmen, ata-anam 7 jasymda ınternatqa berip, úkimet baǵyp-qaǵyp jatyr dep senip tapsyrdy. Al horeografııalyq ýchılışege 11 jasymda bardym. Alǵashynda almaı, birese qaıta kelip, suraqtar týyndaǵany bar. Sol kezdegi ýchılışe dırektoryna alǵysym sheksiz, anamdaı bolyp ketti sol kisi. Shoqtyǵy bıik Shara Jıenqulova apaıymyz bar. Sol kisiler meni oqýǵa qabyldaǵan. Meni ekinshi ret kórsetýge aparǵanda, dálizdegi dıvanda otyrǵan kezim esimnen ketpeıdi. Otyrmyn, qaıda keldim, ne úshin otyrmyn, túsinbeımin. Ózim qatarly maıka kıgen, aıaqtarynda aq náskı, ishkıimmen birneshe bala ári-beri júrip qoımady. Bir qaraǵanda birtúrli kórindi jańaǵylar, sosyn bir-eki saǵattan soń kózim úırendi, kózben sholyp qyzyǵa bastadym. Balamyn, kez kelgen jańa dúnıe, beımálim óner tamsandyryp, qyzyǵýshylyq týdyrady. «Rekord» degen kishkentaı teledıdar bolatyn, qara tústi. Sol jerden «Aqqý kóli» baletinde bılep jatqan Mahmud Esembaevty kórdim, KSRO Halyq ártisi, akterlik sheberligi keremet bolatyn, sol kisiniń bılegenin kórgende, meniń baletke degen yqylasym aýyp, janyma jaqyn kórindi, birden umtyldym. Ýchılışeden keıin Abaı atyndaǵy MAOBT-da eńbek ete bastadym, sol bıge degen qushtarlyǵymnyń arqasynda, qanshama izdenip, ter tókkenimniń nátıjesinde men búgingi bıigime jettim jáne qansha jyl ótse de, meniń sol baletke degen yntyǵym alǵash kórgendegiden esh kemigen joq. Tynbaı eńbek etip kele jatqanyma bıyl 45 jyl tolady.
Aýylym Qaskeleń. Oqýdy bitirgen kezde, jaılaýǵa ákeme baryp, dıplomymdy kórseteıin dep kelip otyrmyn. Mine, ýchılışeni támamdadym, Abaı atyndaǵy teatrda jumys istep jatyrmyn dep aıtyp jatyrmyn.
- Teatrda? Qandaı teatrda?, - dep salqyn surady. Men opera jáne balet teatrynda spektaklde bıleımin dep bárin túsindirdim. Aıaǵyna deıin tyńdady da: - Qaıdam..., - dep kúrsindi. - Qaıtesiń ony, er jigittiń jumysy emes ol. Tasta da, aýylǵa kel, naǵyz erdiń jumysy - mal baǵý, - dedi.
Ol kezde túsinik basqa. Men teatrǵa kelip kórińiz, jaqynyraq tanysyńyz mamandyǵymmen dep túsindirýmen otyrmyn. Anań barsa, baryp kelsin, men kórmeı-aq qoıaıyn dedi. Sodan anam bardy, bılegenimdi tamashalady. «Ózińe unasa boldy, bizge bola alańdama» dep qysqa qaıyrdy. Ol kisi kóp sóılemeıtin jan edi. Sonda, ata-anam meniń tańdaýymdy túsinbese de, qoldady, shegelep qarsylyq tanytpady.
Sonda, ýchılışeni ınternattan kelgen 11 balanyń 3-ýi ǵana bitirdi. Jyl saıyn kanıkýlǵa ketkennen kelmeı, qalyp qoıatyn. Ol kezde balet qazaq jerine jańa engen, buǵan deıin bolmaǵan bıdiń túri, sol sebepti úlken kisiler úrkip qaraıtyn. Qazir demalys alǵanda aýylǵa barasyń, týystar jınalyp, keıbiri kózderine jas alady, átteń, áke-shesheń búgingi jetistigińdi kóre almaı ketti dep jatady. Degenmen, osy baletke kelgenim, sol ata-anamnyń arqasy, nege deseńiz, balet sol kezde qoǵamǵa jat óner bolsa da, olar ishteı meniń qalaýymdy, talpynysymdy, janyma jaqyn ónerdi tańdap alǵanymdy qoldady. Birjola, barma, tasta dep short kesken joq.
- Qazaqta balet óneriniń negizin qalaýshylar retinde kimderdiń esimderin erekshe atar edińiz...
- Árıne, meniń ustazdarymnyń biri, alǵash ret balet qazaq jerinde tamyr jaıa bastaǵaly sonyń negiziniń bir kirpishin qalaǵandardyń biri - Shara Jıenqulova bolatyn. Qazaq bıi, qazaq baleti degende ishken asyn jerge qoıatyn dara tulǵa edi. Qazaq bıin jandandyryp, shetelge aparyp, bir jaǵynan nasıhattap, óziniń ónerimen de talaıdy tamsandyrǵan qazaqtyń mańdaıyna bitken birtýar jaryq juldyzy. Dáýren Tastanbekuly Ábirov degen aty eldi jaılaǵan qazaqtyń tuńǵysh kásibı baletmeısteri de, kópke tanymal Zaýyrbek Moldaǵalıuly Raıbaev ta ustazdyq etti maǵan. Bul tarlandarymyzdyń qazaq bıi, qazaq baleti degende júregi aýyryp turatyn. Osyndaı kisilerden dáris alǵan mende arman joq jáne solar bergen tálim-tárbıeniń arqasynda búginge jetip otyrmyn desem artyq aıtqandyq emes. Men ol sheberlerimizdiń sahnada qalaı óner kórsetkenin tamashaladym, meniń sahnaǵa shyqqanymdy qazirgi shákirtterim tamashalady, osy oraıda ustazdarymnan alǵan bar ónerimdi «Astana Opera» qabyrǵasynda bılep júrgen shákirtterim jalǵastyrar dep úmittenemin. Balet - jeńil óner dep aıta almaımyn, onyń kúndelikti talap etetin jumysy aýyr. Sahnaǵa shyǵaratyn 2 saǵattyq spektakldiń nemese 3 mınýttyq nomerdiń daıyndyǵyna bir-eki aı ketýi múmkin, qanshama ter tógesiń. Fızıkalyq turǵydan qıyn, alaıda sahnaǵa shyqqanda, barlyq aýyrtpalyq umtylyp, izi de qalmaıdy. Sahna - ol bir magnıt sııaqty, tartyp turady, sol úshin barlyq qıyndyqqa tózesiń.
- Kezinde Qazaq balet óneriniń jiligin shaǵyp, maıyn ishken bir aǵamyz «Qazaqta ulttyq bı bolǵan joq, ony basqalardan ákelip damyttyq», - dep aıtyp qaldy...
- Astana alǵash qalanǵanda, bıdi kommertsııaǵa aınaldyrǵysy keletin keıbir adamdar, «qazaqta bı bolmaǵan, biz sony alyp keldik, qalaı bıleý kerektigin kórsetemiz» dep málimdegen bolatyn, sol sózder meniń júregime qatty tıdi, nege deseńiz, men qazaq jerinde qazaq bıi bolǵan joq degenmen kelispeımin. Ultymyzdyń bar ónerin aıaqasty etýge bolmaıdy. Men qazaq bıin óz kózimmen kórip óstim, bala kúnimnen sol bıdi sýsyndadym, qalaısha ony joqqa shyǵaramyn. Sondaı kedergi, jaǵymsyz áser týdyratyn adamdar az bolsa, elimizde óner bolsyn, basqa sala bolsyn qarqyndy damyp, alǵa basa beredi. Degenmen, ýaqyt bárin óz ornyna qoıyp jatyr. Sondyqtan qazaq bıi zamanǵa saı óziniń damýyn jalǵastyryp jatyr. Shara Jıenqulova arnaıy buıryqpen 1965 jyly Almatydaǵy Seleznev atyndaǵy horeografııa ýchılışesinde qazaq bıin jeke pán etip engizdi. Ǵaını Beısenova degen pedagog sonymen aınalysqan jáne basqa ustazdar bar, men de kezinde aınalystym.
- «Qazaq baleti» degen ataýy bar baletterińizde bizdiń qazaq bıleriniń boıaýyn qanshalyqty sińire aldyq? Joq álde sol «Ulttyq bıdi damytýymyz kerek» degen urandar tóńireginde ǵana kele jatyrmyz ba?
- Árıne, balette qazaqy stıl bar. Bıdiń aǵymy deımiz, qazaq baletiniń negizi orys baletinen qalandy, biraq bizdiń qazaq baletiniń ózindik qımyly, qoldy, aıaqty ustaý degende ózindik naqyshy qalyptasty. Al orys baleti óz kezeginde álemdik klassıkadan órbidi. Sosyn, ár adamnyń óziniń oryndaý qabileti bolady. Aıtalyq, «Aqqý kólinde» Zıgfrıdti bılegende ózge ult ókiliniń ony oryndaý máneri basqa, al «Astana Opera» sahnasynda aǵymdaǵy jyldyń 11 qańtarynda ótken «Aqqý kólinde» Erkin Rahmetollaev pen Áıgerim Beketaevanyń bıleýi basqa boldy. Olar ózderine tán qazaqy naqyshpen qımyldap, erekshelendi, ony baletpen kásibı turǵyda aınalysatyn adamdar ǵana ajyrata alady. Sondaı, óziniń bıimen, daryndylyǵymen, joǵary kásibı deńgeıimen qazaq baletiniń dárejesin, deńgeıin kóterýge sebepshi bolǵan ártisterdi qoldaýymyz kerek. Olar barlyǵy meniń shákirtterim, erteden keshke deıin sen olardy jattyqtyrasyń, shyńdalady, talap etken jumystyń nátıjesin, jemisin sahnadan kórgende, júregiń ornyna túsedi. Munyń barlyǵy úlken kúsh salýdy talap etedi.
Biz qazir kóne teatrlardyń biri - «Karlo Felıche» teatryna Italııanyń Genýıa qalasyna shaqyrý aldyq. Bul Qazaqstan táýelsizdik alǵaly, qazaq baletiniń tarıhynda alǵash ret bolyp turǵan jaǵdaı. Bul, jalpy álemdik balet tarıhynda birinshi ret bolyp turǵan jaıt, nege deseńiz, shaqyrǵan jaq barlyq shyǵyndy: jol aqysy, qonaq úı shyǵyny, tamaqtaný, dekoratsııalardy jetkizý jáne basqa shyǵyndardy tolyǵymen óz moınyna aldy. Ózge balettik trýppalar eshqashan mundaı jaǵdaımen shaqyrtylǵan emes. Bul, Italııa jaǵynyń «Astana Opera» teatrynyń baletine degen qyzyǵýshylyǵynyń belgisi. Balettik trýppanyń deńgeıin, solardyń oryndaýyndaǵy zamanymyzdyń horeografy ıÝrıı Grıgorovıch qoıǵan «Spartak» baletin beınejazbadan kórgende, ıtalıandyqtar qaıran qaldy, birden shaqyrdy. Munymen qatar «Aqqý kóline», «Jańǵaq shaqqysh» spektaklderine qyzyǵyp otyr, olardy aldaǵy josparlaryna qoıǵylary keledi. Bizdiń ártisterimizdiń oryndaýyndaǵy spektakl olarǵa unady, bul alǵash ret bolyp turǵan jaǵdaı, ıaǵnı álemdik deńgeıdegi teatrlardyń qazaq bıshilerine qyzyǵýy - úlken kórsetkish. Bir 10 adamdy shaqyrsa, jaraıdy, 83 adamnyń shyǵynyn moıynǵa alý - suranys kórsetkishi. Bul - qazaq baletiniń jeńisi. Bul - bizdiń ártisterimizdiń biliktiligi, deńgeıiniń joǵarylyǵy. Ádette shaqyrsa, shaqyrǵan jaq jol shyǵynyn trýppanyń ózine júkteıdi. Al, Karlo Felıche teatry barlyǵyn óz moıyndaryna alyp otyr. Buǵan deıin qazaq bıiniń nomerlerin aparǵanbyz, qýana-qýana qarsy alady ıtalıandyqtar, sheteldikter. Bul joly da Gala kontsertke birneshe qazaq bıinen ázirlegen nómirlerdi alyp baramyz.
Osynyń bári bir kúnde jáne ózdiginen jaıdan-jaı týyndaı qoıǵan joq. Bul - Elbasynyń qanshama jyldan bergi memleketimizdiń óner salasyna, sonyń ishinde balet pen operaǵa degen qamqorlyǵynyń, erekshe kózqarasy men yqylasynyń arqasy.
- Qazaqstanda balet ónerin tamashalaýǵa degen suranys qandaı deńgeıde? Jalpy bıdiń osy túrin qoǵamda kimder jıi kelip kóredi? Qazaqy ortanyń qyzyǵýshylyǵy qanshalyqty?
- Kúlásh Baıseıitova atyndaǵy teatr ashylǵan kez esimde. Elordamyzdaǵy alǵash óner ordasy vokzaldyń mańynda ornalasqandyqtan, kóbine teatrǵa sol mańaıda turatyn áleýmettik jaǵdaıy ortasha turǵyndarymyz keletin. Alǵashqy kezde kórermen syrt kıimin de sheshpeı, qasqaıyp, syn kózben tamashalaıtyn. Bir jyldan keıin bas kıimderin de sheshe bastady, klassıkalyq óner oshaǵyna saı kıim kıe bastady. ıAǵnı, ártister kórermen mádenıetiniń qalyptasýyna yqpal etti, áser etti. Búginde zaldy qarakózderimiz toltyratyn boldy. Nege? Óıtkeni, olar da qyzyǵa bastady. Endi kórermen arasynda sheteldik dıplomattar, jalpy sheteldikter kóp. Jaz kezinde teatrdy kórýge ǵana aımaqtan keledi desek, qazir aıtarlyqtaı kórermenimiz qalyptasty. Búginde kórermen ártisterdi tańdap, balettegi naqty bir solısti tamashalaýǵa keledi, kassadan kim bıleıtinin suraıdy, spektakldiń quramyn bilmeıinshe, bılet almaıtyndar da bar, osynyń barlyǵy - kórsetkish. Búgingi zamannyń óner súıer qaýymy spektakldi qoıǵan horeograftarǵa da tańdaýmen qaraıdy. Jaqynda ǵana qoıǵan «Aqqý kóli» baletine kelgen qarııalardy kórseńiz, qýanasyz, sebebi olar afıshadaǵy otandyq baletmeısterlerdiń atyna qyzyǵyp keldi. 70-80 jastaǵy qarttarymyz spektakl aıaqtalǵanda shymyldyqtyń artyna kelip, balet solısterine, bizge alǵystaryn bildirip, osyndaı keremet spektakldi ózimizdiń qara kózderimiz qoıǵanyna marqaıyp, tańdaı qaǵyp, batalaryn berip ketti. Bul - halyqtyń baletti moıyndaǵany, ılanǵany. Nege deseńiz, álemdik jaýharlardy qazaq balasynyń bılegenin kórip, Áıgerim Beketaeva men Erkin Rahmetollaevqa alǵystaryn bildirip jatqany - maqtanysh. Olardyń qalaı tamsanǵanyn sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. Bul osy óner salasynda eńbek etip júrgen adamdardy qanattandyrady.
- Búgingi zamannyń ozyq tehnologııalary kez kelgen salany aınalyp ótpesi belgili. Klassıka ónerine de solaı shyǵar dep bilemiz. Sizderdiń sońǵy tehnıka tilinde sóıleıtin «Astana Opera» teatry opera jáne baletti qoıǵan kezde biregeı sahnalyq múmkindikterdi paıdalana alady. Osyndaı jańashyl úrdis qoldanylatyn spektaklderdiń biri qazaqstandyq horeograftar - Tursynbek Nurqalıev pen Ǵalııa Bóribaevanyń qoıylymyndaǵy «Aqqý kóli» baleti eken. Jalpy sońǵy zamanaýı tehnologııalarmen basqa qoıylymdar da tolyqtaı jabdyqtala ma?
- Bizdiń sahnamyz eń joǵary tehnologııalyq, eń kúrdeli spektaklderdi qoıýǵa múmkindik beredi. «Aqqý kólinde» 3D áserdiń kómegimen kóldiń sýy shapshyp, sahnaǵa tógiledi. Mundaı «Aqqý kóli» dúnıe júzinde joq, bul - eksklıýzıv, ıaǵnı mundaı tehnıkalyq múmkindik bizde ǵana bar. Jáne osyndaı erekshelikter kez kelgen spektaklde qoldanylady. «Qaragóz» baletin tamashalaǵan kórermen de sahna mehanızminiń jańa kórinisterine kýá boldy. Jalpy «Astana Opera» teatrynyń sahnasy, tehnıkalyq múmkindigi jaǵynan álemdik deńgeıdegi teatr. Sahnanyń sanalýan mehanızmi, eki deńgeıge deıin kóterilýi jáne basqa zamanaýı múmkindikterin alda áli qoldanamyz.
- Aty ańyzǵa aınalǵan horeograf ıÝrıı Grıgorovıchtiń qoıylymyndaǵy «Jańǵaq shaqqysh» dúnıe júzindegi eń súıikti ári suranysy joǵary baletterdiń biri. Onyń partıtýrasy orystyń uly kompozıtory Petr Chaıkovskııdiń mýzykalyq murasynyń asyl paraqtarynyń biri retinde mýzyka mádenıetine endi. Jańa jyl keshinde «Astana Opera» óziniń súıikti kórermenderine osy qoıylymmen bólisti. Jańa jyldy «Jańǵaq shaqqysh» baletimen bólisýdegi maqsat týraly qarapaıym oqyrmandarmen oı bólise ketseńiz.
- Suraǵyńyzdyń ózi jaýap berip tur. «Jańǵaq shaqqysh» dúnıe júzindegi suranysy joǵary balettik spektaklderdiń biri. Osyndaı álem jaýharlaryna jatatyn qoıylymdar bizdiń sahnamyzda da qoıylýy tıis. Bul - álemdik klassıka, «Aqqý kóli» de, osy qatarda. Eger aty ańyzǵa aınalǵan zamanymyzdyń horeografy ıÝrıı Grıgorovıch bizge osyndaı álem jaýharlaryn qoıyp berse, bul bizdiń baletimizdiń deńgeıin, repertýaryn sol álemdik deńgeıge kóteredi. ıÝrıı Grıgorovıch - bul brend, álem bas ıetin maestro. Ózin-ózi qurmetteıtin kez kelgen teatr repertýaryna ol kisiniń spektaklderin engizýge tyrysady. Kúni keshe sol kisi «Astana Opera» tórinde «Uıqydaǵy arý», «Spartak», «Jańǵaq shaqqysh» baletterin qoıdy, endi búgin biz sol qoıylymdarmen álemdi aralaımyz.
«Jańǵaq shaqqysh» baletin Jańa jyl qarsańynda qoıýdaǵy taǵy bir sebep - spektakldiń jańa jyldan bárimiz balasha sıqyrǵa toly sátterden tosynsyı kútetinimizdeı áser beretini. Ǵajaıyp álemine, ertegi álemine jeteleıtin qoıylym kórermenge, balalarǵa tamasha merekelik kóńil-kúı, atmosfera syılaıdy.
- Ádette batystaǵy elderden jańa qoıylymdardy bastaǵan ýaqyttarda balettiń mamandaryn shaqyrady dep jatady. Ondaı shaqyrýlardyń salmaǵy aýyr bolyp ketpeı me degen saýaldarymyz da bar. Olardy shaqyrýdyń mańyzy qanshalyqty?
- Birinshi kezekte, men «Astana Opera» sahnasynda barlyq balettik spektaklder teatrdyń balettik trýppasynyń kúshimen júzege asyp jatqanyn atap ótkim keledi. Bizdiń ártisterimizdiń arasynda shetelge shaqyrtylyp, ózge álemdik teatrlar moıyndaǵan bıshiler bar, olar: Mádına Baspaeva, Áıgerim Beketaeva. Teatrdyń birinshi maýsymynda Frantsııanyń belgili horeografy Sharl Jıýd «Bordo» teatryna Mádına Baspaevany «Romeo men Djýletta» spektakliniń tusaýkeserinde Djýlettanyń roline shaqyrsa, Áıgerim Beketaevany Reseıdiń áıgili horeografy Borıs Eıfman óz teatrynyń álemdik týrnesinde «Roden» baletinde basty partııany oryndaýǵa shaqyrdy jáne Áıgerim Eıfmannyń trýppasyna shetelden shaqyrtylǵan tuńǵysh balerına boldy. Sheteldik horeograftardyń tańdaıyn qaqtyratyn kordebaletimiz qandaı myqty.
Bizdiń Elbasymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaevqa alǵysymyz sheksiz. Osy ásem de, tehnıkalyq múmkindigi álemdik deńgeıdegi óner ordasyn salyp berdi, qazaq baleti men operasynyń sharyqtaı berýine jaǵdaı jasady. Búginde qazaq baleti - Eýrazııalyq keńistiktegi balet óneriniń kóshbasshysy. Dúnıe júzi Qazaqstandy tek munaı men ózge shıkizatynan ǵana emes, qazaq baletiniń juldyzdary Mádına Baspaeva, Áıgerim Beketaeva, sondaı-aq, Dına Hamzına, Súndet Baıǵojın, Medet Shotabaev, Jupar Ǵabdýllına, Saltanat Ahmetova jáne basqa operalyq ánshilerimen, mádenıettiń basqa salasyndaǵy óner ókilderimen, mádenıetimizden tanıdy. Aıtalyq, teatrymyz Sankt-Peterbordaǵy Marıınskıı teatryna gastrolmen barǵan kezde, peterborlyqtar gala baletten keıin túregep turyp shapalaq urdy. Mundaı jaǵdaı Marıınskıı teatrynda sońǵy qyryq jylda bolmaǵan. Bul ne degen sóz? Bul - tis qaqqan, 230 jyldan astam ýaqyt boıy baletti tamashalap kele jatqan bekzat kórermenniń bergen baǵasy. Sankt-Peterborda balettiń ne ekenin ekiniń biri biledi. Olaı bolsa, qazaq baleti - orys baleti, frantsýz baleti degen uǵymdarmen etene kele jatyr. Bul - búgingi kúnniń aqıqaty, men teatr baletiniń horeografy retinde osyny qoldaımyn.
Suhbattasqan Beısen Sultanuly